Kazimierz Pasenkiewicz
Kazimierz Pasenkiewicz (ur. 27 września 1897 w Kijowie, zm. 21 czerwca 1995 w Krakowie) – polski logik i filozof, wojewoda pomorski (1945), wicewojewoda (1945) i wojewoda krakowski (1946–1951), członek Komitetu Centralnego PZPR (1948–1952), doktor habilitowany, docent w Uniwersytecie Jagiellońskim i Wyższej Szkole Pedagogicznej w Krakowie.
| Data i miejsce urodzenia |
27 września 1897 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
21 czerwca 1995 |
| Miejsce spoczynku |
cmentarz Rakowicki w Krakowie |
| Zawód, zajęcie | |
| Odznaczenia | |
      
| |
Życiorys
edytujUrodził się 27 września 1897 w Kijowie, w rodzinie Stanisława i Marii z Bohomolców. Wywodził się rodziny patriotycznej. Jego pradziad Dominik walczył w powstaniu listopadowym, a obaj dziadkowie zostali skazani za udział w powstaniu styczniowym i zesłani na Syberię.
Działalność patriotyczna
edytujW 1914 wyruszył do Puław, by zaciągnąć się do organizowanego tam Polskiego Legionu. Eskapada zakończyła się jego deportacją do Kijowa, gdzie przez kilka miesięcy był więziony.
W latach 1916–1918 walczył jako oficer na rosyjskim Froncie Północnym w szeregach batalionu szturmowego 22 dywizji armii carskiej. Zwolniono go z wojska z uwagi na stan zdrowia (ranny, zatruty gazami bojowymi) oraz odznaczono za czyny bojowe Orderem św. Anny ze wstęgami.
Wiosną 1920 zaciągnął się do 1 pułku piechoty Legionów i jako szeregowiec bił się w wojnie z bolszewikami. Ciężko ranny w boju utracił nogę. Resztę roku spędził w szpitalach w Częstochowie i Warszawie.
Lata okupacji niemieckiej przeżył w Warszawie. Od grudnia 1939 do 1 sierpnia 1944 był założycielem i kierownikiem społemowskiej Spółdzielni Transportowo-Spożywczej Warszawa-Hrubieszów, która m.in. zaopatrywała w karty pracy działaczy konspiracyjnych, a niektórym zapewniała środki do życia. Od 1943 był członkiem Robotniczej Partii Polskich Socjalistów. Podczas powstania warszawskiego walczył w sztabie Armii Ludowej jako oficer polityczny w stopniu porucznika (pseudonim „Kazimierz”). Po wyleczeniu ran odniesionych w powstaniu kontynuował działalność konspiracyjną.
Działalność polityczna
edytujNa początku 1945 krótko sprawował funkcję wicewojewody krakowskiego[1]. W styczniu 1945 otrzymał od premiera Rządu Tymczasowego RP i przewodniczącego Polskiej Partii Socjalistycznej Edwarda Osóbki-Morawskiego, polecenie zorganizowania placówki PPS w województwie pomorskim (bydgoskim). 7 maja 1945 został przewodniczącym Wojewódzkiego Komitetu PPS w Bydgoszczy i funkcję tę pełnił do 4 grudnia tego roku. Jego zadanie polegało na skupieniu przedwojennych działaczy PPS, przyciągnięciu do partii chętnych i aktywnych jednostek oraz przekonanie ich do współpracy z PPR. Zasiadał również we władzach naczelnych PPS. Był członkiem Rady Naczelnej PPS od 1945 do zjednoczenia PPS z PPR i utworzenia Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w 1948.
Od maja do 15 listopada 1945 był wojewodą pomorskim (bydgoskim). Na początku grudnia 1945 został przeniesiony na stanowisko wojewody krakowskiego i urząd ten sprawował do 1949. Następnie do 1951 był przewodniczącym Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie.
Od 15 grudnia 1948 aż do rozwiązania się partii w 1990 działał w PZPR. W latach 1948–1952 był członkiem Komitetu Centralnego PZPR i wiceprzewodniczącym Centralnej Komisji Kontroli Partyjnej.
Edukacja i działalność naukowa
edytujPierwsze nauki pobierał w nielegalnej polskiej szkółce, którą w kijowskim mieszkaniu Pasenkiewiczów prowadziła jego babka, Stanisława Ułaszyn. W latach 1915–1916 ukończył szkoły w Kijowie: Realną Szkołę Średnią i Kijowską Czwartą Studencką Szkołę Podchorążych. Należał do pierwszej drużyny harcerskiej w Kijowie. W 1921 rozpoczął studia z zakresu matematyki i logiki w Uniwersytecie Warszawskim. Uczęszczał na wykłady profesorów: Stanisława Leśniewskiego, Jana Łukasiewicza, Stefana Mazurkiewicza, Wacława Sierpińskiego. W latach 1921–1925 był przewodniczącym Rady Nadzorczej Akademickiej Spółdzielni Wytwórczej oraz gospodarzem pierwszego Domu Akademickiego przy ul. Lwowskiej 12 w Warszawie. Od 1929 do 1937 uczestniczył w konwersatorium prof. Tadeusza Kotarbińskiego, u którego doktoryzował się w 1933 na podstawie pracy O czynnościach poznawczych konstruujących teorie dedukcyjne[2]. W latach następnych przygotował rozprawę habilitacyjną, która spłonęła podczas powstania warszawskiego.
Już jako wojewoda krakowski utrzymywał kontakt ze szkolnictwem wyższym. Był jednym z założycieli, wraz z prof. Kazimierzem Dobrowolskim, Wyższej Szkoły Nauk Społecznych. Wykładał w niej logikę i teorię poznania, a po jej przekształceniu w Wyższą Szkole Dziennikarską – logikę i wstęp do filozofii. Od 1948 prowadził wykłady zlecone z logiki na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, a od 1949 również filozofię i teorię poznania. Od 1951 organizował Katedrę Logiki na UJ, a w 1952 został jej kierownikiem (aż do przejścia na emeryturę w 1968). Wykładał również na innych krakowskich uczelniach. W latach 1954–1956 był prodziekanem Wydziału Filozoficzno-Historycznego UJ[2].
W 1961 napisał monografię Pierwsze systemy semantyki Leona Chwistka, którą przedłożył jako rozprawę habilitacyjną. Do jego osiągnięć naukowych należały m.in. zorganizowanie w Krakowie w 1959 Konferencji Historii Logiki i utrwalenie tego przedsięwzięcia w następnych latach, założenie w 1965 serii Prace z Logiki w ramach „Zeszytów Naukowych Uniwersytetu Jagiellońskiego”[2], która w 1973 przekształciła się w czasopismo „Reports on Mathematical Logic”.
Jego zainteresowania obejmowały logikę i teorię poznania, w szczególności zaś rozumowania, czynności poznawcze, podstawy wiedzy naukowej. Najbardziej znany jest ze swoich badań nad systemami logicznymi Leona Chwistka[2].
W 1968 przeszedł na emeryturę, jednak nie zerwał z dydaktyką i pracą naukową. Prowadził wykłady monograficzne dla studentów filozofii UJ oraz wykładał w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Krakowie i na innych uczelniach. Opublikował wiele artykułów w czasopismach naukowych. Napisał trzy podręczniki akademickie i dwa skrypty z logiki ogólnej. Był promotorem kilku rozpraw doktorskich oraz recenzował prace habilitacyjne. Udzielał się również w towarzystwach naukowych i społecznych, m.in. Związku Bojowników o Wolność i Demokrację.
Kazimierz Pasenkiewicz był dwukrotnie żonaty. Po raz drugi ożenił się w 1948 z Wandą z Wojnarów. Jego żona była dr. hab. stomatologii w Akademii Medycznej w Krakowie. Miał syna Wacława (ur. 1948), dr. nauk technicznych, i córkę Martę (ur. 1949) dr. hab., biofizyczkę, zamężną z Jerzym Gierulą, informatykiem w UJ.
Zmarł 21 czerwca 1995 w Krakowie, pochowany na cmentarzu Rakowickim[3] (kwatera LXXVIII-18-94)[4].
Dzieła
edytuj- Pierwsze systemy semantyki Leona Chwistka, Kraków 1961,
- redaktor i autor wstępu do: Leon Chwistek, Pisma filozoficzne i logiczne, t. 1–2, Warszawa 1961, 1963,
- Logika ogólna, t. I–II, Warszawa, Kraków 1963, 1965 (podręcznik),
- Logika ogólna, Warszawa 1968 (podręcznik),
- Logika ogólna, Kraków 1968 (skrypt WSP, wersja skrócona)
- Logika ogólna, Kraków 1971 (skrypt WSP),
- Logika ogólna, Warszawa 1979 (podręcznik, wersja skrócona, wyd. 2 1980, wyd. 3 1986).
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (19 lipca 1946)[5]
- Krzyż za udział w Wojnie 1918–1921
- Warszawski Krzyż Powstańczy
- Medal Zwycięstwa i Wolności 1945
- Medal 30-lecia Polski Ludowej
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (15 stycznia 1955)[6]
- Medal Komisji Edukacji Narodowej
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Mateusz Mataniak: Urząd Wojewódzki w Krakowie w początkach powojennej działalności (styczeń–grudzień 1945 r.) Organizacja – kompetencje – personalia. W: Tatjana Aleksandrowna Bykowa, Artur Górak, Grzegorz Smyk (red.): Dzieje biurokracji. T. VI. Lublin/Radzyń Podlaski: ToNiK „Libra”, 2016, s. 641. ISBN 978-83-64857-02-7.
- ↑ a b c d Grygierzec 2011 ↓.
- ↑ Jan Wiktor Tkaczyński (red.), Pro Memoria III. Profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego spoczywający na cmentarzach Krakowa 1803–2017, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2018, s. 212, ISBN 978-83-233-4527-5.
- ↑ Zarząd Cmentarzy Komunalnych w Krakowie. Internetowy lokalizator grobów. Kazimierz Pasenkiewicz. rakowice.eu. [dostęp 2021-05-27].
- ↑ M.P. z 1947 r. nr 74, poz. 490 „w II rocznicę P.K.W.N. w wyróżnieniu zasług na polu pracy nad odrodzeniem państwowości polskiej, nad utrwaleniem jej podstaw demokratycznych i w odbudowie kraju”.
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 – Uchwała Rady Państwa z dnia 15 stycznia 1955 r. Nr 0/165 – na wniosek Ministra Szkolnictwa Wyższego.
Bibliografia
edytuj- Janusz Kutta (red.), Bydgoski słownik biograficzny, t. IV, Bydgoszcz: Kujawsko-Pomorskie Towarzystwo Kulturalne, Wojewódzki Ośrodek Kultury w Bydgoszczy, 1997, s. 79–81, ISBN 83-85327-42-8.
- Ewa Grygierzec, Pasenkiewicz Kazimierz, [w:] Andrzej Maryniarczyk (red.), Encyklopedia filozofii polskiej, t. 2, Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, 2011, s. 304, ISBN 978-83-60144-46-6.
- Jacek K. Kabziński, Kazimierz Pasenkiewicz (1897–1995), [w:] Justyna Miklaszewska, Janusz Mizera (red.), Złota księga Wydziału Filozoficznego, Kraków: Księgarnia Akademicka, 2000, s. 291–297, ISBN 83-7188-388-9.
- Kazimierz Pasenkiewicz, „Ruch Filozoficzny”, t. LIII, nr 2–3, 1996, s. 464 (dział: Nekrologia).
- Kazimierz Pasenkiewicz., [w:] Powstańcze biogramy, Muzeum Powstania Warszawskiego.