Jonas Žemaitis
Jonas Žemaitis-Vytautas (ur. 15 marca 1909 w Połądze, zm. 26 listopada 1954 w Moskwie na Butyrkach) – litewski generał brygady, żołnierz antyradzieckiego ruchu oporu po II wojnie światowej. W latach 1949–1954 wykonujący obowiązki Prezydenta Litwy.
| |
 generał brygady
| |
| Data i miejsce urodzenia |
15 marca 1909 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
26 listopada 1954 |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Stanowiska |
najwyższy dowódca partyzantów |
| Główne wojny i bitwy | |
| Późniejsza praca |
p.o. Prezydenta Litwy |
| Odznaczenia | |
 
| |
Życiorys
edytujPochodził z rodziny służącej hrabiom Tyszkiewiczom z Połągi. W 1929 roku ukończył Szkołę Wojskową w Kownie, by kształcić się dalej w Szkole Artylerii w Fontainebleau we Francji.
Zaciągnął się do podziemia w 1943 roku, a rok później, gdy gen. P. Plechavičius rozpoczął formowanie Oddziałów Terytorialnych (Vietine Rinktine) został dowódcą 310 Batalionu. Kiedy rozpoczęła się sowiecka okupacja przystąpił do litewskich oddziałów partyzanckich, gdzie dowodził sztabem „Žebenkštis” (Łasica) w rejonie Rosieni. Od 1946 roku w Oddziale Ochotniczym (Savanorio rinktinės) w okręgu „Kiejstut” dowodził pomorskim obwodem. W 1948 roku był założycielem Jednolitego Ruchu Walki za Wolność i został najwyższym dowódcą partyzantów. 16 lutego 1949 roku LLKS (Lietuvos Laisves Kovotojo Sąjudis) nadała Jonasowi Žemaitisowi – „Witoldowi”, jednogłośnie stopień dowódcy i wybrała na przewodniczącego prezydium tej Rady. Deklaracja Rady przewidywała, że po odzyskaniu przez Litwę niepodległości, do czasu zebrania Sejmu, przewodniczący prezydium pełnić będzie obowiązki Prezydenta Republiki Litewskiej. Zatem przy takim ułożeniu warunków Jonas Žemaitis byłby został piątym Prezydentem Litwy.
Sowieci cały czas prześladowali Jonasa Žemiatisa. 30 maja 1953 roku został zdradzony: do bunkra w którym przebywał wrzucono granat ogłuszający. Generał został pojmany. Po długo trwającym przesłuchaniu sparaliżowany i nie mogący chodzić dowódca był przerzucony samolotem do Moskwy, gdzie śledztwo prowadził sam Beria. 26 listopada 1954 roku został zastrzelony w więzieniu na Butyrkach w Moskwie. 20 listopada 1998 roku Litewskiej Akademii Wojskowej nadano imię Jonasa Žemaitisa.
Uchwałą z 12 marca 2009 Sejm Republiki Litewskiej stwierdził, że Jonas Žemaitis jako przewodniczący Prezydium Rady Ruchu Walki o Wolność Litwy w latach 1949–1954 faktycznie wykonywał obowiązki Prezydenta Republiki Litewskiej[1].
Przypisy
edytuj- ↑ Lietuvos Respublikos Seimo deklaracija dėl Jono Žemaičio pripažinimo Lietuvos valstybės vadovu. lrs.lt, 2009-03-12. [dostęp 2015-07-19]. (lit.).
Bibliografia
edytuj- Gaškaitė-Žemaitienė Nijolė, „Žuvusiųjų prezidentas”, Wilno 2005, ISBN 9986-757-13-4
- The General Jonas Žemaitis Military Academy of Lithuania 2001 Information Book