Komar tygrysi
Komar tygrysi (Aedes albopictus)[2] – inwazyjny, szybko rozprzestrzeniający się gatunek owada z rodziny komarowatych (Culicidae), jeden z najbardziej rozpowszechnionych i najliczniej występujących komarów na całym obszarze Azji Południowo-Wschodniej, a jednocześnie najważniejszy z punktu widzenia mikrobiologii lekarskiej wektor, czyli gatunek roznoszący arbowirusy. Został zawleczony przez ludzi na inne kontynenty zagrażając ludziom takimi chorobami, jak chikungunya, denga, żółta febra, gorączka Zachodniego Nilu i japońskie zapalenie mózgu. W 1975 pojawił się na południu Europy i systematycznie przesuwa się na północ i zachód, zasiedlając kolejne kraje; w 2011 roku został stwierdzony w Bułgarii, a w 2024 we wschodniej Ukrainie[3].
| Aedes albopictus[1] | |||
| (Skuse, 1895) | |||
 Aedes albopictus na ludzkiej skórze | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
Aedes albopictus | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Zasięg występowania | |||
 Zasięg występowania w 2007 naturalny introdukcja | |||
Ogólna charakterystyka
edytujZ uwagi na swoje pochodzenie nazywany jest komarem azjatyckim, a powszechnie stosowana nazwa komar tygrysi nawiązuje do srebrnobiałych pasków na tle czarnego ciała. W zależności od warunków środowiska osiąga od 2 do 10 mm długości. Jest agresywnym i niewybrednym, aktywnym w ciągu dnia, krwiopijcą. Największą aktywność wykazuje wczesnym rankiem i późnym popołudniem. Atakuje ludzi, zwierzęta gospodarskie i dzikie, w tym ssaki, płazy, gady i ptaki. Samica komara przekłuwa skórę ofiary długą trąbką ssącą (proboscis) i żywi się krwią. Samce mają podobną do samic budowę, ale osiągają mniejsze o około 20% rozmiary. Różnią się budową aparatu gębowego – samce są przystosowane do pobierania pokarmu roślinnego.
Samica składa na powierzchni wody pojedyncze, owalne jaja o długości około 0,5 mm, odporne na wysychanie. Pomimo ubytków wody, a nawet przesuszenia jaj (dehydracji) przez okres do 1 roku, zachowują one zdolność do dalszego rozwoju krótko po ponownym zanurzeniu w wodzie. W klimacie umiarkowanym jaja komara zimują. Rozwój larw jest zależny od temperatury, zwykle trwa od 5 do 10 dni, a w stanie poczwarki pozostaje jeszcze przez 2 dni. Larwy żywią się rozdrobnioną w wodzie materią organiczną.
Występowanie i biotop
edytujNaturalny zasięg występowania tego gatunku obejmuje Azję Południowo-Wschodnią oraz wyspy Oceanu Indyjskiego i Spokojnego – od Madagaskaru po Japonię. Został rozprowadzony przez człowieka poprzez transportowanie mokrych roślin oraz przechowywanych na powietrzu zużytych opon i zbiorników, w których zmagazynowała się woda[4]. W takich miejscach komary znajdują sprzyjające warunki do rozrodu – składają jaja na powierzchni wody, a larwy rozwijają się w środowisku wodnym. Zawleczono go w ten sposób do Afryki, Ameryki, Australii i Europy. Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób przewiduje, że w Europie – przy warunkach pogodowych sprzyjających rozwojowi owada – azjatycki komar może dotrzeć nawet do południowych skrajów Skandynawii[5]. W 2008 roku odnotowano jego występowanie w 28 krajach świata, poza jego naturalnym zasięgiem[4].
W Europie pojawił się w 1975. Stabilne populacje potwierdzono w Albanii (1975), Włoszech (1990), Francji (1998), Belgii (2000), Grecji (2000–2001), Czarnogórze (2001), Hiszpanii (2003), Szwajcarii (2003), Chorwacji (2004), Holandii (2005), Słowenii (2005), Bośni i Hercegowinie (2005) i Monako (2006). W 2007 został zaobserwowany w Niemczech, ale nie potwierdzono jego aklimatyzacji w tym kraju[5]. 10 października 2024 Ruslan I. Mishustin, biolog z Chersońskiego Uniwersytetu Państwowrgo dokonał obserwacji osobnika we wschodniej Ukrainie, przy granicy ze Słowacją (Użhorod)[3].
Aedes albopictus jest związany z wilgotnymi, zadrzewionymi lub zakrzewionymi terenami. Przebywa głównie wśród krzewów, blisko ziemi. Na miejsca rozrodu w warunkach naturalnych wybiera małe zbiorniki wodne gęsto osłonięte roślinnością. Posiada duże zdolności przystosowawcze i łatwo się aklimatyzuje w warunkach tworzonych przez człowieka. Może rozmnażać się praktycznie w każdym zbiorniku z wodą – w cmentarnych pojemnikach na kwiaty, poidłach dla ptaków, porzuconych zbiornikach i innych przedmiotach długo magazynujących wodę stojącą[4].
Taksonomia
edytuj
Gatunek został opisany naukowo przez F. A. Skuse’a w 1895 roku pod nazwą Culex albopictus[6]. W 1920 roku F. W. Edwards przeniósł ten gatunek do rodzaju Aedes[7] Osobnik typowy, na podstawie którego opisano gatunek, został złożony w Australian Museum, ale z czasem prawdopodobnie zaginął. Wobec braku wzorca w 1968 Yiau-Min Huang opisał neotyp[8].
Blisko spokrewnionym gatunkiem jest Aedes aegypti – również wektor wielu chorób.
Zagrożenia i przeciwdziałanie
edytujAedes albopictus jest wektorem ponad 20 arbowirusów, w tym wywołujących groźne choroby pochodzenia tropikalnego, takie jak chikungunya[2] (CHIK), denga[9], wschodnie, zachodnie i wenezuelskie końskie zapalenie mózgu (EEE, WEE i VEE)[10], żółta febra[11], gorączka Zachodniego Nilu i japońskie zapalenie mózgu[12]. Z tego powodu podejmowane są działania monitorujące i prewencyjne. Obszary, na których stwierdzono pojawienie się jaj są spryskiwane permetryną, diflubenzuronem lub biopreparatami zawierającymi pałeczki Bacillus thuringiensis[4]. Prowadzone są poszukiwania biologicznych metod walki z owadem[4]. W Stanach Zjednoczonych zaobserwowano, że znaczny wpływ na ograniczenie populacji komara azjatyckiego ma rodzimy gatunek Corethrella appendiculata z grupy muchówek długoczułkich (Nematocera)[13]. W Chinach odnotowano skuteczność wypuszczania do środowiska samców komara tygrysiego zainfekowanych bakterią Wolbachia, przez co nie dają potomstwa z występującymi w naturze samicami[14][15].
Przypisy
edytuj- ↑ Aedes albopictus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Carrie Arnold. Jak to się zaczyna...?. „Świat Nauki”. nr. 9 (241), s. 7, wrzesień 2011. Prószyński Media. ISSN 0867-6380.
- ↑ a b Facebook [online], www.facebook.com [dostęp 2024-10-12].
- ↑ a b c d e Aedes albopictus. Global Invasive Species Database. [dostęp 2010-06-15]. (ang.).
- ↑ a b Development of Aedes albopictus risk maps (pdf). „Technical Report”, 2009. European Centre for Disease Prevention and Control. (ang.).
- ↑ F.A.A. Skuse. The banded mosquito of Bengal. „Indian Museum Notes”. 5 (3), s. 20, 1894 [1895]. (ang.).
- ↑ F.W. Edwards. Notes on the Mosquitos of Madagascar, Mauritius and Réunion. „Bulletin of Entomological Research”. 11, s. 133–138, 1920. Cambridge University Press. (ang.).
- ↑ Yiau-Min Huang. Neotype designation for ‘Aedes (Stegomyia) albopictus’ (Skuse) (Diptera: Culicidae). „Proceedings of the Entomological Society of Washington”. 4 (7), s. 297–302, 1968. (ang.). (pdf).
- ↑ Moutailler et al. Recently introduced Aedes albopictus in Corsica is competent to Chikungunya virus and in a lesser extent to dengue virus. „Tropical Medicine & International Health”. 14 (9), s. 1105–1109, 2009. DOI: 10.1111/j.1365-3156.2009.02320.x. (ang.).
- ↑ Mitchell et al. Isolation of eastern equine encephalitis virus from Aedes albopictus in Florida. „Science”. 257 (5069), s. 526–527, 1992. DOI: 10.1126/science.1321985. (ang.).
- ↑ Kerstin Sundseth: Invasien Alien Species. A European Union response. Brussels: European Commission, 2014, s. 12. ISBN 978-92-79-35486-1. (ang.).
- ↑ Chester G. Moore, Carl J. Mitchell. Aedes albopictus in the United States: Ten-Year Presence and Public Health Implications. „Emerging Infectious Diseases”. 3 (3), 1997. (ang.).
- ↑ Juliano et al. Your worst enemy could be your best friend: predator contributions to invasion resistance and persistence of natives. „Oecologia”. 162 (3), s. 709–718, 2010. DOI: 10.1007/s00442-009-1475-x. (ang.).
- ↑ Giorgia Guglielmi: World’s most invasive mosquito nearly eradicated from two islands in China. Nature, 2019-07-17. [dostęp 2019-07-23].
- ↑ Mosquitoes have been almost completely wiped out on two Chinese islands. CNN. [dostęp 2019-07-23].
Bibliografia
edytuj- Aedes albopictus. Global Invasive Species Database. [dostęp 2010-06-15]. (ang.).
- Leslie Rios i James E. Maruniak: Asian tiger mosquito. University of Florida. [dostęp 2010-06-15]. (ang.).