Kompania graniczna KOP „Olkowicze”
Kompania graniczna KOP „Olkowicze” – pododdział graniczny Korpusu Ochrony Pogranicza pełniący służbę ochronną na granicy polsko-radzieckiej.
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Rozformowanie | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość | |
Formowanie i zmiany organizacyjne
edytujNa podstawie rozkazu szefa Sztabu Generalnego L. dz. 12044/O.de B./24 z 27 września 1924, w pierwszym etapie organizacji Korpusu Ochrony Pogranicza sformowano 1 batalion graniczny [1][2], a w jego składzie 9 kompanię graniczną KOP „Maćkowce”[3]. 2 kwietnia 1925 oddano do użytku nowo wybudowane strażnice: nr 33, 34 i 35 „Żurawy”[4]. Później kompanię przeniesiono do Olkowicz. W listopadzie 1936 kompania liczyła 2 oficerów, 9 podoficerów, 5 nadterminowych i 99 żołnierzy służby zasadniczej[b].
W 1939 1 kompania graniczna KOP „Olkowicze” podlegała dowódcy batalionu KOP „Budsław”[5].
Służba graniczna
edytujPodstawową jednostką taktyczną Korpusu Ochrony Pogranicza przeznaczoną do pełnienia służby ochronnej był batalion graniczny. Odcinek batalionu dzielił się na pododcinki kompanii, a te z kolei na pododcinki strażnic, które były „zasadniczymi jednostkami pełniącymi służbę ochronną”, w sile półplutonu. Służba ochronna pełniona była systemem zmiennym, polegającym na stałym patrolowaniu strefy nadgranicznej i tyłowej, wystawianiu posterunków alarmowych, obserwacyjnych i kontrolnych stałych, patrolowaniu i organizowaniu zasadzek w miejscach rozpoznanych jako niebezpieczne, kontrolowaniu dokumentów i zatrzymywaniu osób podejrzanych, a także utrzymywaniu ścisłej łączności między oddziałami i władzami administracyjnymi[6]. Miejscowość, w którym stacjonowała kompania graniczna, posiadała status garnizonu Korpusu Ochrony Pogranicza[7].
1 kompania graniczna „Olkowicze” w 1934 ochraniała odcinek granicy państwowej szerokości 29 kilometrów 33 metrów[8]. Po stronie sowieckiej granicę ochraniały zastawy „Krajsk” i „Posadziec” z komendantury „Krajsk”[9].
Sąsiednie kompanie graniczne:
- 3 kompania graniczna KOP „Dołhinów” ⇔ 2 kompania graniczna KOP „Bryckie” – 1928[10], 1929[11], 1931[9], 1932[12], 1934[13], 1938[14]
Walki kompanii w 1939
edytujStrażnice 1 kompanii „Olkowicze” zostały zaatakowane przez 14 Oddział Wojsk Pogranicznych NKWD i pododdziały 2 Dywizji Strzeleckiej[15]. Kompania poniosła duże straty. Strażnica „Pasieki” po krótkiej walce została opanowana. Straciła 13 zabitych i 6 wziętych do niewoli. Straty sowieckie: 5 czerwonoarmistów rannych[16]. Pozostałe strażnice prawdopodobnie wycofały się bez walki w kierunku Olkowicz. Pododdziały stacjonujące w Olkowiczach wycofały się bez walki w kierunku Budsławia i 18 września dołączyły do wycofujących się sił batalionu[17]. Niewielka część baonu przeszła na Litwę i tam została internowana[15].
Struktura organizacyjna
edytujStrażnice kompanii w latach 1928 – 1931[10][11][9]
- (33)[4] strażnica KOP „Soczewki”[c][d]
- (34)[4] strażnica KOP „Skoroda”[e]
- strażnica KOP „Krągłe”[f][g]
- strażnica KOP „Prudnik”[h]
- strażnica KOP „Zaciemień”[i]
Strażnice kompanii w latach 1932 – 1934[18][13][j]
- strażnica KOP „Soczewki”[k]
- strażnica KOP „Skoroda”
- strażnica KOP „Pasieki”
- strażnica KOP „Prudnik”
- strażnica KOP „Zaciemień”
Strażnice kompanii w 1938[14]
Organizacja kompanii 17 września 1939[19][20]:
- dowództwo kompanii
- pluton odwodowy
- 1 strażnica KOP „Soczewki”
- 2 strażnica KOP „Pasieki”[l]
- 3 strażnica KOP „Zaciemień”
Dowódcy kompanii
edytuj- kpt. Henryk Skaczyła (był 31 X 1928)[21]
- kpt. Jan Niedziela (30 XI 1928 − 22 III 1931 → przeniesiony do 69 pp [21])
- kpt. Stanisław Trojan (9 III 1931 − 9 VI 1931) → przeniesiony do PKU Jarocin[21]
- por Józef Wiertelak (14 VII 1931 − 14 VI 1933) → przeniesiony na stanowisko oficera żywnościowego [21]
- kpt. Józef Grzybek (24 VI 1933 − 17 VII 1934 ) → adiutant batalionu[21]
- kpt. Stanisław Wilhelm Konieczkowski (7 VIII 1934[21] − )
- kpt. Jan Szczęśniak[m] (− 1939 )
Uwagi
edytuj- ↑ miasteczko Olkowicze, gmina Ilja, powiat wilejski, województwo wileńskie → Baza miejscowości kresowych
- ↑ Wykaz stanów etatowych oficerów, podoficerów i żołnierzy KOP przesłanych przez ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna ze sztabu KOP do I oficera do zleceń GISZ płk. dypl. Kazimierza Glabisza. → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 366
- ↑ W komunikatach dyslokacyjnych występuje również jako Soczewka → Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓
- ↑ wieś Soczewki, gmina Dołhinów, powiat wilejski, województwo wileńskie → Baza miejscowości kresowych
- ↑ wieś Skoroda, gmina Dołhinów, powiat wilejski, województwo wileńskie → Baza miejscowości kresowych
- ↑ W komunikatach dyslokacyjnych występuje również jako Krugłe → Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓
- ↑ zaścianek Kruhłe, gmina Ilja, powiat wilejski, województwo wileńskie → Baza miejscowości kresowych
- ↑ folwark Prudniki, gmina Ilja, powiat wilejski, województwo wileńskie → Baza miejscowości kresowych
- ↑ folwark Zaciemień, gmina Ilja, powiat wilejski, województwo wileńskie → Baza miejscowości kresowych
- ↑ W 2000 Rajmund Szubański napisał, że sformułowania zawarte w artykule „Bataliony, kompanie, strażnice KOP” z 1993, odnoszą się do stanu sprzed 1937 → Szubański 2000 ↓, s. 87. Wymienił następujące strażnice: „Soczewki”, „Skoreda”, „Pasieki” → Szubański 1993 ↓, s. 276
- ↑ W komunikatach dyslokacyjnych występuje również jako Soczewka → Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓
- ↑ zaścianek Pasieki Krajskie, gmina Ilja, powiat wilejski, województwo wileńskie → Baza miejscowości kresowych
- ↑ Szczęśniak Jan, kpt. piech., w KOP od 1938. Do mobilizacji dca 1 kompanii granicznej „Olkowicze”. Przydział mobilizacyjny nieznany. → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 752
Przypisy
edytuj- ↑ Prochwicz i 3/1994 ↓, s. 152.
- ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 23.
- ↑ Meldunki sytuacyjne KOP ↓, s. 16/25.
- ↑ a b c Meldunki sytuacyjne KOP ↓, s. 69/25.
- ↑ Szubański 2000 ↓, s. 88.
- ↑ Falkiewicz 1925 ↓, s. 3-4.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 312-314.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 296.
- ↑ a b c Szkice dyslokacyjne ↓.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 8/1928.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 10/1929.
- ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 19 i 21/1932.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 53/1934.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 84/1938.
- ↑ a b Prochwicz 2003 ↓, s. 225.
- ↑ Cygan 2006 ↓, s. 96.
- ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 191.
- ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 19/1932.
- ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 306.
- ↑ Grzelak 2001 ↓, s. 185.
- ↑ a b c d e f Obsada oficerska bg „Budsław” ↓.
Bibliografia
edytuj- Wiktor Krzysztof Cygan: Kresy we krwi. Obrona północno-wschodniej Polski we wrześniu 1939. Warszawa: Espadon Publishing, 2006. ISBN 978-83-60786-00-0.
- Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. 1925. [dostęp 2016-01-30].
- Czesław Grzelak: Szack–Wytyczno 1939. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2001. ISBN 83-11-09324-5.
- Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa–Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 8388067488.
- Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924–1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 8390021794.
- Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część I. Powstanie i przemiany organizacyjne KOP do 1939 r. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (149), 1994. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.
- Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
- Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (145), 1993. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.
- Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP-u. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (184), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.
- Komunikaty dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza z lat 1927 (z uzupełnieniami i poprawkami), 1928, 1932, 1934 (z uzupełnieniami i poprawkami) i 1938 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.177/143 do 177/149.)
- Meldunki sytuacyjne dowództwa Korpusu Ochrony Pogranicza → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.177/217.)
- Szkice dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza i podległych jednostek w latach 1927–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.177/151.)
- Wykaz zmian stanu oficerów batalionu granicznego KOP „Budsław” w latach 1928–1935 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.181/202.)