Xymena Zaniewska
Xymena Krystyna Zaniewska-Chwedczuk (ur. 4 czerwca 1927[1][2] w Poznaniu, zm. 12 lutego 2016 w Warszawie[3][4]) – polska projektantka mody, autorka scenografii i architekt, uznawana za twórczynię polskiej szkoły scenografii[2].
| Prawdziwe imię i nazwisko |
Xymena Zaniewska-Chwedczuk |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
4 czerwca 1927 |
| Data i miejsce śmierci |
12 lutego 2016 |
| Zawód |
scenograf |
| Współmałżonek |
Ryszard Zaniewski |
| Lata aktywności |
1948–2016 |
| Odznaczenia | |
 
| |
Życiorys
edytujPochodziła z mieszanej rodziny wileńsko-wielkopolskiej wywodzącej się z niezamożnej szlachty. Ojciec pochodził z Kresów północno-wschodnich, matka z pogranicza Wielkopolski i Kujaw. Wychowała się pod Poznaniem. Od najmłodszych lat wykazywała talent artystyczny.
W czasie II wojny światowej trafiła wraz z wysiedloną rodziną do Częstochowy, gdzie spędziła całą niemiecką okupację[2]. Zaangażowała się w działalność podziemną jako sanitariuszka Armii Krajowej. W tym okresie uczyła się także rysunku u zesłanego do Częstochowy prof. Zygmunta Kamińskiego. On też zachęcił ją do studiowania architektury. Po zdaniu w Częstochowie matury wyjechała na studia na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej[5], które ukończyła w 1952[6].
Jeszcze w czasie studiów rozpoczęła pracę w Instytucie Wzornictwa Przemysłowego[5] (1948−1952)[potrzebny przypis], a następnie „Miastoprojekcie”, w którym budowała MDM. Potem kierowała komisją przyznającą lokale mieszkaniowe. Razem z grupą architektów z biura projektów założyła też spółdzielnię mieszkaniową i rozpoczęła budowę domów dla członków spółdzielni w różnych miejscach Warszawy. Po otwarciu Marszałkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej została kierownikiem Pracowni Urbanistycznej MDM[5][6], odrzuciła jednak propozycję awansu na stanowisko naczelnego urbanisty Centralnego Zarządu Ośrodków Robotniczych[7] i zdecydowała się na studia na Wydziale Architektury Wnętrz Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie[5], które ukończyła w 1956[8].
Na życie zaczęła pracować jako projektantka wystaw, a następnie jako współpracowniczka Mody Polskiej projektowała odzież[7]. Wkrótce zaczęła projektować dla Teatru Telewizji (stworzyła scenografię do kilkuset przedstawień, m.in. Makbet, Szkoła żon, Wizyta starszej pani)[1] i teatrów (stworzyła scenografię do 35 klasycznych spektaklów teatralnych i 15 operowych), a także została głównym scenografem Telewizji Polskiej[6], w której odpowiadała m.in. za wygląd spikerek[9]. Stworzyła także scenografię do pięciu filmów baletowych. Wielokrotnie współpracowała m.in. z Adamem Hanuszkiewiczem[2].
Odeszła z pracy w TVP po ogłoszeniu stanu wojennego i przeszła na wcześniejszą emeryturę[10]. Wstąpiła do związku „Solidarność”[10]. W tym czasie zaczęła projektować scenografię i odzież dla kontrahentów zagranicznych. Brała udział w licznych wystawach międzynarodowych, m.in. stworzyła 20 ekspozycji Międzynarodowych Targów Poznańskich i 20 ekspozycji zagranicznych. Była jedną z postaci w cyklu dokumentalnym Twentieth Century, w którym prezentowano sylwetki polskich twórców sztuki XX wieku. Po 1989 na krótko wróciła do Telewizji Polskiej[5], w latach 90. współprowadziła w TVP1 program Stawka większa niż szycie[5].
W latach 1990–2014 była prezesem Fundacji Rozwoju Warszawskiego Ogrodu Zoologicznego „Panda”[11]. Oprócz tego prowadziła fundację „Sztuka Polska”, pod której szyldem w 2008 wydała albumy: Hanuszkiewicz i Kabaret Starszych Panów[12].
Zmarła 12 lutego 2016[13]. 26 lutego 2016 jej pogrzeb odbył się w Alei Zasłużonych na warszawskich Powązkach Wojskowych[14] (kwatera G-tuje-23)[15].
Życie prywatne
edytujJej pierwszym mężem był Ryszard Zaniewski, a drugim Mariusz Chwedczuk. Jej synem jest Iwo Zaniewski[5].
Odznaczenia i nagrody
edytujOdznaczenia
edytuj- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski – 11 listopada 2005[16]
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski – 11 listopada 1996[17]
Nagrody
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b Xymena Zaniewska w bazie filmpolski.pl
- ↑ a b c d Zmarła Xymena Zaniewska. pap.pl, 12 lutego 2016. [dostęp 2016-02-15].
- ↑ Nie żyje Xymena Zaniewska-Chwedczuk, znana scenograf i projektantka mody. Polskie Radio S.A.. [dostęp 2016-02-12].
- ↑ Małgorzata Piwowar: Xymena Zaniewska nie żyje. Gremi Business Communication [w Rzeczpospolitej], 2016-02-12. [dostęp 2016-02-12].
- ↑ a b c d e f g Jestem syta. [w:] Angora [on-line]. Interia.pl, 2007-02-18. [dostęp 2013-07-02]. (pol.).
- ↑ a b c Aleksandra Szarłat: Prezenterki Tele PRL. Wydawnictwo Świat Książki, 2015, s. 27. ISBN 978-83-8031-299-9.
- ↑ a b Aleksandra Szarłat: Prezenterki Tele PRL. Wydawnictwo Świat Książki, 2015, s. 28. ISBN 978-83-8031-299-9.
- ↑ Nie żyje Xymena Zaniewska. Słynna scenografka i projektantka miała 91 lat [online], TVN Warszawa [dostęp 2023-02-02] (pol.).
- ↑ Aleksandra Szarłat: Prezenterki Tele PRL. Wydawnictwo Świat Książki, 2015, s. 111. ISBN 978-83-8031-299-9.
- ↑ a b Aleksandra Szarłat: Prezenterki: tele PRL. Warszawa: Świat Książki, 2015, s. 381. ISBN 978-83-8031-299-9.
- ↑ Władze fundacji i statut. zoo.waw.pl. [dostęp 2014-04-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-07)].
- ↑ Aleksandra Szarłat: Prezenterki: tele PRL. Warszawa: Świat Książki, 2015, s. 387. ISBN 978-83-8031-299-9.
- ↑ Warszawa. Pogrzeb Xymeny Zaniewskiej. [dostęp 2016-02-17].
- ↑ Pożegnanie Xymeny Zaniewskiej. W sobotę w tvp.info specjalne wspomnienie o wielkiej artystce. [dostęp 2016-02-26].
- ↑ Wyszukiwarka cmentarna - Warszawskie cmentarze
- ↑ M.P. z 2006 r. nr 2, poz. 21 – pkt 7.
- ↑ M.P. z 1997 r. nr 14, poz. 124 – pkt 10.
Linki zewnętrzne
edytuj- Xymena Zaniewska w bazie IMDb (ang.)
- Xymena Zaniewska w bazie Filmweb
- z bazy filmpolski. Xymena Zaniewska: Spektakle Tv