Kosewo (województwo warmińsko-mazurskie)
Kosewo (niem. Kossewen, 1938–1945 Rechenberg[4]) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie mrągowskim, w gminie Mrągowo[5].
| wieś | |
 Kosewo zimą | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
428[2] |
| Strefa numeracyjna |
89 |
| Kod pocztowy |
11-700[3] |
| Tablice rejestracyjne |
NMR |
| SIMC |
0483174 |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Mrągowo  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
Położenie na mapie powiatu mrągowskiego  | |
 53°49′43″N 21°23′16″E/53,828611 21,387778[1]
| |
W latach 1954–1959 wieś należała i była siedzibą władz gromady Kosewo, po jej zniesieniu w gromadzie Baranowo. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.
Wieś letniskowa położona pomiędzy trzema jeziorami: Probarskim, Kuc i Juksty. W miejscowości znajduje się Szkoła Podstawowa w Kosewie. Kosewo położone jest przy drodze krajowej nr 16[5], oraz linii kolejowej 223 Czerwonka – Ełk[5]. Kosewo leży 6,9 kilometra od Mrągowa oraz 12,1 kilometra od Mikołajek[5].
Dla turystów w okolicach Kosewa zostało przygotowanych 160 kilometrów ścieżek rowerowo-pieszych. Ścieżki te dostosowane są do regulaminu imprez IVV (niem. Internationaler Volkssportverband). Zimą natomiast można korzystać z uroków białego szaleństwa na stoku narciarskim znajdującym się na Górze Czterech Wiatrów. Stok ten oddalony jest o 7 kilometrów od Kosewa w stronę Mrągowa. W miejscowości znajduje się 5 pensjonatów, dwa pola kempingowe oraz kilka gospodarstw agroturystycznych i kwater prywatnych do wynajęcia.
Odkrycia archeologiczne
edytuj
W Kosewie odkryto bogate stanowisko archeologiczne należące do kultury tzw. grupy olsztyńskiej datowanej na V-VII wiek, które odznaczało się silnymi wpływami germańskimi[6][7].
Najsłynniejszym znaleziskiem jest gocka lub gepidzka sprzączka z Kosewa z główkami orłów wysadzana granatami[8].
Historia
edytujNazwa pochodzi od nazwiska zasadźcy, Grzegorza Kosa z Góry w Piskiem, który nabył w 1546 r. od starosty sześcieńskiego, Jerzego von Rechenberg, 4 łany sołeckie wolne od czynszu za 88 grzywien, by obsadzić 40 łanową (668 ha) wieś czynszową. Osadnicy otrzymali 10 lat wolnizny od podatku tłoki ręcznej. Po upływie z 5 lat zobowiązani byli do szarwarku ręcznego w folwarku w Szestnie. Od 1651 r. był tu posterunek leśny, podległy rejonowi w Krutyniu. W 1693 r. mieszkańcami wsi byli sami Polacy: Paweł Czuczejko, Jędryś Szewc (Jendriss Seffz), Jerzy Wiatr, Michał Graczyk (Grazieg), Ambroży Piła, Jakub Pryskała, Szymon Jadamczyk (Jedamczig), Grzegorz Czuczejczyk, Grzegorz Noga. W 1738 r. zbudowano szkołę, do której uczęszczały też dzieci z Czerwonek, Śniodowa i Zawady.
W 1785 r. we wsi było 27 domów, w 1815 r. – 33 domy ze 195 mieszkańcami. W 1818 r. w tutejszej szkole 64 dzieci uczył po polsku Michał Zalewski. w 1838 r. 39 domów zamieszkałych przez 239 osób, w 1849 r. 36 budynków mieszkalnych i 224 mieszkańców. W wyniku tzw. separacji gruntów, wieś rozbudowała się daleko wzdłuż traktu wiodącego w stronę Mrągowa, tak że już w 1866 r. tę część wsi zaczęto nazywać Kosewem Górnym (Ober Kossewen).
Ze względu na niską urodzajność gleb w XIX w. ludność trudniła się poza rolnictwem wypalaniem wapna, eksploatacją zasobnych złóż kruszywa – zwłaszcza kamienia polnego i żwiru. Zabudowa wsi ukształtowała się w owym czasie w formie nieregularnego skupiska zagród chłopskich przy jeziorze Probarskim, jako centralna część wsi. W latach 1887–1889 zbudowano wiodącą przez Kosewo szosę do Baranowa i Mikołajek, a w 1911 r. przekazano do użytku przystanek kolejowy linii Mrągowo – Orzysz, zlokalizowany na przesmyku między jeziorami Juksty i Probarskim. W 1913 r. zbudowano szosę dojazdową Kosewo – Probark – Bronikowo. W 1935 r. w dwuklasowej szkole uczyło się 111 dzieci (w drugiej, jednoklasowej szkole w Kosewie Górnym uczyło się 47 dzieci). W tym okresie Kosewo należało do parafii w Mrągowie, później do parafii w Baranowie. W 1938 r. ówczesne władze niemieckie, w ramach akcji germanizacyjnej, zmieniły urzędową nazwę wsi z Kossewen na Rechenberg.
W 1939 r. łącznie całe Kosewo liczyło 608 mieszkańców (łącznie z przyległymi osadami). Na obszarze wiejskim było wówczas 158 gospodarstw domowych, w tym 101 gospodarstw rolniczych, z których 18 miało wielkość w granicach 10-20 ha i 10 w granicach 20-100 ha.
W 1973 r. do sołectwa Kosewo należały także: Kosewo Górne i Kucze. W roku 1999 przez Kosewo biegła trasa odcinka specjalnego Baranowo – Użranki 25. Rajdu Kormoran.
Wspólnoty wyznaniowe
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 58836
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 517 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. Nr 142, poz. 262)
- ↑ a b c d Wieś Kosewo w liczbach [online], Polska w liczbach, 2021 [dostęp 2023-09-17] (pol.).
- ↑ Andrzej Kokowski Starożytna Polska. Od trzeciego stulecia przed narodzeniem Chrystusa do schyłku starożytności, Warszawa 2005, s. 517-519
- ↑ Sensacyjne odkrycie archeologiczne w okolicach Kosewa. mragowo24.info. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-04)]., mragowo24.info, 25 listopada 2015
- ↑ Andrzej Kokowski Starożytna Polska, Warszawa 2005, s. 517
- ↑ Church finder - Kosewo. nak.org. [dostęp 2022-05-18].
- ↑ Kosewo – Parafia pw. św. Maksymiliana Marii Kolbe. diecezjaelk.pl. [dostęp 2022-05-18].
Bibliografia
edytuj- Mrągowo. Z dziejów miasta i powiatu. Pojezierze, Olsztyn, 1975, 488 str.
- Historia miejscowości Gminy Mrągowo (dostęp 1.08.2013)