Karczownik ziemnowodny

Karczownik ziemnowodny
	Arvicola amphibius
	(Linnaeus, 1758)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Podrząd	myszokształtne
Nadrodzina	myszowe
Rodzina	chomikowate
Podrodzina	karczowniki
Rodzaj	karczownik
Gatunek	karczownik ziemnowodny
Synonimy
	Arvicola terrestris (Linnaeus, 1758);
	Arvicola terrestris (Linnaeus, 1758);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Karczownik ziemnowodny^[5]^[6], polnik ziemnowodny^[4], szczur wodny^[4]^[7], dawniej także karczownik^[4]^[8] (Arvicola amphibius) – gatunek gryzonia z podrodziny karczowników w rodzinie chomikowatych. Zamieszkuje brzegi wód Europy oraz północnej i środkowej Azji. Spotykany jest nad wodami, a także na łąkach i polach uprawnych, w lasach oraz w sadach^[4]. Żyją do 4 lat^[9].

Nazewnictwo

We wcześniejszej polskiej literaturze zoologicznej dla oznaczenia gatunku Arvicola terrestris stosowane były nazwy: polnik ziemnowodny^[4], szczur wodny^[4]^[7], a także karczownik^[4]^[8]. W wydanej w 2015 roku przez Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk publikacji „Polskie nazewnictwo ssaków świata” gatunkowi temu przypisano nazwę karczownik ziemnowodny, rezerwując nazwę „karczownik” dla rodzaju Arvicola^[5].

Morfologia

Długość tułowia z głową 13–25 cm, ogona 6–15 cm^[4]. Sierść w części grzbietowej jasnobrązowa, ciemnobrązowa lub prawie czarna. Od spodu jest biaława, rzadziej z żółtym nalotem. Ogon jest słabo owłosiony. Uszy i oczy są małe^[4].

Tryb życia

Karczownik ziemnowodny kopie rozległe systemy nor z gniazdem i spiżarniami. Populacje mieszkające w oddaleniu od zbiorników wodnych i cieków większą część życia spędzają pod ziemią. Osobniki nadwodne konstruują gniazda z części trzcin. Układają je na wodzie lub zawieszają wśród roślin nadbrzeżnych. Karczownik ziemnowodny wykazuje aktywność głównie nocą. Prowadzi samotniczy tryb życia, jest zwierzęciem bardzo ostrożnym^[10]. Nie zapada w sen zimowy^[4].

Rozmnażanie

Okres godowy karczownika ziemnowodnego rozpoczyna się, w zależności od warunków atmosferycznych, w lutym bądź marcu i trwa przez całe lato, aż po początek zimy. Po ciąży trwającej 21 dni samice rodzą 2-4^[3] lub 3-4 razy w ciągu roku, w miotach 6-8^[4] lub 4-6 młodych^[3].

Ekologia

Karczownik ziemnowodny jest wszystkożercą. Żywi się zarówno pokarmem roślinnym, w tym podziemnymi częściami roślin, ale także małymi kręgowcami. Poluje na małe ryby^[4], mięczaki i owady^[3]. Magazynuje zapasy pokarmu. Jest uznawany za szkodnika upraw rolniczych. Podgryza korzenie drzew owocowych i leśnych^[4]. Na karczowniki ziemnowodne poluje między innymi introdukowana norka amerykańska; piżmak amerykański konkuruje z nim o pokarm i siedliska^[3].

Rozmieszczenie geograficzne

Karczownik ziemnowodny zamieszkuje tereny w niemal całej Europie oraz w zachodniej i środkowej części Azji, aż po Mongolię i jezioro Bajkał^[4]^[3]. W Polsce występuje powszechnie w całym kraju^[4].

Ochrona

W Polsce karczownik ziemnowodny jest objęty częściową ochroną gatunkową^[11]^[12].

Zobacz też

Ssaki Polski
karczownik górski, karczownik mniejszy (Arvicola scherman)

Przypisy

↑ Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Arvicola amphibius. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 6 listopada 2009]
↑ Arvicola terrestris, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2009-11-06] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Arvicola amphibius'"`UNIQ--ref-00000004-QINU`"', [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p Kazimierz Kowalski (redaktor naukowy), Adam Krzanowski, Henryk Kubiak, G. Rzebik-Kowalska, L. Sych: Mały słownik zoologiczny: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991. ISBN 83-214-0637-8.
↑ ^a ^b Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk, 2015, s. 297. ISBN 978-83-88147-15-9.
↑ S. Gałecki, J.Kabała, J. Kochman, W.Węgorek: Encyklopedia ochrony roślin. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1963, s. 304.
↑ ^a ^b Erazm Majewski: Słownik nazwisk zoologicznych i botanicznych polskich: zawierający ludowe oraz naukowe nazwy i synonimy polskie, u̇zywane dla zwierząt i roślin od XV-go wieku aż do chwili obecnej, źródłowo zebrane i zestawione z synonimami naukowemi łacińskiemi w podwójnym porządku alfabetycznym i pomnożone porównawczym materyałem, zaczerpniętym z innych języków słowiańskich, Tom 2. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1894.
↑ ^a ^b Zygmunt Kraczkiewicz: SSAKI. Wrocław: Polskie Towarzystwo Zoologiczne – Komisja Nazewnictwa Zwierząt Kręgowych, 1968, s. 81, seria: Polskie nazewnictwo zoologiczne.
↑ SławomirS. Wąsik SławomirS., Ssaki Polski od A do Ż, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2011, s. 60, ISBN 978-83-7073-674-3 [dostęp 2023-09-27] .
↑ SławomirS. Wąsik SławomirS., Ssaki Polski od A do Ż, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2011, s. 59, ISBN 978-83-7073-674-3 [dostęp 2023-09-27] .
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. z 2014 r., poz. 1348). [dostęp 2014-10-08].
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. z 2016 r., poz. 2183). [dostęp 2017-01-16].

[1] Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Arvicola amphibius. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 6 listopada 2009]

[itis-2] Arvicola terrestris, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2009-11-06] (ang.).

[iucn-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Arvicola amphibius'"`UNIQ--ref-00000004-QINU`"', [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[ssaki-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p Kazimierz Kowalski (redaktor naukowy), Adam Krzanowski, Henryk Kubiak, G. Rzebik-Kowalska, L. Sych: Mały słownik zoologiczny: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991. ISBN 83-214-0637-8.

[miiz-5] Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk, 2015, s. 297. ISBN 978-83-88147-15-9.

[pwril-6] S. Gałecki, J.Kabała, J. Kochman, W.Węgorek: Encyklopedia ochrony roślin. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1963, s. 304.

[Majewski-7] Erazm Majewski: Słownik nazwisk zoologicznych i botanicznych polskich: zawierający ludowe oraz naukowe nazwy i synonimy polskie, u̇zywane dla zwierząt i roślin od XV-go wieku aż do chwili obecnej, źródłowo zebrane i zestawione z synonimami naukowemi łacińskiemi w podwójnym porządku alfabetycznym i pomnożone porównawczym materyałem, zaczerpniętym z innych języków słowiańskich, Tom 2. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1894.

[kracz-8] Zygmunt Kraczkiewicz: SSAKI. Wrocław: Polskie Towarzystwo Zoologiczne – Komisja Nazewnictwa Zwierząt Kręgowych, 1968, s. 81, seria: Polskie nazewnictwo zoologiczne.

[9] SławomirS. Wąsik SławomirS., Ssaki Polski od A do Ż, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2011, s. 60, ISBN 978-83-7073-674-3 [dostęp 2023-09-27] .

[10] SławomirS. Wąsik SławomirS., Ssaki Polski od A do Ż, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2011, s. 59, ISBN 978-83-7073-674-3 [dostęp 2023-09-27] .

[rozp2014-11] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. z 2014 r., poz. 1348). [dostęp 2014-10-08].

[rozp2016-12] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. z 2016 r., poz. 2183). [dostęp 2017-01-16].

[5]

[6]

[4]

[7]

[8]

[9]

[1]

[2]

[3]

[10]

[11]

[12]