Wikipedia

Krajowa Szkoła Koronkarska w Zakopanem

szkoła rzemiosła w Autro-Węgrzech i Polsce

Krajowa Szkoła Koronkarska w Zakopanem – szkoła ufundowana przez Helenę Modrzejewską w roku 1883, w której głównym przedmiotem nauczania było koronkarstwo; powstała jako forma pomocy dla dziewcząt pochodzących z biednych rodzin Zakopanego i okolic. Przekształcana później wielokrotnie, została zlikwidowana ostatecznie w 2008 r.

Późniejsze nazwy szkoły:

edytuj
  • od roku 1931 – Państwowa Szkoła Przemysłowo-Hotelarska Żeńska[1]
  • 1940–1944 – dołączona do Szkoły Drzewnej[2]
  • od 1945 – Państwowy Kurs Koronkarski
  • od 1947 – Państwowa Podhalańska Szkoła Żeńska[3]
  • od 1951 – Zasadnicza Szkoła Odzieżowa[3]
  • od 1959 – Zasadnicza Szkoła Zawodowa im. Heleny Modrzejewskiej Centralnego Związku Spółdzielczości Pracy[4]
  • od 1962 – Technikum Tkactwa Artystycznego[4]
  • od ? do 2008 – Zespół Szkół Zawodowych nr 2 im. H. Modrzejewskiej w Zakopanem[4]

Historia

edytuj
 
Kołnierzyk wykonany przez uczennice według projektu Karola Kłosowskiego

Pod koniec XIX wieku na terenie Galicji działało kilka szkół zajmujących się rękodziełem. Między innymi: istniejąca od 1882 roku szkoła koronkarska w Kańczudze[5], szkoła koronkarska w Starym Sączu (otwarta jako Krajowa Szkoła Koronkarska 16 listopada 1887 roku w Muszynie[6] i przeniesiona w 1895 roku do Starego Sącza[7]), Krajowa Szkoła Koronkarska w Bobowej (otwarta w 1899 roku)[8], szkoła haftów w Krakowie[9], szkoła koronkarska w Przemyślu prowadzona przez siostry Miłosierdzia[10], i inne.

Otwarcie szkoły w Zakopanem było związane z darowizną 1200 złr, które Tytusowi Chałubińskiemu na ten cel powierzyła Helena Modrzejewska[11]. Z hr. Różą Krasińską opracowały założenia programowe, a dr Chałubiński był autorem statutu oraz uzyskał w galicyjskim rządzie krajowym zabezpieczenia prawne i finansowe placówki[12]. Wszyscy troje znaleźli się następnie w komitecie nadzorczym ośrodka jako „protektorzy”. Otwarcie szkoły miało miejsce 1 maja 1883 roku w lokalu wynajętym od Macieja Gąsienicy, być może brał w nim udział Mikołaj Zyblikiewicz[12][13]. Z założenia uczennicami były dziewczęta z Zakopanego i okolicznych wsi, jednak jako uczennice nadzwyczajne wyrobu koronek uczyły się także kuracjuszki przebywające w Zakopanem. W 1883 roku uczennic było 14, w 1884 – 46, w 1885 – 74, a w 1886 – 90[11].

 
Koronka klockowa wykonana przez uczennice szkoły według projektu Karola Kłosowskiego

Nauka w szkole była bezpłatna. Niektóre uczennice otrzymywały zasiłki wynoszące 5 złr miesięcznie, a trzy najlepsze miały możliwość ukończenia centralnego kursu koronkarstwa w Wiedniu i uzyskania uprawnień nauczycielki koronkarstwa. W 1887 roku na taki kurs zakwalifikowały się: Ludwika Rajówna, Anna Ustupska i Anna Tomkówna. Wytwarzane przez uczennice koronki były sprzedawane, a dochód z nich po potrąceniu kosztów materiału wypłacany uczennicom. W 1884 roku wyniósł on 514 złr, 1115 złr w 1885 i 1460 złr w 1886[11].

Pierwszą kierowniczką i nauczycielką szkoły była Józefa Stelcer, potem Neużil, od roku 1887 żona Franciszka Neużila, który w szkole prowadził zajęcia z rysunku.

Dziewczęta uczyły się również czytania, pisania i rachunków. Nauka w szkole trwała około 10 godzin dziennie. W pierwszej klasie uczono wytwarzania koronek klockowych. W drugiej klasie techniki wyrobu gipiury czeskiej i francuskiej, a w trzeciej koronek weneckich i reticello[14]. W 1915 szkoła przyniosła 5 tysięcy, w 1916 12 tysięcy, a w 1917 ponad 20 tysięcy koron[15].

W latach 1913–1932 nauczycielem rysunku i kompozycji w szkole był Karol Kłosowski, który opracowywał projekty nowych koronek[16]. Po nim stanowisko to objął Mieczysław Szopiński[17].

1 stycznia 1931 roku rozporządzeniem Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z 31 grudnia 1930 szkołę zreorganizowano dodając kierunek hotelarski. Zmieniono nazwę szkoły na Państwowa Szkoła Hotelarsko-Przemysłowa Żeńska w Zakopanem[1][18][19].

W roku szklonym 1940/1941 szkołę włączono do Berufsfachschule fur Goralische Volkskunst (Szkoły Drzewnej)[2].

Po II wojnie światowej

edytuj

Po II wojnie światowej, w 1947 roku, szkoła otrzymała nazwę Państwowej Podhalańskiej Szkoły Żeńskiej, a potem zmieniała ją jeszcze kilkakrotnie. Dyrektorem placówki w latach 1946–1969 była Maria Bujakowa[20], a potem Jerzy Wędołowski[21]. W 1949 roku przeszła pod zarząd Centralnego Urzędu Szkolenia Zawodowego, a potem resortu Przemysłu Drobnego i Rzemiosła. W 1954 nadzór nad szkolą przejął Centralny Związek Spółdzielczości Pracy. W 1959 roku szkole nadano imię Heleny Modrzejewskiej. W 1962 roku powstało Technikum Tkactwa Artystycznego[22]. W 1973 roku oddano nowy pawilon warsztatów, a w 1983 nowy budynek szkoły. Uczennice szkoły wykonały kostiumy do filmu Janosik i Ród Gąsieniców[22], a w roku szkolnym 2002/2003 hafty na kierpcach góralskich według projektu Xymeny Zaniewskiej[2].

Likwidacja

edytuj

W 2008 roku Zespół Szkół Zawodowych nr 2 im. H. Modrzejewskiej został zlikwidowany, a budynek szkoły przy ulicy Kasprusie sprzedany[23][24]

Dyrektorzy

edytuj
  • 1883 – 1905 Józefa Stelcer, później Neužil[20]
  • 1906 – 1913 Leontyna Reihardt[20]
  • 1914 – 1920 Maria Dudrewicz[20][25]
  • 1920 – 1931 Jadwiga Galleth[2]
  • 1931 – 1946 Józefa Gałdzińska[20]
  • 1946 – 1969 Maria Bujakowa[26]
  • 1969 – 2008 Jerzy Wędołowski[27]

Nagrody i odznaczenia

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b Pierwsza w Polsce szkoła hotelarska, „Kurjer Zachodni Iskra : dziennik polityczny, gospodarczy i literacki” (59), 12 marca 1931, s. 3.
  2. ↑ a b c d e f Katarzyna Hulko, Jest taka szkoła [online], profesor.pl [dostęp 2022-04-19].
  3. ↑ a b "Twórczość ludowa w nowym wzornictwie" Wanda Telakowska, wyd. 1954
  4. ↑ a b c "Jest taka szkoła"
  5. ↑ HISTORIA KORONKI KLOCKOWEJ W POLSCE | Koronka Klockowa [online] [dostęp 2022-04-18] (pol.).
  6. ↑ Fachowe szkoły przemyslowe, „Kurier Lwowski” (13), anno.onb.ac.at, 13 stycznia 1888, s. 1 [dostęp 2022-04-18].
  7. ↑ Zygmunt Ruta, Szkolnictwo klucza muszyńskiego w czasach zaboru austriackiego (1772 1918) [online], s. 263.
  8. ↑ Wojciech Molendowicz, Bobowa od A do Ż, Agencja Artystyczno-Reklamowa „Great Team” Rafał Kmak, 2009, s. 55, ISBN 978-83-60822-57-9.
  9. ↑ Ze skarbu państwa.., „Kurier Lwowski” (322), anno.onb.ac.at, 19 listopada 1896, s. 3 [dostęp 2022-04-18].
  10. ↑ Przeworsk, „Kurier Lwowski”, anno.onb.ac.at, 31 maja 1888, s. 3 [dostęp 2022-04-18].
  11. ↑ a b c Teofil Merunowicz, Opieka kraju nad szkolnictwem przemysłowym w Galicyi, Lwów 1887, s. 94–95.
  12. ↑ a b Barbara Petrozolin-Skowrońska, Król Tatr z Mokotowskiej 8, 2005, s. 240.
  13. ↑ a b Jolanta Antecka, Miejsce dla krosien, „Dziennik Polski” (231), 29 września 1971, s. 3.
  14. ↑ Wystawa krajowa w Krakowie, „Kurier Lwowski” (261), anno.onb.ac.at, 20 września 1887, s. 1–2 [dostęp 2022-04-18].
  15. ↑ Maria Dudrewiczowa, Organizacya przemysłu kobiecego, „Bluszcz : pismo tygodniowe illustrowane poświęcone sprawom kobiecym” (37), 14 września 1918, s. 270.
  16. ↑ Nauczyciele – Karol Kłosowski [online], Zakopiańska Koronka Klockowa, 15 sierpnia 2010 [dostęp 2022-05-03] (pol.).
  17. ↑ Krajowa Szkoła Koronkarska – historia [online], Zakopiańska Koronka Klockowa, 15 sierpnia 2010 [dostęp 2022-05-03] (pol.).
  18. ↑ Województwo krakowskie, „Dziennik Taryf i Zarządzeń Kolejowych : organ urzędowy Ministerstwa Komunikacji” (34), 1 września 1935, s. 20.
  19. ↑ ZARZĄDZENIE Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z dnia 31 grudnia 1930 r. w sprawie reorganizacji Państwowej Szkoły Koronkarskiej w Zakopanem., „Dziennik Urzędowy Kuratorjum Okręgu Szkolnego Krakowskiego” (2), 16 marca 1931 [dostęp 2022-05-03] (pol.).
  20. ↑ a b c d e W 75-rocznicę założenia zakopiańskiej szkoły koronkarskiej (1883-1958), „Dziennik Polski” (146), 28 maja 1958, s. 6.
  21. ↑ a b Stulecia zakopiańskiej szkoły im. Heleny Modrzejewskiej, „Dziennik Polski” (208), 14 października 1983, s. 1.
  22. ↑ a b 100-lecie szkoły im. Modrzejewskiej w Zakopanem, „Dziennik Polski” (187), 20 września 1983, s. 6.
  23. ↑ Zakopane: Stracone szanse [online], salon24.pl, 20 czerwca 2010 [dostęp 2022-04-19] (pol.).
  24. ↑ To nie likwidacja, ale rozwiązanie szkoły – Zakopane, Tatry I Podhale – Zakopiański Portal Internetowy [online], z-ne.pl [dostęp 2022-04-19].
  25. ↑ Nekrolog [online] [dostęp 2022-05-03].
  26. ↑ Wyjątkowe polskie projektantki XX wieku. Maria Bujakowa
  27. ↑ Tygodnik Podhalański 02/10/2009
  28. ↑ HISTORIA KORONKI KLOCKOWEJ W ZARYSIE - PDF Free Download [online], docplayer.pl [dostęp 2022-05-03].
  29. ↑ Wystawa w Poznaniu, „Kurier Lwowski” (255), anno.onb.ac.at, 14 września 1895, s. 5–6 [dostęp 2022-04-19].

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Krajowa_Szkoła_Koronkarska_w_Zakopanem&oldid=73520663”