Kościół Najświętszej Maryi Panny i klasztor Benedyktynów w Kijowie
Kościół Najświętszej Maryi Panny i klasztor Benedyktynów w Kijowie (łac. de claustro S. Maria in Ruscia, 1242) – nieistniejący, średniowieczny klasztor i kościół mnichów iroszkockich pod wezwaniem Najświętszej Maryi Panny[1]. Drewniany kościół i klasztor wzniesiony został za bramą Lacką[2]w kijowskim grodzie Jarosława. Wybór miejsca był prawdopodobnie związany z lokalizacją w tym właśnie miejscu ruchliwej gminy kupieckiej i osady targowej nad Dnieprem. Z roku 1242, czyli od czasu najazdu tatarskiego pochodzi pierwsza pewna wiadomość, że w Kijowie istniał klasztor i kościół mnichów iroszkockich de claustro S. Maria in Ruscia. Klasztor ten znajdował się pod jurysdykcją opata klasztoru wiedeńskich Szkotów pod tym samym wezwaniem. Wiedeński klasztor powstał w roku 1159[3]
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
Kijów, Gród Jarosława |
| Typ budynku |
klasztor i kościół |
| Styl architektoniczny |
gotyk |
| Inwestor |
opat klasztoru w Wiedniu |
| Zniszczono |
1241 |
| Odbudowano |
1320(?) |
| Pierwszy właściciel |
opat klasztoru w Wiedniu |
| Kolejni właściciele |
prowincja dominikańska |
| Obecny właściciel |
państwo (teren) |
Położenie na mapie Kijowa i obwodu kijowskiego  | |
Położenie na mapie Ukrainy  | |
 50°27′00″N 30°31′25″E/50,450000 30,523611
| |
Pierwszy wiarę katolicką szerzył w Kijowie św. Bruno, Benedyktyn, z osiemnastoma braćmi przybyłymi z Niemiec. Schronienie wśród normańskich władców Kijowa znalazł również św. Olaf. Od roku 1228 działalność misyjną prowadził na Rusi kijowskiej św. Jacek.
Z powodu ożywionych stosunków handlowych w ciągu XII w. między Wiedniem, Ratyzboną a Kijowem, powstają na potrzeby kupców kościoły łacińskie pod opieką na początku Benedyktynów ze szkockiego opactwa w Wiedniu, później Dominikanów[4]. Pierwszy katolicki kościół misyjny mógł powstać na terenie Kijowa już w wieku XII. wówczas funkcjonowała tam osada targowa kupców niemieckich, głównie z Austrii. Już w 1149 niemieccy kupcy docierają do Łucka na Wołyniu, a w 1175 do Kijowa. Przypuszczenie to potwierdza wiadomość kronikarska z 1175 o nałożeniu podatków na łacinników osiadłych w Kijowie. Kijów był bowiem od najdawniejszych czasów poważnym ośrodkiem międzynarodowego handlu[5]. Pod koniec roku 1228 do Kijowa wyruszył również Jacek Odrowąż, wraz z towarzyszami. Nie ulega wątpliwości, że św. Jacek osobiście zetknął się z Benedyktynami w czasie podróży na Ruś, ponieważ przy tym samym kościele w Kijowie około 1230, osiedlili się tam pod przewodem św. Jacka Dominikanie krakowscy. Ten pobyt św. Jacka w Kijowie upiększony został z biegiem czasu wieloma legendami. Kiedy opuszczał Kijów, pozostawiał w Kijowie Godyna na stanowisku przeora, a potem objął tę godność Marcin z Sandomierza. Kościół ten początkowo służył kupcom niemieckim, m.in. przybyszom z Wrocławia. Odrowąż jeszcze raz przybył do Kijowa przed samym najazdem tatarskim i przy klasztorze założył szkołę, do której uczęszczały dzieci miejscowych katolików. Trudno jest dziś ustalić z jakiego środowiska dominikańskiego wywodził się klasztor w Kijowie: "z prowincji polskiej", jak w XIII w., czy też spośród braci pielgrzymujących w Societas Fratrum Peregrinantium (SFP), założonego przez Jana XXII, głównie Niemców poprzez Inflanty. W 1242 po najeździe tatarskim Dominikanie opuszczają Kijowszczyznę.
Ponieważ Tatarzy spalili zarówno kwartał niemiecki z kościołem Marii Panny, jak i drewniany klasztor dominikanów, zakonnicy z Kijowa zdołali uciec do Polski. Do Lwowa sprowadził św. Jacek zakon kaznodziejski oraz według legendy gotycką figurę Matki Bożej, pochodząca najprawdopodobniej z XIV w., według podania wyniesiona z Kijowa przez św. Jacka po zdobyciu miasta przez Tatarów. Obecnie w katedrze przemyskiej.
Dominikanie wrócili do Kijowa w XIV wieku. Klasztor odbudowano pod wezwaniem św. Jacka, z tego też powodu Dominikanów zwano w Kijowie zwykle Jackami. Z grona Dominikanów wywodzili się późniejsi biskupi kijowscy.
Kupiec, a następnie dominikanin Martin Gruneweg napisał w swojej kronice, że drewniany kościół i klasztor dominikański podczas jego pobytu w Kijowie w roku 1584 położony był "na lewo od placu targowego, gdzie prawdopodobnie znajdowała się kolonia czy inne miejsce zamieszkania katolików".
Przypisy
edytuj- ↑ "Kościół dawnej Rusi Kijowskiej przejął od Kościoła bizantyjskiego wielką cześć dla Matki Bożej. Powstały niezliczone kościoły pod wezwaniem Maryi." [w:] Jan Paweł II. Dzieła Zebrane. t. XV. s. 67
- ↑ już w grodzie Jarosława przy bramie lackiej istniała Lacka Słoboda – dzielnica, Polaków, obok dzielnicy Niemców i Włochów, a przy cerkwi Mikołaja - targowa osada węgierska" [w:] Tadeusz M. Trajdos. Kościół Katolicki na ziemiach ruskich Korony i Litwy za panowania Władysława II Jagiełły, 1386-1434. 1982; "W Kijowie uczynił sobie św. Jacek bazę apostolską, założył klasztor przy "Bramie Lackiej" i postarał się o wyświęcenie biskupa, którym był wrocławski Dominikanin."
- ↑ "Hier sind es vor allem die schon erwähnten Urkunden Heinrich Jasomirgotts für das Kloster der iro-schottischen Mönche zu Wien (1158) und der Benediktiner zu Admont (1159)." [w:]Johanna Haberl. Favianis, Vindobona und Wien. str. 158; "Schottenkloster zu Ehren der heiligen Jungfrau Maria und des heiligen Papstes Gregorius"; "Kiev had its Schottenkloster later, from the end of the twelfth century to the Mongol invasion of 1241; its monks came for the greater part from Vienna. " [w:] Bier. Ireland, harbinger of the Middle Ages. 1966.
- ↑ Władysław Abraham. Organizacja kościoła w Polsce do połowy wieku XII. 1962
- ↑ Cracovia-Polonia-Europa. Uniwersytet Jagielloński.Instytut Historii. edycja Secesja. 1995 str. 412