Krasne (województwo mazowieckie)
Krasne – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie przasnyskim, w gminie Krasne[4][5]. Ma status sołectwa[6].
| wieś | |
 Późnorenesansowy kościół z XVI w. w Krasnem | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2023) |
761[2] |
| Strefa numeracyjna |
23 |
| Kod pocztowy |
06-408[3] |
| Tablice rejestracyjne |
WPZ |
| SIMC |
0117268[4] |
Położenie na mapie gminy Krasne  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
Położenie na mapie powiatu przasnyskiego  | |
 52°55′17″N 20°58′09″E/52,921389 20,969167[1]
| |
| Strona internetowa | |
W skład sołectwa Krasne wchodzą także Augustów i Helenów[6].
Wieś jest siedzibą gminy Krasne.
Za II RP siedziba wiejskiej gminy Zalesie. W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Krasne. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa ciechanowskiego.
Tutaj urodził się Franciszek Krasiński, biskup krakowski, podkanclerzy koronny, sekretarz królewski.
Krasne posiada też najdłuższą aleję grabową w Polsce, cmentarz rzymskokatolicki, niemiecki (najstarszy nagrobek pochodzi z roku 1848).
W miejscowości działało Państwowe Gospodarstwo Rolne Krasne do 1987 roku. Następnie jako Stadnina Koni Krasne[7], w 1994 jako Stadnina Koni Skarbu Państwa Krasne[8], a później do chwili obecnej jako Stadnina Koni Krasne Sp. z o.o..
Historia
edytujWieś pierwszy raz wzmiankowana w II poł. XIV w. W późniejszych latach była ośrodkiem wielkiej własności ziemskiej Krasińskich, w latach 1905-1906 miały miejsce strajki robotników folwarcznych. W majątku pracował Mateusz Nowotko, ojciec Marcelego Nowotki, który spędził tam dzieciństwo, a w 1906 ukończył szkołę powszechną. W czasie II wojny światowej Krasne stanowiło rezydencję gauleitera Prus Wschodnich Ericha Kocha[9].
Zabytki
edytuj- Kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela z lat 1568-1570 z funduszy biskupa krakowskiego, podkanclerzego koronnego Franciszka Krasińskiego (1525–1577)[10]. W 1575 r. biskup płocki Piotr Myszkowski konsekrował kościół. Pierwotnie do korpusu jednonawowej świątyni były dobudowane dwie ustawione naprzeciw siebie kaplice: po prawej św. Wawrzyńca - uposażona przez podkomorzego różańskiego Mikołaja Krasińskiego (zm. 1601), z lewej zaś św. Andrzeja, fundacji Andrzeja Krasińskiego (zm. 1588), cześnika i sędziego ziemskiego ciechanowskiego. Nawy boczne kościoła wzniesione zostały w latach ok. 1739–1746 z inicjatywy Błażeja Jana Krasińskiego[10]. Kolejna przebudowa w latach 1877-1883. We wnętrzu zachowało się:
- renesansowe epitafium z XVI wieku małżonków Jana Krasińskiego (zm. 1545) i Katarzyny Mrokowskiej;
- renesansowy nagrobek małżonków Andrzeja Krasińskiego i Katarzyny Czernickiej z XVI wieku, proj. Santi Gucci. Nagrobek ufundował ich syna, Jan Andrzeja Krasiński (1550–1612), archidiakon i kantor krakowski, kanonik gnieźnieński, pisarz, a także historyka
Pałac w Krasnem
edytujW Krasnem na miejscu siedziby Krasińskich z XVII wieku w latach 1860-1863 z inicjatywy Ludwika Krasińskiego zbudowano niewielki pałac wg projektu Zygmunta Rospendowskiego wybudowanego pod nadzorem Adolfa Schimmelpfenniga. Pałac został rozebrany przez Niemców w latach 1939-1940, a w jego miejscu zbudowano willę dla Ericha Kocha, którą wysadzono w 1945 roku. Z założenia zachowały się:
- Spichlerz z 1 połowy XIX wieku
- Wieża przybramna, zbudowana w 3 ćw. XIX w. wg projektu Wincentego Rakiewicza. Neogotycka
- Park z lat 1902-1907 ukształtowany wg projektu Waleriana Kronenberga o powierzchni około 20 ha[11]
- Ujeżdżalnia
- Stajania z 2 połowy XIX wieku
- Stajnia z lat 20. XX wieku
- Budynek dla służby dworskiej z 2 połowy XIX wieku
Powiązani z Krasnem
edytuj- Sebastian Eckstein[12] – malarz, pochodzący z Moraw, w 1747 wykonał freski w miejscowym kościele parafialnym pw. Podwyższenia Krzyża Świętego[13]
- Marceli Nowotko – działacz komunistyczny
- Tadeusz Załęski – prezes Stowarzyszenia Miłośników Kultury Krasne (przy Gminnym Ośrodku Kultury w Krasnem)
- Ludwik Józef Krasiński - ziemianin, encyklopedysta, inicjator rozbudowy przemysłu
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 61369
- ↑ Raport o stanie gminy Krasne w 2023. Liczba mieszkańców w dn. 31.12.2023 s. 39-40
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 614 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ a b BIP gminy, sołectwa
- ↑ Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 9 lipca 1990 r. w sprawie celów, zasad i trybu udzielania oraz wysokości stawek dotacji dla rolnictwa w 1990... [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2017-11-24] [zarchiwizowane z adresu 2012-01-19] (pol.).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 24 czerwca 1994 r. w sprawie wysokości stawek dotacji dla rolnictwa oraz szczegółowych zasad i trybu ich udz... [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2017-11-24] [zarchiwizowane z adresu 2012-01-18] (pol.).
- ↑ Tomasz Chludziński, Janusz Żmudziński "Mazowsze, mały przewodnik" Wyd. Sport i Turystyka Warszawa 1978 s. 141
- ↑ a b https://wuw.pl/data/include/cms//Rzezba_nagrobna_na_Mazowszu_Hajduk_Olga_2021.pdf
- ↑ Zabytek.pl [online], zabytek.pl [dostęp 2023-08-04] (pol.).
- ↑ Freski Sebastiana Ecksteina w kościele w Krasnem. krasne.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-12-20)].. [dostęp 2016-12-08].
- ↑ Andrzej Betlej: Zapomniane freski w klasztorze Bernardynów we Lwowie. [W:] Sztuka kresów wschodnich: materiały sesji naukowej. T. VII. Kraków, 2012, s. 56.
Linki zewnętrzne
edytuj- Krasne, pow. ciechanowski, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 622.
- Strona główna Gminy Krasne
- Stadnina Koni Krasne