Kołbacz
Kołbacz (niem. Kolbatz) – osada w województwie zachodniopomorskim, w powiecie gryfińskim, w gminie Stare Czarnowo, nad Płonią, 3,5 km na zachód od Miedwia, 2 km na wschód od Wzgórz Bukowych. Według danych z 2006 zamieszkana przez 1400 osób.
| osada | |
 Widok na wieś od południowego wschodu | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
1065[2] |
| Strefa numeracyjna |
91 |
| Kod pocztowy |
74-106[3] |
| Tablice rejestracyjne |
ZGR |
| SIMC |
0783210 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu gryfińskiego  | |
Położenie na mapie gminy Stare Czarnowo  | |
 53°18′06″N 14°48′52″E/53,301667 14,814444[1]
| |
Komunikacyjnie miejscowość położona przy drodze wojewódzkiej nr 120 oraz 2 km na wschód od drogi wojewódzkiej nr 119 prowadzącej ze Szczecina (Płoni) do granicy województwa zachodniopomorskiego z lubuskim Przystanek PKS.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa szczecińskiego.
Historia
edytuj
Najstarsze ślady osadnictwa Słowian na terenach obecnego Kołbacza datuje się na VII w. naszej ery. W średniowieczu istniał tutaj (około 1,5 km na południowy wschód od obecnej wsi) gród książęcy. Jest to jedna z możliwych lokalizacji pierwotnej siedziby pomorskiego książęcego rodu Gryfitów. W XII w. ziemie te należały do Warcisława II Świętoborzyca, kasztelana szczecińskiego, który w 1173 sprowadził w okolice grodu cystersów z duńskiego klasztoru w Esrum. Kołbacz stał się stolicą państwa zakonnego. W 1186 opat i dwunastu mnichów pojechało do Oliwy, aby tam założyć nowe opactwo. W kolejnych latach panowania zakonników na tych terenach sukcesywnie powiększały się ich dobra. Kołbacz był jednym z najważniejszych ośrodków politycznych księstwa pomorskiego, do którego często zjeżdżali książęta szczecińscy. W 1210 rozpoczęto budowę nowego kościoła, klasztoru i murów obronnych. Przeprowadzono wówczas prace melioracyjne o szerokim zasięgu, których celem było podniesienie poziomu lustra wody jeziora Miedwie. Wykopano stawy, wybudowano urządzenia przemysłowe i młyny[4]. W kościele klasztornym zostało pochowanych wielu członków rodów Świętoborzyców i Gryfitów, niestety nie zachował się żaden nagrobek. Po reformacji w 1535 nastąpiła sekularyzacja dóbr kościelnych, klasztor został zlikwidowany, a jego dobra stały się domeną książąt, którzy przebudowali budynki klasztorne na zamek. W 1662 ostatecznie zakończył się okres świetności Kołbacza, stało się tak w wyniku ogromnego pożaru. Miejscowość nie odzyskała dawnego blasku, a w XVIII/XIX w. za panowania pruskiego rozebrano duże partie klasztoru[4].
Po II wojnie światowej w 1946 wieś została włączona administracyjnie do nowo powstałego województwa szczecińskiego. Powojenny rozwój wsi związany jest z założeniem tutaj Zakładu Doświadczalnego Instytutu Zootechniki z Krakowa. Część mieszkańców obecnego Kołbacza to właśnie pracownicy tego zakładu. W latach 1970–1976 wybudowano nowoczesny ośrodek rolniczy i uruchomiono na włoskiej licencji fermę trzody chlewnej i fermę bydła[4].
Zabytki
edytuj- Opactwo cystersów:
- Kościół, romańsko-gotycki, 1210-1347.
- Dom Konwersów, gotycki, z 1300-40.
- Dom Opata, gotycki, z 1. połowy XIV w.
- obiekty poza klasztorem:
- Stodoła gotycka z XIV w. (70 m na północ od kościoła, po drugiej stronie głównej ulicy) – ceglany budynek gospodarczy, pierwotnie prawdopodobnie jako owczarnia, jedyny tego typu budynek na Pomorzu Zachodnim.
- Wieża Więzienna, gotycka (na zachodnim brzegu Płoni, po północnej stronie głównej ulicy) – z cegły, ukończona w 1349, ocalały fragment dawnego obwarowania.
- Pałac klasycystyczny (naprzeciw kościoła), z 2. polowy XVIII w., przebudowany w XX w., nakryty dachem naczółkowo-mansardowym, z klasycystyczną oficyną, obecnie siedziba dyrekcji Zakładu Doświadczalnego Instytutu Zootechniki Państwowego Instytutu Badawczego w Krakowie[5]. Przy pałacu ustawione głazy, m.in. pomnik przyrody Miedwieński Kamień (Czarci Głaz) o obwodzie 9,0 m i wysokości 2,2 m, z tablicą z 1973 upamiętniającą 800 lat Kołbacza, inny głaz o obwodzie 10,4 m i wysokości 1,55 m, z tablicą z 1985 z okazji 40. rocznicy powrotu Pomorza Zachodniego do Macierzy. Głazy zostały przywiezione z okolicznych pól.
- Dwór klasycystyczny (po wschodniej stronie stodoły gotyckiej), z 2. polowy XVIII w., przebudowany w XX w.; do 1988 szkoła podstawowa, obecnie w ruinie
- Grodzisko pierścieniowate z VIII-XI w. 0,9 km na południowy wschód, po wschodniej stronie Płoni, o czytelnych wałach i fosie
- Grodzisko stożkowate z X-XIII w. (1,5 km na południowy wschód, na zachodnim brzegu Płoni), wał ziemny o wysokości 5–6 m, ślady cegieł[6].
- Zabytki Kołbacza
-
Kościół pocysterski -
Dom Konwersów -
Dom Opata -
Stodoła gotycka -
Wieża Więzienna -
Pałac klasycystyczny -
Dwór klasycystyczny
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
IZ-PIB Zakład Doświadczalny w Kołbaczu
edytuj.jpg)
Instytut Zootechniki-Państwowy Instytut Badawczy z siedzibą w Krakowie – Zakład Doświadczalny w Kołbaczu, utworzony w 1950, zatrudnia (2009) 85 pracowników. Zakład prowadzi działalność naukowo-badawczą i produkcyjną. Gospodaruje na prawie 4,5 tys. ha gruntów ornych i użytków zielonych, specjalizując się w hodowli pszenicy wysokojakościowej, rzepaku, buraków cukrowych i zbóż paszowych oraz w produkcji mleka o rocznej sprzedaży 6 mln litrów.
Administracja:
Instytut Zootechniki-Państwowy Instytut Badawczy w Krakowie
Zakład Doświadczalny w Kołbaczu
74-106 Kołbacz ul. Warcisława 1
Oficjalna strona:
Religia, oświata i kultura
edytuj- Kościół parafialny pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa, poświęcony 20 października 1946, mieści się w prezbiterium i w transepcie dawnego kościoła opackiego cystersów. Pozostała część nawy głównej od XVII w. pełniła funkcję magazynu (obecnie część pomieszczeń wykorzystywana jest na cele wystawiennicze).
- Zespół Szkół w Kołbaczu, przy ul. Cystersów 9. Nowy budynek oddano do użytku w styczniu 1989. Szkoła posiada nowoczesną halę sportową, otwartą na rok szkolny 2009/2010.
- Filia Gminnej Biblioteki Publicznej w Starym Czarnowie w Domu Opata ul. Warcisława 8
- Dom Kultury w Domu Konwersów
- Galeria Cysterska w dawnym spichlerzu prowadzona przez Stowarzyszenie Spichlerz Sztuki, miejsce wystaw odbywających się m.in. w ramach corocznej imprezy pod nazwą Cienie Zapomnianych Kultur
Sport i turystyka
edytuj- Klub piłkarski Gminny Ludowy Klub Sportowy Zootechnik Kołbacz założony w 1949, od 2002 roku pod nazwą Fagus Kołbacz[7]. W sezonie 2018/19 występował w rozgrywkach B klasa województwa zachodniopomorskiego, grupa Szczecin III[8].
Szlak im. Bolesława Czwójdzińskiego
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 56325
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 499 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b c Czesław Piskorski, Pomorze Zachodnie, mały przewodnik, Warszawa: Wyd. Sport i Turystyka Warszawa, 1980, s. 158-159, ISBN 83-217-2292-X, OCLC 8032482.
- ↑ Piotr Skurzyński, Pomorze, Warszawa: Wyd. Muza S.A., 2007, s. 134, ISBN 978-83-7495-133-3.
- ↑ Jerzy Kosacki, Bogdan Kucharski: Pomorze Zachodnie i Środkowe. Warszawa: Sport i Turystyka, 2001, s. 267-269. ISBN 83-7200-583-4.
- ↑ Maciej Kusina, Skarb - Fagus Kołbacz [online], www.90minut.pl [dostęp 2018-11-04].
- ↑ Maciej Kusina, Klasa B 2018/2019, grupa: Szczecin III [online], www.90minut.pl [dostęp 2018-11-04].
Linki zewnętrzne
edytuj- Zakład Doświadczalny Instytutu Zootechniki Państwowego Instytutu Badawczego w Krakowie [dostęp 20 maja 2009]
- Zakład Doświadczalny Instytutu Zootechniki Państwowego Instytutu Badawczego w Krakowie oddział w Kołbaczu
- Kolbacz, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 101.
- Stowarzyszenie Spichlerz Sztuki