Kallikratidas
Kallikratidas (stgr. Καλλικρατίδας, zm. 406 p.n.e.) – nauarch floty Sparty w czasie II wojny peloponeskiej.
| nauarch | |
| Data śmierci | |
|---|---|
| Przebieg służby | |
| Stanowiska |
głównodowodzący floty spartańskiej |
| Główne wojny i bitwy | |
Kallikratidas był motakiem, czyli przybranym bratem potomka bogatej rodziny pochodzącym ze zubożałej ale wolnej rodziny[1].
W 406 p.n.e. w młodym wieku został wybrany nauarchą, czyli naczelnym dowódcą floty spartańskiej na miejsce Lizandra, w toczącej się od 431 p.n.e. wojnie peloponeskiej, a dokładniej w okresie jej końcowej fazy zwanej wojną dekelejską (413–404 p.n.e.). Lizander przed przekazaniem dowództwa floty odniósł zwycięstwo w bitwie pod Notion. Po objęciu dowództwa Kallikratidas przeniósł flotę z Efezu do Miletu. Ponieważ nie otrzymał pieniędzy na utrzymanie floty, a Lizander nie przekazał mu pozostałych pieniędzy, zwrócił się o pomoc finansową do perskiego królewicza Cyrusa, lecz niczego nie otrzymał. Wtedy wysłał z Miletu do Sparty statki po pieniądze i wezwał miasta greckie w Azji Mniejszej, by wsparły finansowo utrzymanie jego floty. Dzięki otrzymanym pieniądzom udało się wyposażyć 140[2] trier[3][4].
W czerwcu 406 p.n.e. wyruszył z całą flotą w kierunku Hellespontu. Po drodze zajmował warownie Ateńczyków. Najpierw zajął Delfinion na wyspie Chios, potem Teos na wybrzeżu Jonii. Flota ateńska stacjonująca na Samos pod wodzą Konona, nie wypłynęła z portu przeciwko przeważającym siłom Kallikratidasa. Dlatego popłynął w stronę wyspy Lesbos. Zdobył tam dzięki zdradzie miasto Metymna, które splądrował, a jego ateńską załogę sprzedał w niewolę, by mieć środki na kontynuowanie wojny. Następnie zaatakował Mitylenę. Wtedy Konon wypłynął z Samos na pomoc sprzymierzeńcom. Wykorzystał to Kallikratidas, by odciąć ateńskiej flocie powrót do bazy na Samos i zmusić do rozstrzygającej bitwy[5][6][7].
Konon widząc dwukrotnie większą flotę zaczął uciekać w stronę Mityleny. Dzięki temu, że miał szybkie statki i doświadczoną załogę, udało mu się dopłynąć do wejścia do portu, a potem wykorzystać złamany szyk floty Kallikratidasa do przeprowadzenia kontrataku. W bitwie początkowo przewagę mieli Ateńczycy, ale stopniowo szala zwycięstwa przechyliła się na stronę Spartan. Flota Kallikratidasa zdobyła 30 trier. Jednakże Konon zdołał zorganizować obronę portu w Mitylenie i długo odpierał ataki Spartan mimo otoczenia Mityleny od strony zatoki i od strony wyspy[8][6][9].
Na pomoc Kononowi do Mityleny przybył strateg Diomedon z Hellespontu z 12 okrętami. Został jednak rozbity przez flotę Kallikratidasa i utracił 10 jednostek. Po naprawie uszkodzonych okrętów i obsadzeniu zdobycznych, flota Spartan powiększyła się do 170 trójrzędowców[10][11][9].
W lipcu 406 p.n.e. z Aten wypłynęła na Samos flota wezwana na pomoc przez Konona. Kallikratidas pozostawił 50 trier pod wodzą Eteonikosa, by blokował flotę Konona, a sam wypłynął ze 120 okrętami przeciwko nadciągającej flocie ateńskiej i zacumował u przylądka Malea na południu Lesbos. Ateńczycy zatrzymali się przy trzech wysepkach Arginuskich, między Lesbos a lądem stałym na południowy wschód od Mityleny[12][13][14].
W tej sytuacji na początku sierpnia 406 p.n.e. doszło do wielkiej bitwy morskiej pod Arginuzami, w której wzięło udział 120 okrętów spartańskich i około 150 ateńskich, łącznie 50 tysięcy marynarzy i żołnierzy. Na prośby Lacedemończyków, aby Kallikratidas dokonał odwrotu i zaprzestał dalszej wojny, miał on odrzec, iż nawet po utracie całej floty są oni w stanie wystawić nową, podczas gdy on nie jest w stanie cofnąć się bez utraty czci[15]. Po stronie ateńskiej naczelne dowództwo sprawował Thrasyllos, a grupy statków przydzielono łącznie ośmiu strategom. Po stronie spartańskiej prawym skrzydłem dowodził Kallikratidas, a lewym Tebańczyk Thrasondas[16][17][14].
Na samym początku bitwy Kallikratidas zaatakował z eskadrą 10 statków lewe skrzydło Ateńczyków. Jego okręt flagowy uderzył taranem w okręt dowodzony przez Peryklesa, syna sławnego Peryklesa, i został unieruchomiony. W wyniku abordażu dokonanego przez załogi ateńskie zginęli wszyscy Spartanie, w tym również Kallikratidas który wypadł za burtę przy silnym uderzeniu w trierę przeciwnika[18]. Śmierć głównodowodzącego miała wpływ na uzyskanie przewagi lewego skrzydła Ateńczyków. Na ich prawym skrzydle długo trwała zażarta walka. W końcu dzięki wsparciu statków z centrum flota ateńska odniosła zwycięstwo, tracąc w całej bitwie 25 statków przy 70–77 po stronie przeciwnej. Według szacunków historyków zginęło 15 tysięcy Spartan i ponad 4 tysiące Ateńczyków. Niedobitki pokonanej floty schroniły się w Kyme i Fokai oraz na Chios[19][17][20].
Po śmierci Kallikratidasa naczelne dowództwo floty Sparty ponownie przypadło Lizandrowi, choć nominalnie dowódcą był Arakos, ponieważ prawo zabraniało sprawowanie nauarchii dwukrotnie[21].
Przypisy
edytuj- ↑ Rusch 2014 ↓, s. 164.
- ↑ Ksenofont ↓, Historia grecka I, 6.3.
- ↑ Biernacki 2006 ↓, s. 55.
- ↑ Rusch 2014 ↓, s. 193–194.
- ↑ Biernacki 2006 ↓, s. 56.
- ↑ a b Lach 2008 ↓, s. 190.
- ↑ Rusch 2014 ↓, s. 194–195.
- ↑ Biernacki 2006 ↓, s. 58.
- ↑ a b Rusch 2014 ↓, s. 195.
- ↑ Biernacki 2006 ↓, s. 59.
- ↑ Kulesza 2006 ↓, s. 175.
- ↑ Biernacki 2006 ↓, s. 60.
- ↑ Lach 2008 ↓, s. 191–192.
- ↑ a b Rusch 2014 ↓, s. 195–196.
- ↑ Cyceron ↓, O powinnościach I, 84.
- ↑ Biernacki 2006 ↓, s. 62–63.
- ↑ a b Lach 2008 ↓, s. 192–193.
- ↑ Diodor ↓, Biblioteka historyczna XIII, 99.
- ↑ Biernacki 2006 ↓, s. 63–65.
- ↑ Rusch 2014 ↓, s. 196.
- ↑ Rusch 2014 ↓, s. 197–198.
Bibliografia
edytuj- Źródła
- Marek Tulliusz Cyceron: Pisma filozoficzne. O powinnościach. Jadwiga Cierniak. T. 2. Warszawa: PWN, 1960, s. 371, seria: Biblioteka Klasyków Filozofii.
- Diodor Sycylijski: Biblioteka historyczna.
- Ksenofont: Historia grecka. Przełożył Witold Klinger, wstęp i komentarz Józef Wolski. Wrocław: Ossolineum, DeAgostini, 2004. ISBN 83-04-04686-5.
- Plutarch: Cztery żywoty: Lizander, Sulla, Demostenes, Cyceron. Z języka greckiego przełożył i komentarzem opatrzył: Mieczysław Brożek. Warszawa: Czytelnik, 2003. ISBN 978-83-07029450.
- Opracowania
- Witold Biernacki: Ajgospotamoj 405 p.n.e.. Zabrze: Wydawnictwo inforteditions, 2006, seria: Pola bitew. ISBN 83-89943-08-5.
- Benedetto Bravo, Ewa Wipszycka, Marek Węcowski, Aleksander Wolicki: Historia starożytnych Greków. T. II: Okres klasyczny. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2009, s. 225–226. ISBN 978-83-235-0412-2.
- Ryszard Kulesza: Wojna peloponeska. Warszawa: Wydawnictwo Attyka, Wydawnictwo Askon, 2006, s. 175–176. ISBN 83-89487-15-2.
- Grzegorz Lach: Sztuka wojenna starożytnej Grecji. Od zakończenia wojen perskich do wojny korynckiej. Zabrze: Wydawnictwo inforteditions, 2008, s. 189–194, seria: Bitwy / Taktyka. ISBN 978-83-89943-25-5.
- Scott M. Rusch: Wojny Sparty. Strategia, taktyka i kampanie 550-362 p.n.e.. Przełożył Norbert Radomski. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis, 2014, s. 190–198. ISBN 978-83-7818-463-8.