Komisja Wojskowa (Królestwo Polskie)
Komisja Wojskowa była nieregulaminowym organem Tymczasowej Rady Stanu w Królestwie Polskim, a następnie - od 1 lutego 1918 r. - organem administracji wojskowej, działającym przy Prezydencie Ministrów Królestwa Polskiego aktu 5 listopada[1]. Komisja ta została utworzona 30 stycznia 1917 r. i istniała do 2 listopada 1918 r., kiedy to została przekształcona w Ministerstwo Spraw Wojskowych[2].
Podstawy prawne
edytujZadanie tworzenia wojska polskiego zostało powierzone "naczelnemu komendantowi wojskowemu mocarstw sprzymierzonych", tj. gen. Beselerowi, zaś Tymczasowa Rada Stanu została upoważniona przez władze okupacyjne jedynie do współdziałania w tym zakresie[3].
Zgodnie z regulaminem TRS do momentu zorganizowania Departamentu Wojny sprawy wojskowe miała załatwiać specjalna Komisja Wojskowa, wybrana przez tymczasową Radę Stanu[a]. Działanie Komisji regulowały ponadto uchwała o jej utworzeniu oraz regulamin Komisji.
Zadania
edytuj
Początkowym celem komisji było przyspieszenie organizacji armii polskiej, a jej pierwszymi zadaniami:
- porozumienie się z władzami okupacyjnymi co do sposobu współdziałania Rady Stanu w sprawach wojskowych,
- porozumienie się z Komendą Legionów co do ich stanu i potrzeb,
- zaprojektowanie organizacji Departamentu Wojskowego.
Członkowie
edytujDo pierwszego składu komisji wybrani zostali Franciszek Radziwiłł, Ludwik Górski, Józef Piłsudski, Michał Łempicki, Stanisław Dzierzbicki i Wojciech Rostworowski.
Na pierwszym posiedzeniu Komisji w dniu 18 stycznia 1917 r. jako zastępcę przewodniczącego wybrano Stanisława Dzierzbickiego, jako referenta - Józefa Piłsudskiego, zaś jako sekretarza - Ludwika Górskiego.
W związku z udziałem członków komisji w pracach wydziału wykonawczego, 24 lutego 1917 r. w skład komisji zostali dołączeni Stefan Dziewulski, Antoni Maj, Józef Kozłowski, Paweł Jankowski i Błażej Stolarski. 2 lipca 1917 r. do dymisji podali się radcy Piłsudski, Jankowski i Stolarski[4].
W pierwszym sześcioosobowym składzie komisji wyznaczono przewodniczącego, zastępcę przewodniczącego, sekretarza i referenta (J. Piłsudski).
Dyrektorzy
edytujW związku ze złożeniem mandatów przez część członków komisji, Wydział Wykonawczy powierzył jej kierownictwo Ludwikowi Górskiemu, a na sekretarza Komisji powołał ppłk. Mariana Kukiela. Powyższą funkcję[b] Ludwik Górski pełnił do 27 lutego 1918 r.[5]. Od 17 kwietnia 1918 r.[6][7] na stanowisko Dyrektora Komisji Wojskowej przy Prezydencie Ministrów Janie Kantym Steczkowskim mianowano Franciszka Radziwiłła, zaś jego zastępcą został Marian Żegota-Januszajtis.
Pracownicy biura
edytujKomisja miała prawo kooptować rzeczoznawców spoza Rady Stanu według swego uznania. Józef Piłsudski spowodował zatrudnienie w Komisji członków Polskiej Organizacji Wojskowej oraz Kazimierza Sosnkowskiego, jako swojego zastępcy.
Organizacja biura komisji
edytuj5 maja 1917 r. Tymczasowa Rada Stanu zatwierdziła statut Wydziału Opieki Komisji Wojskowej.
Początkowo aparatem pomocniczym komisji były Kancelaria Ogólna i Wydział Spraw Ogólnych i Przygotowawczych[8]. W skład tego Wydziału wchodziły Referat Spraw Przygotowawczych, Referat Spraw Bieżących, Referat Wychowania Wojskowego, Referat Statystyczno-Ewidencyjny, Referat Słownictwa Wojskowego oraz biblioteka.
Po reorganizacji przeprowadzonej przez Ludwika Górskiego w lipcu 1917 r., w skład Komisji wchodziły Sekretariat Generalny, Wydział Studiów nad Wojskowością Polską, Wydział Propagandy i Prasy, Wydział Przemysłu Wojennego i Wydział Opieki Wojennej.
Po reorganizacji w styczniu 1918 r. w skład Komisji Wojskowej wchodziły Sekcja Centralna, Sekcja Techniczna, Sekcja Opieki, Sekcja Naukowa oraz Instytut Geograficzno-Mierniczy.
Rozporządzeniem kierownika Ministerstwa Spraw Wojskowych z dnia 22 listopada 1918 r. była Sekcja Naukowa została podporządkowana Sztabowi Generalnemu - oddziałowi VII[9].
Dziennik urzędowy
edytujNa podstawie własnego rozporządzenia z dnia 19 października 1918 r. Komisja Wojskowa rozpoczęła wydawanie dziennika rozporządzeń, zawierającego akty prawne dotyczące spraw wojskowych[10]. Do momentu przekształcenia w Ministerstwo Komisja Wojskowa wydała dwa takie dzienniki - z dnia 28 października oraz z dnia 1 listopada 1918 r. Obok odnoszących się do kwestii wojskowych dekretów Rady Regencyjnej, w Dzienniku Rozporządzeń Komisji Wojskowej zamieszczano reskrypty Rady Regencyjnej w sprawie awansów oficerskich, przydzielenia do Wojska Polskiego oficerów z byłego Polskiego Korpusu Posiłkowego, przyjęcia do Wojska Polskiego oficerów innych armii i ustalenia starszeństwa oficerów, rozporządzenia Komisji Wojskowej oraz rozkazy Szefa Sztabu Generalnego[c].
Czasopisma
edytuj"Bellona"
edytujEfektem prac Wacława Tokarza, szefa wydziału Wydziału Studiów nad Wojskowością w Komisji Wojskowej, było powstanie fachowego czasopisma o tematyce wojskowej "Bellona". Pierwszy numer tego czasopisma ukazał się w lutym 1918 r.
Zobacz też
edytujLinki zewnętrzne
edytuj- Komisja Wojskowa (organ promulgacyjny): Dziennik Rozporządzeń. Śląska Biblioteka Cyfrowa, 1918. [dostęp 2012-04-02]. (pol.).
- Marian Fuks: Fotografia drugiego składu pracowników biura Komisji. Narodowe Archiwum Cyfrowe, 1917. [dostęp 2012-05-13]. (pol.).
Uwagi
edytuj- ↑ Zgodnie z żądaniem władz okupacyjnych, zgłoszonym przez komisarzy rządowych przy tRS, w § 25 regulaminu tRS, uchwalonego 30 stycznia 1917 r. ustalono, że organizacja Departamentu Wojny ulega zatwierdzeniu przez naczelnego komendanta wojskowego mocarstw sprzymierzonych, upoważnionego do tworzenia wojska polskiego, zaś do czasu zorganizowania tego departamentu jego sprawy załatwia specjalna komisja wojskowa, wybrana przez ogólne zebranie Rady Stanu. Na wniosek komisarzy rządowych, w dniu 21 marca 1917 r. z regulaminu tRS wykreślono postanowienia dotyczące Komisji Wojskowej.
- ↑ Zgodnie z art. 31 dekretu o tymczasowej organizacji Władz Naczelnych w Królestwie Polskiem z 3 stycznia 1918 r. (Dz.U. z 1918 r. nr 1, poz. 1) - Prezes Komisji.
- ↑ Tym samym Komisja Wojskowa zaczęła realizować kompetencje właściwego ministra do wydawania dziennika urzędowego. Zgodnie bowiem z art. 22 dekretu Rady Regencyjnej o tymczasowej organizacji Władz Naczelnych w Królestwie Polskiem poszczególni Ministrowie mogli wydawać dzienniki urzędowe celem ogłaszania w nich wewnętrznych zarządzeń swoich, dotyczących danego Ministerstwa, oraz przedrukowywania dekretów, reskryptów i postanowień do danego Ministerstwa się odnoszących.
Przypisy
edytuj- ↑ Art. 20 dekretu Rady Regencyjnej o tymczasowej organizacji Władz Naczelnych w Królestwie Polskiem (Dz.U. z 1918 r. nr 1, poz. 1)
- ↑ Art. 1 dekretu Rady Regencyjnej z dnia 26 października 1918 r. o utworzeniu Ministerstw: Spraw Zewnętrznych, Spraw Wojskowych, Komunikacji i Aprowizacji (Dz.U. z 1918 r. nr 14, poz. 30).
- ↑ § 7 lit. b pkt 2 rozporządzenie z dnia 6-go grudnia 1916 r. o tymczasowej Radzie Stanu w Królestwie Polskiem (Dz. Rozp. c i k. Jeneralnego Gubernatorstwa Wojskowego dla Austryacko-Węgierskiego Obszaru Okupowanego w Polsce z 1916 r., Cz. XIX, poz. 120).
- ↑ Stanisław Jan Rostworowski: Nie tylko pierwsza brygada t. 2. Warszawa: EGROSS - Oficyna Wydawnicza, 1993, s. 194. ISBN 83-85253-05-X.
- ↑ M.P. Nr 11 z dnia 28 lutego 1918 r.
- ↑ Praca zbiorowa pod redakcją Janusza Farysia i Janusza Pajewskiego: Gabinety Drugiej Rzeczypospolitej. Szczecin - Poznań: Wydawnictwo Likon, 1991, s. 17.
- ↑ M. P. Nr 48 z dnia 17 kwietnia 1918 r.
- ↑ Prace T. Rady Stanu, M.P. Nr 41 z 9.IV.1918 r.
- ↑ Dz. Rozp. MSWojsk nr 9, poz. 205 - Śląska Biblioteka Cyfrowa. 10-11-2011. (pol.).
- ↑ Dziennik Rozporządzeń Komisji Wojskowej nr 1, poz. 13.