Karolina Sobańska
Karolina Rozalia Tekla Sobańska z domu Rzewuska (ur. 25 grudnia 1795 w Pohrebyszczu, zm. 21 lipca 1885 w Paryżu[1]) – polska hrabina, agentka rosyjskiej policji carskiej, kochanka Aleksandra Puszkina i Adama Mickiewicza, szwagierka Honoré de Balzaca.
| Karolina Rozalia Tekla Sobańska | |
| |
 herb Krzywda | |
| hrabina | |
| Rodzina | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
25 grudnia 1795 |
| Data i miejsce śmierci |
21 lipca 1885 |
| Ojciec |
Adam Wawrzyniec Rzewuski herbu Krzywda |
| Matka |
Justyna Rdułtowska herbu Drogosław |
| Mąż |
Hieronim Sobański |
Życiorys
edytujKarolina Rzewuska urodziła się magnackiej polskiej rodzinie Rzewuskich, którzy żyli pod zaborem rosyjskim. Była córką Adama Wawrzyńca Rzewuskiego, byłego polskiego posła, a następnie rosyjskiego senatora, a jej rodzeństwem byli Ewelina Hańska, Adam, generał rosyjski i Henryk, powieściopisarz, autor Pamiątek Soplicy. Była bratanicą jednego z przywódców konfederackiej targowickiej Seweryna Rzewuskiego. Rodzina Rzewuskich posiadała tytuł hrabiowski w Imperium Rosyjskim.
Po zakończeniu edukacji w Wiedniu Karolina wyszła za mąż za starszego od niej Hieronima Sobańskiego, ziemianina prowadzącego interesy w Odessie, choć spędzającego dużo czasu poza miastem. W 1818 poznała generała Iwana Osipowicza de Witte vel. Jana de Witte, wsławionego później okrucieństwem i bezwzględnością wobec powstańców listopadowych, który został jej kochankiem.
Uczestniczyła w życiu towarzyskim miasta, a w 1823 w towarzyskim kręgu znalazł się zesłany tu Aleksander Puszkin. Puszkinowi udało się rozkochać w sobie Sobańską, ale także żonę hrabiego Michaiła Woroncowa, gubernatora Odessy, za co Puszkin został wkrótce wydalony z miasta.
Następnym znanym zesłańcem, który znalazł się w otoczeniu Witta i Sobańskiej był Adam Mickiewicz. Prawdopodobnie z inspiracji Witta, który zlecił Sobańskiej inwigilacje poety, doszło do romansu Mickiewicza z Karoliną, choć wbrew oczekiwaniom generała znajomość przerodziła się w przyjaźń. Sobańska znana była jako zdrajczyni, lecz przyjmowana była na odeskich salonach z rezerwą i strachem, albowiem jeden jej raport mógł zadecydować o karierze[2]. Do niektórych domów jednak wstępu nie miała, jak na przykład do odeskiej rezydencji Olgi Potockiej. Pomiędzy 19 sierpnia a 27 października 1825 Mickiewicz i Sobańscy uczestniczyli w wyprawie gen. Witta na Krym, który to stał się inspiracją do Sonetów krymskich, zadedykowanych „towarzyszom podróży krymskiej”, a opublikowanych w 1826 wraz z miłosnymi Sonetami odeskimi adresowanymi do D. D., za którymi to inicjałami kryła się najprawdopodobniej Karolina[3][4].
Po powrocie Woroncew załatwił Mickiewiczowi przeniesienie do Moskwy, lecz jego wyjazd zbiegł się ze śmiercią cara Aleksandra I i powstaniem dekabrystów. W 1829 Mickiewicz prawdopodobnie dzięki niej opuścił Rosję i udał się do Niemiec na pokładzie angielskiego parowca. W tym czasie Sobańska miała swój udział w dekonspiracji spisku dekabrystów.
Po wybuchu powstania listopadowego w Polsce generał Witt mianowany został wojennym gubernatorem Warszawy, a wraz z nim jesienią 1831 do Warszawy przybyła właśnie owdowiała Karolina Sobańska. Chcąc zdobyć zaufanie Polaków, Witt posłużył się Sobańską w roli „anioła opatrzności”, jakoby za jej wstawiennictwem wypuszczając przesłuchiwanych na wolność[2]. Następnie wysłał ją do Drezna z zadaniem przeniknięcia do kierownictwa polskich działaczy niepodległościowych w Saksonii. Udało jej się zdobyć zaufanie emigrantów i przekazywać cenne informacje do Moskwy.
Pomimo tych zasług car Mikołaj I nie dowierzał lojalności Rzewuskiej, co przekazał listownie Wittowi. W 1836 Witt pozbył się swojej kochanki, ta zaś z rozpaczy wyszła za mąż za Stefana Cerkovicia, Serba, byłego współpracownika Witta i oficera armii rosyjskiej, który zasłynął z okrucieństwa w czasie tłumienia powstania listopadowego w Warszawie. Niedługo potem Cerkovic zmarł, a Karolina przeniosła się do Paryża i wyszła za mąż za tłumacza dzieł Szekspira na francuski Jules’a Lacroix.
W 1850 do Paryża przybyła siostra Karoliny, Ewelina (jako żona Honoré de Balzaca, ślub wzięli w Berdyczowie, 14 marca 1850, pięć miesięcy przed jego śmiercią). Po śmierci pisarza Ewelina została z długami męża, które to dzięki Karolinie udało się jej w końcu spłacić. Po śmierci Balzaca Karolina zrezygnowała z intryg politycznych.
Władysław, syn Adama Mickiewicza, spalił wszystkie jego listy do Sobańskiej, nieznane są szczegóły ich wieloletniej znajomości.
Przypisy
edytuj- ↑ Marek Jerzy Minakowski: Karolina Beydo-Rzewuska h. Krzywda. [w:] Wielka Genealogia Minakowskiego [on-line]. sejm-wielki.pl, 2017-04-20. [dostęp 2017-04-20]. (pol.).
- ↑ a b Jerzy Stanisław Majewski: Warszawa nieodbudowana: Królestwo Polskie w latach 1815-1840. Warszawa: Veda Agencja Wydawnicza, 2009, s. 156-157. ISBN 978-83-61932-00-0.
- ↑ Sławomir Koper: Raporty z alkowy. „Uważam Rze Historia”, 2013-01-12. [dostęp 2013-03-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-06-15)].
- ↑ Mieczysław Tomaszewski: Adam Mickiewicz - Biography. [w:] Persons related to Chopin [on-line]. Narodowy Instytut Fryderyka Chopina. [dostęp 2013-03-12]. (pol.).
Bibliografia
edytuj- John William Wilkinson. Karolina Rzewuska. „Tygodnik Forum”, 2003.