Wikipedia

Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Buczaczu

Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Buczaczu, obecnie też kościół pw. Matki Bożej Szkaplerznej w Buczaczu – zabytkowy rzymskokatolicki kościół znajdujący się przy ul. Mularskiej 2 w Buczaczu, w rejonie buczackim obwodu tarnopolskiego.

Kościół Wniebowzięcia Najświętszej MarIi Panny w Buczaczu
Костел Внебовзяття Пресвятої Діви Марії
kościół parafialny
Ilustracja
Fasada kościoła Wniebowzięcia NMP
Państwo

 Ukraina

Obwód

 tarnopolski

Miejscowość

Buczacz

Adres

ul. Mularska, 2

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Wezwanie

Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny

Położenie na mapie Buczacza
Mapa konturowa Buczacza, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Kościół Wniebowzięcia Najświętszej MarIi Panny w Buczaczu”
Położenie na mapie Ukrainy
Mapa konturowa Ukrainy, po lewej znajduje się punkt z opisem „Kościół Wniebowzięcia Najświętszej MarIi Panny w Buczaczu”
Położenie na mapie obwodu tarnopolskiego
Mapa konturowa obwodu tarnopolskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Kościół Wniebowzięcia Najświętszej MarIi Panny w Buczaczu”
Ziemia49°03′41″N 25°23′37″E/49,061389 25,393611
Multimedia w Wikimedia Commons
Galeria: kościół NMP
Brama stara, kościół WNMP w Buczaczu
Widok ze strony prezbiterium, kościół WNMP w Buczaczu
Kościół WNMP w Buczaczu
Kościół WNMP w Buczaczu
Kościół WNMP w Buczaczu
Kościół WNMP w Buczaczu
Ołtarz główny kościoła w Buczaczu
Widok na prezbiterium z ołtarzem św. Tadeusza, głównym i św. Mikołaja
Katedra Wniebowzięcia NMP w Gorzowie Wlkp.
Kościół NMP Matki Pocieszenia w Oławie
Trzemeszno Lubuskie, kościół parafialny

Historia

edytuj

W 1373 lub 1379 właściciel Buczacza, Michał Awdaniec z Buczacza, założył parafię rzymskokatolicką. Wtedy też powstał pierwszy kamienny kościół, wielokrotnie przebudowywany.

21 marca 1761[2] właściciel Buczacza Mikołaj Bazyli Potocki ufundował nowy kościół parafialny w mieście[3]. Obecnie istniejący kościół został zbudowany w latach 1761–1763 z fundacji Mikołaja Bazylego Potockiego, wojewodzica bełskiego i właściciela miasta (przynajmniej od roku 1733[4]) oraz w drugiej połowie XVIII w.

Architekt nie jest znany. Zbigniew Hornung przypuszczał, że właściwym twórcą projektu mógł być Bernard Meretyn; albo Marcin Urbanik użył kopię projektu kościoła w Hodowicy, który jest prototypem buczackiego[5]. Jan Ostrowski uważał, że autorem projektu kościoła był kontynuator Meretyna, zapewne Marcin Urbanik[6].

14 sierpnia 1763 r. arcybiskup lwowski Wacław Hieronim Sierakowski konsekrował kościół oraz pięć ołtarzy[7]. 23[8] marca 1890 podczas nabożeństwa w kościele[9] posąg anioła upadł na głowę kobiecie (pani Mierzwińskiej, żonie lustratora oraz kasjera magistratu buczackiego), która potem zmarła w wyniku otrzymanych uszkodzeń[10].

W czerwcu 1930 r. w kościele odsłonięto pamiątkową tablicę poświęconą pamięci uczniów poległych w czasie I wojny światowej i w wojnie 1920[11].

W 1945 po wypędzeniu ludności polskiej władze sowieckie zamknęły kościół i umieściły w nim magazyn artykułów żelaznych. W krypcie urządzono kotłownię, kości członków rodziny Potockich spoczywające w krypcie zostały sprofanowane i wyrzucone z kościoła.

W 1991 władze wolnej Ukrainy zwróciły zniszczony kościół katolikom. 24 sierpnia 1991 biskup diecezjalny Marcjan Trofimiak ponownie poświęcił kościół.

W latach 90. XX w. przeprowadzono remont świątyni. Jednym z głównych orędowników i inicjatorem remontu był polski proboszcz parafii w Buczaczu, ks. infułat Ludwik Rutyna.

Proboszcz – ks. Dariusz Piechnik[12]. Jeden z proboszczów – ks. Stanisław Gromnicki – w 1908 był zastępcą przewodniczącego buczackiego oddziału Rady szkolnej okręgowej, został kawalerem orderu Franciszka Józefa[13] oraz prałatem papieskim[14].

Architektura, wystrój

edytuj

Kościół zbudowany z cegieł na planie krzyża. Z zewnątrz jest otynkowany. W narożach obniżonej kruchty znajdują się kręte schody prowadzące na emporę. Fasada główna jest flankowana podwójnymi pilastrami z głowicami kompozytowymi, zwieńczona półokrągłym tympanonem, w którym umieszczono kopię obrazu Madonna Sykstyńska Rafaela Santi, znajdującego się w Galerii Obrazów Starych Mistrzów w Dreźnie. Według legendy kopia jest dziełem Edwarda Śmigłego-Rydza. Pośrodku znajduje się portal wejściowy. Na portalu widnieje napis: „Chcąc Potockich Pilawa mieć trzy krzyże całe / Dom Krzyżowy na Boską wybudował chwałę”.

Do najcenniejszych elementów wyposażenia należy ołtarz główny, sięgający pod sklepienie prezbiterium. W kościele znajduje się pięć ołtarzy, m.in. cztery bocznych, jeden z których tematycznie związany z życiem Matki Boskiej.

Adam Bochnak przypisał projekt ołtarza głównego Piotrowi Polejowskiemu na podstawie jego podobieństwa do ołtarza w kościele Franciszkanów w Przemyślu[15].

Jan K. Ostrowski przypuszczał, iż wystrój rzeźbiarski kościoła jest dziełem warsztatu Pinsla, w skład którego wchodziło przynajmniej trzech snycerzy. Główną postacią był anonimowy współpracownik Pinsla (nieco żartobliwie określony badaczem jako „Przyjaciel Pinsla”, lub „Amico di Pinsel”),[6] który najprawdopodobniej wykonał także figury dużych aniołów z ołtarza głównego w kościele w Hodowicy[16][17][18]. Drugą osobą – to snycerz, który wykonał figury w ołtarzach bocznych (także w cerkwi Pokrowy w Buczaczu).[19][a][20] Trzecim snycerzem warsztatu Pinsla był najprawdopodobniej Antoni Sztyl[19].

Andrzej Betlej uważa, iż Maciejowi Polejowskimu błędnie w starszej literaturze przypisywali struktury ołtarzy bocznych w kościele parafialnym w Buczaczu[21].

Jakub Sito przypisuje Sebastianowi Fesingeru rzeźby z ołtarza św. Tadeusza przy lewem łuku tęczowym oraz datuje go na lata 1745–1750[22]. Warto zwrócić uwagę, że twarz figury Anioła Stróża z tego ołtarza jest opracowana bardzo podobnie do fizjonomii posążków z epitafium Jabłonowskiej w kościele Jezuitów we Lwowie[23]. Jan K. Ostrowski uważał, że figury w tym ołtarzu tworzą grupę znacznie słabsze oraz archaiczne pod względem stylistycznym od pozostałych rzeźb w kościele[15].

Losy wyposażenia

edytuj

Obecnie w Polsce

edytuj

Zaginione

edytuj
  • Szaty liturgiczne, chorągwie (20 szt.), baldachimy (2, 1 określony jako turecki)

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Mylnie – w 1765 → Zob.: Aleksander Czołowski, Bohdan Janusz. Przeszłość i zabytki województwa tarnopolskiego, Tarnopol : Wyd-wo Tarnopolia, 1926, s. 150.
  2. ↑ Sadok Barącz: Pamiątki buczackie, s. 96.
  3. ↑ Jan K. Ostrowski: Kościół parafialny p. w. Wniebowzięcia Najświętszej Panny Marii w Buczaczu, s. 16.
  4. ↑ Sadok Barącz, Pamiątki buczackie, s. 33. [dostęp 2017-01-17]
  5. ↑ Jan K. Ostrowski: Kościół parafialny p. w. Wniebowzięcia Najświętszej Panny Marii w Buczaczu. Cz. I. T. 1, s. 23.
  6. ↑ a b Jan K. Ostrowski. Z problematyki warsztatowej i atrybucyjnej rzeźby lwowskiej w. XVIII, s. 85. [dostęp 2017-01-04].
  7. ↑ Jan K. Ostrowski: Kościół parafialny p. w. Wniebowzięcia Najświętszej Panny Marii w Buczaczu, s. 16–17.
  8. ↑ „Diło”. 31 marca 1890. (ukr.)
  9. ↑ Kronika. Straszny wypadek. „Kurjer Lwowski”. 88, s. 4, 29 marca 1890.
  10. ↑ O wypadku w kościele Buczackim. „Kurjer Lwowski”. 89, s. 3, 30 marca 1890.
  11. ↑ Stanisława Puchała. Gimnazjum w Buczaczu. „Cracovia Leopolis”.
  12. ↑ ks. Dariusz Piechnik.
  13. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkiem Księstwem Krakowskiem na rok 1908. Lwów: drukarnia Władysława Łozińskiego, 1908, s. 532.
  14. ↑ Stanisław Gromnicki
  15. ↑ a b Jan K. Ostrowski: Kościół parafialny p. w. Wniebowzięcia Najświętszej Panny Marii w Buczaczu. Cz. I. T. 1, s. 25.
  16. ↑ Jan K. Ostrowski: Kościół parafialny p.w. Wszystkich Świętych w Hodowicy. W: Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej. Cz. I: Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego. T. 1. Kraków: Secesja, 1993, s. 37, il. 83-131. ISBN 83-85739-09-2.
  17. ↑ Piotr Krasny i Jakub Sito mają odmienne zdanie.
  18. ↑ Piotr Krasny, Jakub Sito: „Pan Piotr Polejowski snycyrz lwowski” i jego dzieła w kościele Franciszkanów w Przemyślu. W: Sztuka Kresów Wschodnich: materiały sesji naukowej. Kraków, 2003, nr 5, s. 186 (przyp.). [dostęp 2016-12-15]
  19. ↑ a b Jan K. Ostrowski, Z problematyki warsztatowej i atrybucyjnej rzeźby lwowskiej w. XVIII, s. 86. [dostęp 2017-01-17].
  20. ↑ Jan K. Ostrowski. Z problematyki warsztatowej i atrybucyjnej rzeźby lwowskiej w. XVIII, s. 84. [dostęp 2016-01-17].
  21. ↑ Andrzej Betlej: Polejowski Maciej. W: Słownik Artystów Polskich. T. 7. Warszawa, 2003, s. 376.
  22. ↑ Andrzej Betlej: Sibi, deo, posteritati: Jabłonowscy a sztuka w XVIII wieku. Kraków, 2010, s. 125–126. ISBN 978-83-61033-38-7. [dostęp 2016-12-02]
  23. ↑ Andrzej Betlej: Epitafia w kościele Jezuitów we Lwowie. W: Fides ars scientia. Studia dedykowane pamięci Księdza Kanonika Augustyna Mednisa. Tarnów, 2008, s. 212.

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Jan K. Ostrowski uważał, że nie jest możliwie by autor rzeźb w Beresteczku i Łopatynie był jednocześnie twórcą licznych dzieł, którzy można zgrupować wokół figur z ołtarza głównego w kościele w Buczaczu. Także ten badacz z braku danych na temat pobytu w Buczaczu Franciszka Olędzkiego odrzucił hipotezę Zbigniewa Hornunga, że tego snycerza można uważać za autora figur z ołtarza głównego w kościele.

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Kościół_Wniebowzięcia_Najświętszej_Marii_Panny_w_Buczaczu&oldid=75277366”