Kompozycja szachowa
Kompozycja szachowa – odrębna dziedzina szachów. Polega na stworzeniu na szachownicy sztucznego układu bierek, który zawiera interesującą ideę lub kombinację. Osobę układającą problemy i kompozycje szachowe nazywa się kompozytorem bądź problemistą. Problemy szachowe dzielą się na ortodoksyjne (dwuchodówki (zob. diagram 1), trzychodówki, wielochodówki, Samomaty i Maty pomocnicze) oraz nieortodoksyjne (problemy warunkowe, analityczne, z bajkowymi figurami, z innym układem szachownicy, z innymi zasadami gry, rekonstrukcje). Z założenia każdy problem szachowy ma tylko jedno rozwiązanie (chyba że autor wskaże inaczej).
Inną odmianą kompozycji szachowej jest studium. Jest to zadanie najczęściej przypominające końcową część partii i jest bardziej, niż problem, zbliżone treścią do zagadnień gry praktycznej. W rozwiązaniu studium zawsze rozpoczynają białe, które muszą albo doprowadzić do wygranej, albo do remisu. Studia szachowe nie są ograniczone liczbą posunięć.
Problemy szachowe klasyfikowane są także według liczby bierek. Gdy jest ich mniej niż osiem – mamy do czynienia z miniaturą, jeśli pomiędzy osiem i dwanaście – z problemem typu meredith.
Pierwsze kompozycje szachowe powstały w połowie XIX wieku. W Polsce pionierem tej dziedziny był Józef Żabiński, który pierwsze zadania stworzył w 1890 roku. W 1956 roku Międzynarodowa Federacja Szachowa powołała do życia Komisję Kompozycji Szachowej.
Pierwsze mistrzostwa świata w rozwiązywaniu zadań odbyły się w roku 1983. Jednym z najwybitniejszych zawodników na świecie w tej dyscyplinie jest Polak, Piotr Murdzia, który jest wielokrotnym mistrzem świata w rozwiązywaniu zadań szachowych.
Na diagramie 1 przedstawiono przykład prostej dwuchodówki. Białe zaczynają i matują w dwóch posunięciach:
| a | b | c | d | e | f | g | h | ||
| 8 |        | 8 | |||||||
| 7 | 7 | ||||||||
| 6 | 6 | ||||||||
| 5 | 5 | ||||||||
| 4 | 4 | ||||||||
| 3 | 3 | ||||||||
| 2 | 2 | ||||||||
| 1 | 1 | ||||||||
| a | b | c | d | e | f | g | h | ||
Rozwiązanie: 1. Wh6! Jeśli czarne zagrają 1... g:h6 to nastąpi 2. g7#, natomiast jeśli czarne odejdą gońcem na dowolne pole, to nastąpi 2. W:h7#.
Za początek polskiej kompozycji szachowej uważane jest następujące zadanie J.Dziewońskiego, opublikowane w czasopiśmie „Wiener Schachzeitung” w 1855 roku (diagram 2).
| a | b | c | d | e | f | g | h | ||
| 8 |  | 8 | |||||||
| 7 | 7 | ||||||||
| 6 | 6 | ||||||||
| 5 | 5 | ||||||||
| 4 | 4 | ||||||||
| 3 | 3 | ||||||||
| 2 | 2 | ||||||||
| 1 | 1 | ||||||||
| a | b | c | d | e | f | g | h | ||
J.Dziewoński (1855)
Rozwiązanie: [1. Sc6 a5 2. Sa7 c6 3. Sb5 c:b5+ 4. K:c5 b4 5. Kc4 b3 6. a:b3#]
(zaznacz tekst pomiędzy nawiasami, aby zobaczyć rozwiązanie)
Bibliografia
edytuj- W.Litmanowicz, J.Giżycki, „Szachy od A do Z”, tom I, Warszawa 1986, s. 450