Josef Wagner (gauleiter)
Josef Wagner (ur. 12 stycznia 1899 w Algrange, zm. 22 kwietnia lub 2 maja 1945 w Berlinie) – niemiecki polityk i nauczyciel, gauleiter NSDAP w Westfalii (1928–1941) i na Śląsku (1925–1941), nadprezydent prowincji górnośląskiej i dolnośląskiej (1935–1938), a następnie nadprezydent prowincji śląskiej w latach 1938–1941[1].
| |
| Data i miejsce urodzenia |
12 stycznia 1899 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
22 kwietnia/2 maja 1945 |
| Komisarz Rzeszy ds. cen | |
| Okres |
od 1936 |
| Przynależność polityczna | |
| Odznaczenia | |
| |
Życiorys
edytujUrodził się w katolickiej rodzinie górnika Nicholasa Wagnera w Algringen (obecnie Algrange). Po ukończeniu gimnazjum w 1913, uczęszczał do kolegium nauczycielskiego w Wittlich, a w czerwcu 1917 został powołany do służby wojskowej na froncie zachodnim I wojny światowej. Po pięciu nieudanych próbach udało mu się wydostać z francuskiej niewoli w maju 1918. Po powrocie do kraju Wagner kontynuował pracę jako nauczyciel w szkole podstawowej. Do 1921 pracował jako urzędnik podatkowy w Fuldzie, a następnie do 1927 był zatrudniony w dziale górniczym Vereinigte Stahlwerke AG[2].
W 1922 roku wstąpił do NSDAP, a rok później założył koło partii w Bochum. W 1927 ponownie został zatrudniony jako nauczyciel, jeszcze w tym samym roku zwolniony za działalność polityczną. W 1928 roku mianowany gauleiterem NSDAP w Południowej Westfalii. W tym samym roku wybrany z ramienia NSDAP do Reichstagu[3].
Po przejęciu władzy przez nazistów w 1933 na krótko został posłem do parlamentu kraju związkowego Westfalii. W kwietniu 1933 powołany do pruskiej Rady Państwa na funkcję pierwszego zastępcy przewodniczącego. W 1935 powołany na gauleitera NSDAP na Śląsku[2].
Od 1935 roku nadprezydent prowincji górnośląskiej i dolnośląskiej, po zjednoczeniu prowincji w 1938 roku nadprezydent prowincji śląskiej[3]. Podczas jego urzędowania kontynuowano zniemczanie nazw niektórych miejscowości na Śląsku, w związku z czym do 1937 roku zmieniono 1280 nazw górnośląskich miejscowości oraz 606 nazw terenowych[potrzebny przypis].
W 1936 roku został mianowany komisarzem Rzeszy ds. kształtowania cen (niem. Reichskommissar für die Preisbildung)[3].
W styczniu 1941 roku prowincję Śląsk podzielono na rozkaz Hitlera ponownie na dwie prowincje: dolnośląską, na czele której stanął Karl Hanke i górnośląską, nad którą władzę objął Fritz Bracht. 9 listopada 1941 roku Wagner został pozbawiony przez Hitlera wszystkich urzędów, po czym wrócił do Bochum[4].
W 1942 roku został usunięty z NSDAP, a w roku 1944 został aresztowany przez Gestapo po zamachu pułkownika von Stauffenberga na Adolfa Hitlera. Okoliczności jego śmierci są niejasne – miał zostać został skazany przez sąd partyjny na karę śmierci i zamordowany w więzieniu Gestapo[5] lub zabity przez oficera SS w 22 kwietnia 1945 na berlińskiej Puttkamerstrasse[2][4].
Brytyjski historyk Antony Beevor podaje, że Josefa Wagnera przebywającego wraz z pięcioma więźniami w celi Gestapo na Prinz-Albrecht-Straße w Berlinie, 2 maja 1945 roku uwolniła Armia Czerwona. Gdy zabrano ich do innego pomieszczenia w celu posilenia się, broń jednego z radzieckich żołnierzy przypadkowo wypaliła, zabijając Wagnera[6].
Prace
edytuj- Leitfaden der Hochschule für Politik der NSDAP, Munich 1933, opublikowane przez Hochschule für Politik der NSDAP.
- Die Reichsindexziffer der Lebenshaltungskosten. Ein Beitrag zu ihrer Reform (Munich 1935), Würzburg 1935.
- Die Preispolitik im Vierjahresplan, Jena 1938.
- Gesunde Preispolitik, Dortmund 1938.
Przypisy
edytuj- ↑ Marek Masnyk, Historia Górnego Śląska. Polityka, gospodarka i kultura europejskiego regionu, Gliwice: Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej, 2011, s. 234, ISBN 978-83-60470-41-1.
- ↑ a b c Wagner, Josef [online], www.lwl.org [dostęp 2024-02-21].
- ↑ a b c Kurzbiographien der Personen in den "Akten der Reichskanzlei, Weimarer Republik" [online], www.bundesarchiv.de [dostęp 2024-02-21] (niem.).
- ↑ a b Internet-Portal 'Westfälische Geschichte' [online], www.lwl.org, 25 marca 2014 [dostęp 2024-02-21] (niem.).
- ↑ Isa Vermehren, Reise durch den letzten Akt: Ravensbrück, Buchenwald, Dachau: eine Frau berichtet, wyd. Neuausg., 2. Aufl, Rororo, Reinbek bei Hamburg: Rowohlt-Taschenbuch-Verl, 2012, ISBN 978-3-499-24007-2 [dostęp 2024-02-21].
- ↑ Antony Beevor: Berlin 1945: Upadek. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2021, s. 497-498. ISBN 978-83-240-8051-9.
Linki zewnętrzne
edytuj- Biografia. [dostęp 2023-02-25]. (niem.).