Krajowy System Elektroenergetyczny
Krajowy System Elektroenergetyczny (KSE) – funkcjonujący w Polsce zbiór urządzeń przeznaczonych do wytwarzania, przesyłu, rozdziału, magazynowania i użytkowania energii elektrycznej, połączonych ze sobą funkcjonalnie w system umożliwiający realizację dostaw energii elektrycznej na terenie kraju w sposób ciągły i nieprzerwany.
Suma zainstalowanych mocy
edytujPoniżej tabela zainstalowanej i osiągalnej mocy w Krajowym Systemie Elektroenergetycznym na koniec danego roku[1][2][3][4][5][6]:
| Rok | Suma mocy zainstalowanej (MW) | Suma mocy osiągalnej (MW) |
|---|---|---|
| 1946 | 2 600[7] | |
| 1950 | 2 700[7] | |
| 1960 | 6 300[7] | |
| 1970 | 13 900[7] | |
| 1980 | 25 300[7] | |
| 1990 | 32 000[7] | |
| 2000 | 34 500[7] | |
| 2003 | 34 804 | 34 209 |
| 2004 | 34 715 | 34 414 |
| 2005 | 34 673 | 34 544 |
| 2006 | 34 864 | 34 718 |
| 2007 | 35 096 | 34 877 |
| 2008 | 35 342 | 34 922 |
| 2009 | 35 594 | 37 243 |
| 2010 | 35 756 | 37 010 |
| 2011 | 35 509 | 37 010 |
| 2012 | 38 046 | 37 720 |
| 2013 | 38 406 | 38 112 |
| 2014 | 38 121 | 38 477 |
| 2015 | 40 445 | 39 777 |
| 2016 | 40 852 | 41 278 |
| 2017 | 43 421 | 43 332 |
| 2018 | 45 939 | 45 650 |
| 2019 | 44 600 |
Zapotrzebowanie i rezerwy
edytuj| Rok | Średnie roczne krajowe zapotrzebowanie na moc (MW) | Maksymalne krajowe zapotrzebowanie na moc (MW) |
|---|---|---|
| 1980 | 17 446 | 20 826 |
| 1990 | 18 510 | 23 392 |
| 2000 | 18 549 | 22 289 |
| 2010 | 21 629 | 25 449 |
| 2018 | 23 750 | 26 448 |
15 lipca 2021 o godzinie 12:30 odnotowano rekordowe letnie zapotrzebowanie na moc w Polsce, które wyniosło około 24 533 MW[8]. Rekord zimowy wynosi 28 416 MW i został odnotowany 9 stycznia 2024 o 10:45[9]. Poprzedni rekord zimowy wynosił 27 617 MW i został odnotowany 12 lutego 2021 o 10:45[10].
Podział systemu
edytujSystem dzieli się na podsystemy;
- podsystem wytwórczy (elektrownie),
- sieć przesyłowa – linie i stacje elektroenergetyczne o napięciu 750 kV, 400 kV i 220 kV. Sieć przesyłowa jest siecią ogólnopolską i jest zarządzana przez operatora systemu przesyłowego (OSP) – Polskie Sieci Elektroenergetyczne SA;
- sieci dystrybucyjne (rozdzielcze) – linie i stacje elektroenergetyczne o napięciu 110 kV (sieć wysokiego napięcia), średniego napięcia i niskiego napięcia. Sieci dystrybucyjne są sieciami regionalnymi i są zarządzane przez regionalnych operatorów systemu dystrybucyjnego (np. Enea, Energa, PGE, innogy itp). Sieć 110 kV jest częścią sieci dystrybucyjnej, jednak ze względu na sposób pracy w znacznej części (sieć oczkowa, zamknięta) identyczna jak w sieci przesyłowej. Jej praca w większości jest koordynowana przez OSP.
W Krajowym Systemie Elektroenergetycznym obowiązuje następujący podział służb dyspozytorskich:
- Krajowa Dyspozycja Mocy (KDM) – służba dyspozytorska OSP nadzorująca pracę sieci przesyłowej, tj. 750, 400 i 220 kV, także wybranymi liniami 110 kV o znaczeniu systemowym; dysponuje mocą Jednostek Wytwórczych Centralnie Dysponowanych (JWCD) oraz w ograniczonym zakresie Jednostek Wytwórczych Centralnie Koordynowanych (JWCK). KDM zarządza również międzynarodową wymianą energii elektrycznej oraz ograniczeniami systemowymi.
- Obszarowa Dyspozycja Mocy (ODM) – służba dyspozytorska OSP nadzorująca pracę sieci przesyłowej oraz koordynowanej 110 kV na swoim obszarze; kieruje operacjami łączeniowymi w sieci przesyłowej. ODM dysponuje również mocą JWCD i JWCK w ograniczonym zakresie.
- Zakładowa Dyspozycja Ruchu/Mocy (ZDR/ZDM) – służba dyspozytorska OSD kierująca pracą sieci lokalnej rozumianej jako obszar sieci danego zakładu – głównie sieć 110 kV znajdującą się na terenie działania danego oddziału dystrybucyjnego – oraz nad transformatorami w Głównych Punktach Zasilania (GPZ, Stacjach 110 kV/SN) oddziału dystrybucyjnego.
- Rejonowa Dyspozycja Ruchu (RDR) – służba dyspozytorska OSD kierująca pracą wydzielonych fragmentów sieci lokalnej 110 kV (w porozumieniu z ZDR/ZDM), liniami napowietrznymi i kablowymi SN i nn na terenie danego rejonu należącego do oddziału dystrybucyjnego.
- Dyżurny Inżynier Ruchu Elektrowni (DIRE) – służba dyspozytorska wytwórcy kierująca pracą jednostek wytwórczych danej elektrowni.
- Dyżurny Inżynier Ruchu (DIR) – służba dyspozytorska odbiorcy końcowego przyłączonego do sieci przesyłowej.
Krajowy System Przesyłowy można zobaczyć na mapie sieci przesyłowych umieszczonej na stronie Polskich Sieci Elektroenergetycznych SA[11].
Historia
edytujPo reorganizacji polskiej energetyki w 1951 r. dyspozytorzy utworzonej w 1950 roku Państwowej Dyspozycji Mocy (PDM) kierowali pracą całego polskiego systemu energetycznego przez podległych im dyspozytorów 6 Okręgowych Dyspozycji Mocy w okręgach: centralnym (w Warszawie), wschodnim (w Radomiu), południowym (w Katowicach), dolnośląskim (we Wrocławiu), zachodnim (w Poznaniu) i północnym (w Bydgoszczy)[12].
Oprócz pracujących non-stop dyspozytorów, Państwowa Dyspozycja Mocy zajmowała się bieżącym prognozowaniem zużycia energii elektrycznej w poszczególnych godzinach doby, planowaniem uruchomień i odstawień bloków energetycznych oraz planowaniem ich remontów, planowaniem remontów sieci przesyłowej oraz aktywnie uczestniczyła w planach rozwoju polskiej energetyki.
PDM w momencie założenia podlegała bezpośrednio Ministerstwu Przemysłu Ciężkiego, a od 15 lutego 1952 roku nowo utworzonemu Ministerstwu Energetyki.
W 1953 r. powstał jednolity, krajowy system elektroenergetyczny połączony do pracy synchronicznej liniami 110 kV z częstotliwością nominalną 50 Hz[13].
W pierwszych latach jedynym narzędziem dyspozytorów PDM były bezpośrednie telefony do Okręgowych Dyspozycji Mocy, a najbardziej istotnym wskaźnikiem był miernik częstotliwości sieci, o dokładności 0,5 Hz. W sytuacji ówczesnego braku energii, przy spadku częstotliwości dyspozytorzy PDM wprowadzali tzw. „stopnie zasilania” nakazując zmniejszenie poboru mocy przez określonych odbiorców lub nawet czasowo ich wyłączając[14].
Stopnie zasilania ogłaszane są od 10 – pobór bez ograniczeń, aż do 20 – maksymalne możliwe ograniczenia poboru.
W 1953 roku oddano do eksploatacji pierwszą linię 220 kV Janów – Łagisza. W 1964 r. uruchomiono pierwszą linia 400 kV Mikułowa – Joachimów. W latach 60. zainstalowano w nowej dyspozytorni PDM dwustanowiskowy pulpit dyspozytorski i tablicę dyspozytorską ze schematem polskiej sieci przesyłowej linii 220 kV i 400 kV
Stopniowo wprowadzano telemetrię pozwalającą odczytywać na bieżąco na punkcie dyspozytorskim PDM moc większych elektrowni i przepływy na liniach najwyższych napięć. Dyspozytorzy pracowali w systemie trójzmianowym, po dwóch, potem po trzech na zmianie.
W 1962 roku PDM rozpoczęła współpracę z Centralnym Zarządem Dyspozytorskim w Pradze w sprawie międzynarodowej wymiany energii elektrycznej i planowanie remontów sieciowych.
Po 1982 r. gdy uruchomiono elektrownię wodną, szczytowo-pompowa Żarnowiec, dyspozytorzy PDM otrzymali możliwość zdalnego sterowania generatorami dużych elektrowni wodnych w Polsce.
W latach 90. system energetyczny Polski i pozostałych krajów bloku wschodniego odłączył się od sieci ZSRR i połączył z siecią Europy Zachodniej UCTE. Państwową Dyspozycję Mocy przekształcono w Krajową Dyspozycję Mocy, którą w 2009 r.[15] przeniesiono z ulicy Mysiej w Warszawie do nowej siedziby zbudowanej w Konstancinie pod Warszawą. Krajowa Dyspozycja Mocy rozporządza symulatorem polskiego systemu energetycznego, na którym szkoli się dyspozytorów w reagowaniu na awarie różnego typu.
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Zestawienie danych ilościowych dotyczących funkcjonowania KSE w 2015 roku. pse.pl. [dostęp 2016-01-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-10)].
- ↑ Zestawienie danych ilościowych dotyczących funkcjonowania KSE w 2014 roku. pse.pl. [dostęp 2016-01-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-10)].
- ↑ Zestawienie danych ilościowych dotyczących funkcjonowania KSE w 2013 roku. pse.pl. [dostęp 2016-01-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-10)].
- ↑ Zestawienie danych ilościowych dotyczących funkcjonowania KSE w 2010 roku. pse.pl. [dostęp 2017-04-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-27)].
- ↑ Zestawienie danych ilościowych dotyczących funkcjonowania KSE w 2009 roku. pse.pl. [dostęp 2017-04-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-27)].
- ↑ Polska musiała ratować się rekordowym importem mocy od sąsiadów.
- ↑ a b c d e f g Jan Soliński, Historia polskiej energetyki, PSE Operator.
- ↑ Rekord zapotrzebowania na moc latem - Aktualności - PSE. [dostęp 2021-08-06]. (pol.).
- ↑ Rekord zapotrzebowania na moc - Aktualności - PSE. [dostęp 2024-01-09]. (pol.).
- ↑ Rekord zapotrzebowania na moc - Aktualności - PSE. [dostęp 2021-08-06]. (pol.).
- ↑ Plan rozwoju sieci przesyłowej do 2025 roku.
- ↑ Elektroenergetyka w PRL - Energetyka-polska - fotowoltaika, odnawialne źródła energii [online], energetyka-polska.pl [dostęp 2024-04-23] (pol.).
- ↑ Wykład, Systemy Wspomagania Dyspozytorów.
- ↑ https://bip.ure.gov.pl/ftp/taryfy/archiwum/99_58_1.pdf
- ↑ Krajowa Dyspozycja Mocy będzie przeniesiona pod Warszawę [online], 12 czerwca 2008 [dostęp 2022-07-30].
Linki zewnętrzne
edytuj- KSE. pse.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-16)].
- Instrukcja Ruchu i Eksploatacji Sieci Przesyłowej. pse.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-20)].