Kompania graniczna KOP „Kołtyniany”
Kompania graniczna KOP „Kołtyniany” – pododdział graniczny Korpusu Ochrony Pogranicza pełniący służbę ochronną na granicy polsko-litewskiej.
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Rozformowanie | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość | |
Geneza
edytujDo czasu zakończenia wojny polsko-bolszewickiej, czyli do jesieni 1920, wschodnią granicę państwa polskiego wyznaczała linia frontu. Dopiero zarządzeniem z 6 listopada 1920 utworzono Kordon Graniczny Ministerstwa Spraw Wojskowych[1]. W połowie stycznia 1921 zmodyfikowano formę ochrony granicy i rozpoczęto organizowanie Kordonu Granicznego Naczelnego Dowództwa WP. Obsadzony on miał być przez żandarmerię polową i oddziały wojskowe[2]. Latem 1921 ochronę granicy wschodniej postanowiło powierzyć Batalionom Celnym[3]. W Nowych Święcianach rozmieszczono dowództwo i pododdziały sztabowe 43 batalionu celnego, a jego 2 kompania stacjonowała w Kołtynianach. W drugiej połowie 1922 przeprowadzono kolejną reorganizację organów strzegących granicy wschodniej[4]. 1 września 1922 bataliony celne przemianowano na bataliony Straży Granicznej[5]. Już w następnym roku zlikwidowano Straż Graniczną, a z dniem 1 lipca 1923 pełnienie służby granicznej na wschodnich rubieżach powierzono Policji Państwowej[6]. W sierpniu 1924 podjęto uchwałę o powołaniu Korpusu Ochrony Pogranicza – formacji zorganizowanej na wzór wojskowy, a będącej w etacie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych[7].
Formowanie i zmiany organizacyjne
edytujW drugim etapie organizacji Korpusu Ochrony Pogranicza, w 1925 sformowano 20 batalion graniczny [8], a w jego składzie 3 kompanię graniczną KOP. W listopadzie 1936 kompania liczyła 2 oficerów, 10 podoficerów, 6 nadterminowych i 91 żołnierzy służby zasadniczej[b].
W 1939 3 kompania graniczna KOP „Kołtyniany” nadal podlegała dowódcy batalionu KOP „Nowe Święciany”[9].
Służba graniczna
edytujPodstawową jednostką taktyczną Korpusu Ochrony Pogranicza przeznaczoną do pełnienia służby ochronnej był batalion graniczny. Odcinek batalionu dzielił się na pododcinki kompanii, a te z kolei na pododcinki strażnic, które były „zasadniczymi jednostkami pełniącymi służbę ochronną”, w sile półplutonu. Służba ochronna pełniona była systemem zmiennym, polegającym na stałym patrolowaniu strefy nadgranicznej i tyłowej, wystawianiu posterunków alarmowych, obserwacyjnych i kontrolnych stałych, patrolowaniu i organizowaniu zasadzek w miejscach rozpoznanych jako niebezpieczne, kontrolowaniu dokumentów i zatrzymywaniu osób podejrzanych, a także utrzymywaniu ścisłej łączności między oddziałami i władzami administracyjnymi[10]. Miejscowość, w którym stacjonowała kompania graniczna, posiadała status garnizonu Korpusu Ochrony Pogranicza[11].
3 kompania graniczna „Kołtyniany” w 1934 ochraniała odcinek granicy państwowej szerokości 31 kilometrów 220 metrów[12].
Sąsiednie kompanie graniczne:
- 1 kompania graniczna KOP „Orniany” ⇔ 2 kompania graniczna KOP „Kozaczyzna” – 1929[13], 1932[14], 1934[15]
- 1 kompania graniczna KOP „Orniany” ⇔ 2 Kompania graniczna KOP „Ignalino” – 1931[16], 1938[17]
Struktura organizacyjna
edytujStrażnice kompanii w latach 1929 – 1931[13][16]
- strażnica KOP „Kumielin” (Kumolin)
- strażnica KOP „Baranowo”[c]
- strażnica KOP „Postawiszki”[d]
- strażnica KOP „Antoledzie”[e]
- strażnica KOP „Kurynie”[f]
- strażnica KOP „Łyngmiany”[g]
- strażnica KOP „Antołksna”[h]
- strażnica KOP „Baranowo”
- strażnica KOP „Postawiszki”
- strażnica KOP „Antoledzie”
- strażnica KOP „Kurynie”
- strażnica KOP „Łyngmiany”
- strażnica KOP „Antołksna”
- Strażnice kompanii we wrześniu 1939[9]
Dowódcy kompanii
edytujUwagi
edytuj- ↑ Wieś Kołtyniany w gminie Kołtyniany, powiat święciański, województwo wileńskie
- ↑ Wykaz stanów etatowych oficerów, podoficerów i żołnierzy KOP przesłanych przez ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna ze sztabu KOP do I oficera do zleceń GISZ płk. dypl. Kazimierza Glabisza. → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 365
- ↑ wieś Baranowo, gmina Kołtyniany, powiat święciański, województwo wileńskie
- ↑ wieś Postawiszki, gmina Kołtyniany, powiat święciański, województwo wileńskie
- ↑ Antoledzie, gmina Kołtyniany, powiat święciański, województwo wileńskie
- ↑ wieś Kurynie, gmina Kołtyniany, powiat święciański, województwo wileńskie
- ↑ miasteczko Łyngmiany, gmina Kołtyniany, powiat święciański, województwo wileńskie
- ↑ wieś Antokłosna, gmina Kołtyniany, powiat święciański, województwo wileńskie
- ↑ W 2000 roku Rajmund Szubański napisał, że sformułowania zawarte w artykule „Bataliony, kompanie, strażnice KOP” z 1993 roku, odnoszą się do stanu sprzed 1937 roku → Szubański 2000 ↓, s. 87. Wymienił następujące strażnice:„Baranów”, „Postawiszki”, „Połuknis”, „Antoledzie”, „Kurynie”, „Łyngniany”, „Antokszna”, „Mejrany”, „Michaliszki” i „Marianowo” → Szubański 1993 ↓, s. 278
- ↑ W komunikatach dyslokacyjnych występuje również jako Baranowo → Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓
- ↑ Czerwiński Stanisław II, kpt. piech., w KOP od 1937. Do mobilizacji dca kompanii granicznej „Kołtyniany”. We wrześniu 1939 kwatermistrz batalionu fortecznego „Osowieć”. → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 713
Przypisy
edytuj- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 56-58.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 59-63.
- ↑ Polak 1999 ↓, s. 6.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 76.
- ↑ Prochwicz i Kępa 2003 ↓, s. 20.
- ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 94-101.
- ↑ Grochowski (red.) 1994 ↓, s. 7.
- ↑ Prochwicz i 3/1994 ↓, s. 152.
- ↑ a b Szubański 2000 ↓, s. 88.
- ↑ Falkiewicz 1925 ↓, s. 3-4.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 312-314.
- ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 292.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 9/1929.
- ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 13 i 15/1932.
- ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 51 i 52/1934.
- ↑ a b Szkice dyslokacyjne ↓.
- ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 82/1938.
- ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 15/1932.
- ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 52/1934.
- ↑ a b c d Obsada oficerska bg „Nowe Święciany” ↓.
Bibliografia
edytuj- Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
- Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. 1925. [dostęp 2016-01-30].
- Lech Grochowski (red.): Korpus Ochrony Pogranicza w 70 rocznicę powstania. Materiały z konferencji popularnonaukowej. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1994.
- Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. WarszawaPułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 8388067488.
- Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne. Dokumenty organizacyjne. Wybór źródeł. T. 1. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-84-6.
- Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część I. Powstanie i przemiany organizacyjne KOP do 1939 r. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (149), 1994. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.
- Jerzy Prochwicz, Zbigniew Kępa. ABC formacji granicznych II Rzeczypospolitej. „Problemy Ochrony Granic”. 24, 2003. Ketrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757.
- Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (145), 1993. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182.
- Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP-u. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (184), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.
- Komunikaty dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza z lat 1927 (z uzupełnieniami i poprawkami), 1928, 1932, 1934 (z uzupełnieniami i poprawkami) i 1938 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.177/143 do 177/149.)
- Szkice dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza i podległych jednostek w latach 1927–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.177/151.)
- Wykaz zmian stanu oficerów batalionu granicznego KOP „Nowe Święciany” w latach 1928–1934 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.181/87.)