Kretowór

Kretowór
	Notoryctes
	Stirling, 1891
	; Kretowór południowy (N. typhlops) na ilustracji z 1891 roku
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Nadrząd	torbacze
Rząd	kretoworokształtne
Rodzina	kretoworowate
Rodzaj	kretowór
	Typ nomenklatoryczny
	Psammoryctes typhlops Stirling, 1889
Synonimy
	Psammoryctes Stirling, 1889; Neoryctes Stirling, 1891;
	Psammoryctes Stirling, 1889; Neoryctes Stirling, 1891;
Rodzaje
	2 gatunki – zobacz opis w tekście
	2 gatunki – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Kretowór^[4] (Notoryctes) – rodzaj ssaków z rodziny kretoworowatych (Notoryctidae).

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Australii^[5]^[6]^[7].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 8,6–14 cm, długość ogona 1,6–2,5 cm; masa ciała 30–60 g^[6]^[8].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1889 roku australijski paleontolog i zoolog Edward Charles Stirling w artykule poświęconym opisowi nowego rodzaju i gatunku, opublikowanym na łamach Transactions of the Royal Society of South Australia^[2], lecz nazwa, którą ukuł – Psammoryctes – okazała się młodszym homonimem rodzaju gryzoni, który opisał w 1835 roku niemiecki zoolog, geolog i botanik Eduard Friedrich Poeppig; Stirling zauważył swoją pomyłkę w 1891 roku i nadał rodzajowi torbaczy nową nazwę – Notoryctes^[1]. Jako gatunek typowy Stirling wyznaczył (oznaczenie monotypowe) kretowora południowego (N. typhlops).

Etymologia

Psammoryctes: gr. ψαμμος psammos ‘piasek’; ορυκτηρ oruktēr, ορυκτηρος oruktēros ‘kopacz’^[9].
Notoryctes: gr. νοτος notos ‘południe’; ορυκτηρ oruktēr, ορυκτηρος oruktēros ‘kopacz’^[10].
Neoryctes: gr. νεος neos ‘nowy’; ορυκτηρ oruktēr, ορυκτηρος oruktēros ‘kopacz’^[11].

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki^[12]^[5]:

Grafika	Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa^[4]	Podgatunki^[6]^[5]^[8]	Rozmieszczenie geograficzne^[6]^[5]^[8]	Podstawowe wymiary^[6]^[8] (DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała)	Status IUCN^[13]
	Notoryctes caurinus	O. Thomas, 1920	kretowór północny	monotypowy	północna Australia Zachodnia	DC: 8,6–9,3 cm; DO: 1,6–1,8 cm; MC: 30–50 g	LC
	Notoryctes typhlops	(Stirling, 1889)	kretowór południowy	monotypowy	południowe Terytorium Północne, południowo-wschodnia Australia Zachodnia i zachodnia Australia Południowa	DC: 11–14 cm; DO: 2–2,5 cm; MC: 50–60 g	LC

Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski.

Uwagi

↑ Nowa nazwa dla Psammoryctes Stirling, 1889.
↑ Młodszy homonim Psammoryctes Poeppig, 1835 (Octodontidae).
↑ Nomen nudum.

Przypisy

↑ ^a ^b Stirling 1891 ↓, s. 154.
↑ ^a ^b E.Ch. Stirling. Psammoryctes typlilops, gen. et spec. nov.. „Transactions of the Royal Society of South Australia”. 12, s. 158, 1889. (ang.).
↑ Stirling 1891 ↓, s. 186.
↑ ^a ^b W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 6. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 58. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e K. Aplin: Family Notoryctidae (Marsupial Moles). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 218–219. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Notoryctes. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-10-22].
↑ ^a ^b ^c ^d Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 42. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ Palmer 1904 ↓, s. 588.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 464.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 455.
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.12.1) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-05-10]. (ang.).
↑ Home. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-05-10]. (ang.).

Bibliografia

E.Ch. Stirling. Description of a new genus and species of Marsupialia, "Notoryctes typhlops". „Transactions of the Royal Society of South Australia”. 14, s. 154–187, 1891. (ang.).
T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).

[1] Nowa nazwa dla Psammoryctes Stirling, 1889.

[3] Młodszy homonim Psammoryctes Poeppig, 1835 (Octodontidae).

[5] Nomen nudum.

[CITEREFStirling1891154-2] Stirling 1891 ↓, s. 154.

[Stirling1889-4] E.Ch. Stirling. Psammoryctes typlilops, gen. et spec. nov.. „Transactions of the Royal Society of South Australia”. 12, s. 158, 1889. (ang.).

[CITEREFStirling1891186-6] Stirling 1891 ↓, s. 186.

[Cichocki&inni-7] W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 6. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[icmw-8] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 58. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[hmw-9] K. Aplin: Family Notoryctidae (Marsupial Moles). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 218–219. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).

[Wilson&Reeder-10] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Notoryctes. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-10-22].

[amw-11] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 42. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/item/88553#page/596/mode/1up_588]-12] Palmer 1904 ↓, s. 588.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/item/88553#page/472/mode/1up_464]-13] Palmer 1904 ↓, s. 464.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/item/88553#page/463/mode/1up_455]-14] Palmer 1904 ↓, s. 455.

[mdd-15] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.12.1) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-05-10]. (ang.).

[16] Home. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-05-10]. (ang.).

[4]

[a]

[1]

[b]

[2]

[c]

[3]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]