Kobieta samotna (film 1981)
Kobieta samotna – polski telewizyjny film psychologiczny z 1981 roku w reżyserii Agnieszki Holland, zrealizowany na podstawie scenariusza Holland i Macieja Karpińskiego. Bohaterką filmu jest poniżana przez otoczenie listonoszka Irena (Maria Chwalibóg), która zajmuje się wychowywaniem nieślubnego dziecka. Poznając niepełnosprawnego rencistę Jacka (Bogusław Linda), Irena próbuje ułożyć sobie z nim życie, jednak wrogość otoczenia popycha parę do podjęcia drastycznych środków.
| Gatunek | |
|---|---|
| Rok produkcji | |
| Data premiery | |
| Kraj produkcji | |
| Język | |
| Czas trwania |
92 min |
| Reżyseria | |
| Scenariusz | |
| Główne role |
Maria Chwalibóg |
| Muzyka | |
| Zdjęcia | |
| Scenografia | |
| Kostiumy | |
| Montaż | |
| Produkcja |
Kobieta samotna powstała w momencie tuż przed wprowadzeniem stanu wojennego w Polsce, toteż w ówczesnych warunkach politycznych okazała się niecenzuralna. W Polsce film został wyświetlony dopiero w 1987 roku, a na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych rok później przyznano mu trzy statuetki: dla Agnieszki Holland (Nagroda Specjalna Jury), Marii Chwalibóg i Bogusława Lindy (za pierwszoplanowe role aktorskie).
Fabuła
edytujTytułową bohaterką jest kobieta w średnim wieku, pracująca jako listonoszka w jednej z dzielnic Wrocławia. Na co dzień spotyka ją szereg trudności i przeszkód. Prowadzi życie mieszkaniowe na niskim poziomie, doświadcza nieprzychylności sąsiadów, ciężko znosi trudy swojej pracy. Dodatkowo w pojedynkę zajmuje się wychowaniem nieślubnego dziecka. Sytuację pogłębia frustracja po śmierci ciotki, którą się opiekowała, gdy wychodzi na jaw fakt, że zmarła nie zapisała jej spadku. Nagłe zmiany następują z chwilą poznania młodszego mężczyzny, niepełnosprawnego rencisty. Między obojgiem pojawia się uczucie. W wyniku piętrzących się problemów w pracy, Irena decyduje się na desperacki krok. Kradnie pieniądze z przekazów pocztowych, po czym pozostawia syna w szkole i udaje się do Jacka z zamiarem realizacji jego wcześniejszego pomysłu – wyjazdu za granicę. W drodze autem para ma wypadek drogowy. W obliczu grożącego aresztowania za kradzież, Jacek odbiera życie Irenie w pokoju hotelowym, a sam w akcie desperacji udaje się do ambasady amerykańskiej, żądając lotu do USA i szantażując imitacją ładunku wybuchowego. Jego aresztowanie jest dramatycznym finałem filmu.
Obsada
edytuj- Maria Chwalibóg – Irena Misiak
- Bogusław Linda – Jacek Grochala
- Paweł Witczak – Bogdan Misiak, syn Ireny
- Bożena Baranowska – nauczycielka
- Henryk Hunko – mężczyzna na zebraniu w szkole
- Sława Kwaśniewska – ciotka Ireny
- Ryszard Kotys – Władek, kuzyn Ireny, ojciec chrzestny Bogusia
- Jerzy Kozłowski – szef ochrony w ambasadzie
- Bohdana Majda – gospodyni Jacka
- Jerzy Matula – Stefan, naczelnik poczty
- Andrzej Mrozek – ksiądz
- Jerzy Trela – ojciec Bogusia
Produkcja
edytujKobieta samotna została wyprodukowana przez Zespół Filmowy „X”. Za reżyserię filmu odpowiadała Agnieszka Holland, która napisała doń scenariusz wraz z Maciejem Karpińskim[1]. Muzykę do filmu skomponował Jan Kanty Pawluśkiewicz, natomiast za zdjęcia odpowiadał Jacek Petrycki[1], który współpracował z Holland już przy jej pełnometrażowym debiucie, Aktorach prowincjonalnych (1978)[2].
Kobieta samotna została ukończona tuż przed wprowadzeniem stanu wojennego, a ze względu na bezkompromisowe ukazanie przez Holland realiów społecznych Polski przełomu lat 70. i 80. władze nie dopuściły filmu do dystrybucji[3]. Dopiero w 1987 roku film został opublikowany w okrojonej wersji. W 1999 roku w TV Polonia miała premierę integralna wersja filmu, zawierająca sceny usunięte przez cenzurę; sceny te zawierają angielskie napisy, ponieważ zachowały się jedynie w angielskiej kopii filmu[1]. W 2008 roku w ramach cyklu Arcydzieła Polskiego Kina, nakładem Wydawnictwa Telewizji Kino Polska ukazała się reedycja filmu na płyty DVD[4].
Odbiór
edytuj
Zdaniem Janusza Wróblewskiego „zrealizowana w 1981 roku i zdjęta z półek dopiero siedem lat później opowieść [mówi] o upodleniu, niszczeniu godności i podważaniu prawa do istnienia lekceważonej i spychanej na margines najbardziej bezbronnej części społeczeństwa”[5]. Robert Birkholc zauważył, iż dzieło Holland cechuje przekora wobec wydarzeń następujących w momencie wydarzeń sierpniowych 1980 roku: „Przedmiotem dzieła Holland nie są manifestacje i strajki, ale życie bezbronnej, osamotnionej kobiety”. Birkholc dodawał, że „pozbawiona taniego sentymentalizmu perspektywa Holland oraz znakomite aktorstwo Marii Chwalibóg i Bogusława Lindy czynią [...] z Kobiety samotnej jeden z najbardziej poruszających filmów społecznych w historii polskiego kina”[3]. Bogumiła Fiołek-Lubczyńska stwierdziła po seansie, że „my – widzowie – drętwiejemy w fotelach z rozpaczy i przerażenia”[6].
Daria Mazur zauważyła, że film Holland „zrealizowany został techniką niemal paradokumentalną, w sposób prosty, ascetyczny”[7]. Jednocześnie zdaniem Mazur siermiężny wizerunek polskiej prowincji zostaje uzupełniony o fantazję dziecięcą[7]. Zdaniem Mazur w świecie Holland jedynie dziecko głównej bohaterki ma szansę ocalenia niewinności, nawet w momencie opuszczenia przez matkę[8]. Katarzyna Mąka-Malatyńska przyrównała Kobietę samotną do klasycznej tragedii, argumentując swą interpretację kulminacyjnym aktem zabójstwa[9]. Marek Haltof porównał film Holland z dziełem Krzysztofa Kieślowskiego Bez końca (1984), wskazując jako czynnik je wiążący niezwykle ponury obraz rzeczywistości Polski[10].
Kobieta samotna była ceniona również za granicą. Reporter czasopisma „Cinéaste”, Lawrence Weschler, uznał film za „bardzo realistyczny”[11]. Weschler zacytował wypowiedź jednego z widzów, który uznał film za „jeden z najlepszych, najbardziej poruszających filmów przeze mnie obejrzanych”[11]. Janet Maslin w recenzji dla „The New York Timesa” oceniła dzieło Holland jako „bolesny portret nie tylko pojedynczej osoby, ale i większych sił rządzących jej przeznaczeniem”[12]. Ela Bittencourt z czasopisma internetowego „Slant” doceniła stosowany przez Holland styl, polegający na „mieszaniu czarnego humoru z psychologiczną obserwacją”[13]. W poradniku Women in Film dzieło polskiej reżyserki zostało opisane jako „wrażliwy, acz przerażający portret codziennego życia samotnej matki na prowincji”[14].
W 2019 roku redakcja brytyjskiego pisma „The Observer” umieściła Kobietę samotną na liście 25 filmów „definiujących kino europejskie”[15].
Nagrody
edytuj- 1988 – Agnieszka Holland – Gdynia – Festiwal Polskich Filmów Fabularnych – Nagroda Specjalna Jury.
- 1988 – Maria Chwalibóg – Gdynia – Festiwal Polskich Filmów Fabularnych – nagroda za pierwszoplanową rolę kobiecą.
- 1988 – Bogusław Linda – Gdynia – Festiwal Polskich Filmów Fabularnych – nagroda za pierwszoplanową rolę męską.
- 1988 – Maria Chwalibóg – nagroda Przewodniczącego Komitetu do spraw Radia i Telewizji
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Kobieta samotna [online], FilmPolski [dostęp 2019-07-27] (pol.).
- ↑ Marcin Maron, Głowa Meduzy, czyli realizm filmów Kina Moralnego Niepokoju, „Kwartalnik Filmowy” (75-76), 2011, s. 136, OCLC 998257140.
- ↑ a b Robert Birkholc, "Kobieta samotna" [online], Culture.pl [dostęp 2019-07-27] (ang.).
- ↑ Agnieszka Holland i inni, Kobieta samotna = Single woman, Warszawa: Wydawnictwo Telewizji Kino Polska, 2008, OCLC 751219832.
- ↑ Janusz Wróblewski, Kamienny świat, „Kino”, 6, 1989.
- ↑ Bogumiła Fiołek-Lubczyńska, O wartościach egzystencjalnych w filmie artystycznym : (na podstawie wybranych utworów Kieślowskiego, Holland i Kotlarczyk), „Acta Universitatis Lodziensis”, 8, 2006, s. 467, ISSN 1505-9057 [dostęp 2019-07-27] (pol.).
- ↑ a b Daria Mazur, Kobieta samotna - o sferach doświadczania alienacji w filmie Agnieszki Holland, [w:] Joanna Posłuszna (red.), Siła samotności. Zjawisko kobiecej samotności w kulturze i edukacji, Aureus, 2015, s. 151.
- ↑ Daria Mazur, Kobieta samotna - o sferach doświadczania alienacji w filmie Agnieszki Holland, [w:] Joanna Posłuszna (red.), Siła samotności. Zjawisko kobiecej samotności w kulturze i edukacji, Aureus, 2015, s. 159.
- ↑ Katarzyna Mąka-Malatyńska, Agnieszka Holland, Towarzystwo "Więź", 2009, s. 89, ISBN 978-83-60356-56-2.
- ↑ Marek Haltof, Krzysztof Kieślowski's No End, „Kinema: A Journal for Film and Audiovisual Media”, 2003, DOI: 10.15353/kinema.vi.1012, ISSN 2562-5764 [dostęp 2019-07-27] (ang.).
- ↑ a b Lawrence Weschler, Poland's Banned Films, „Cinéaste”, 13 (3), 1984, s. 11.
- ↑ Janet Maslin, A Bleak Picture of Poland in 'a Woman Alone', „The New York Times”, 15 marca 1987, ISSN 0362-4331 [dostęp 2019-07-27] (ang.).
- ↑ Ela Bittencourt, Agnieszka Holland’s A Woman Alone, „Slant Magazine”, 21 grudnia 2013 [dostęp 2019-07-27] [zarchiwizowane z adresu 2019-07-27] (ang.).
- ↑ Annette Kuhn, Susannah Radstone, Women in film: an international guide, New York: Fawcett Columbine, 1991, s. 201, ISBN 0-449-90575-6.
- ↑ "Kobieta samotna" Agnieszki Holland wśród filmów "definiujących kino europejskie" [online], Onet Kultura, 11 lutego 2019 [dostęp 2019-07-27] [zarchiwizowane z adresu 2019-07-27] (pol.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Kobieta samotna w bazie IMDb (ang.)
- Kobieta samotna w bazie Filmweb
- Kobieta samotna w bazie filmpolski.pl
- Kobieta samotna w bazie Akademii Polskiego Filmu