Jazgrza Williamsa

roślina halucynogenna z rodziny kaktusowatych

Jazgrza Williamsa (Lophophora williamsii), pejotl, echinokaktus Williamsa, jeżowiec Williamsa[5][6]gatunek sukulenta pędowego z rodziny kaktusowatych. Jest byliną pochodzącą z pustyń i półpustyń Nowego Meksyku oraz Teksasu.

Jazgrza Williamsa
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

goździkopodobne

Rząd

goździkowce

Rodzina

kaktusowate

Rodzaj

jazgrza

Gatunek

jazgrza Williamsa

Nazwa systematyczna
Lophophora williamsii (Lem. ex Salm-Dyck) Coult.
Contr. U.S. Natl. Herb. 3:131. 1894
Synonimy
  • Echonocactus williamsii Lem.
  • Anhalonium williamsii Lem[3].
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]

Kwiat jazgrzy Williamsa

Morfologia

edytuj
Łodyga
Przekształcona w kulisty, mięsisty, szarozielony pęd o wysokości do 15–20 cm. Jest on słabo żeberkowany i nie posiada cierni. Areole wyposażone są we włoski.
Kwiaty
Nieduże, różowego koloru, o wielopłatkowym okwiecie. Wewnątrz kwiatów 1 słupek i liczne pręciki.
Owoc
Jagoda.

Zastosowanie

edytuj

Nazwa pejotl pochodzi z języka nahuatl, w którym słowo peyotl oznacza „migotać”, „połyskiwać”. Jest on źródłem wielu alkaloidów z rodziny fenetylamin (głównie meskaliny). Jak wszystkie gatunki Lophophora, rośnie on bardzo wolno, często zanim zakwitnie mija nawet 30 lat. Pejotl w smaku jest gorzki[7]. Meskalinę kaktus zaczyna wytwarzać po 5 latach, jednak okazy rosnące poza środowiskiem naturalnym i w ziemi o nieodpowiednim składzie biochemicznym dają po zjedzeniu raczej nieprzyjemne dolegliwości żołądkowe niż odurzające, o czym pisał już Stanisław Ignacy Witkiewicz w dziele Nikotyna, Alkohol, Kokaina, Peyotl, Morfina, Eter[8]:

Preparaty które dostawałem następnie od dr. Rouhier, wydobyte z kaktusów, hodowanych zdaje się na Côte d'Azur, nie dorównują mu [oryginalnemu peyotlowi rosnącemu w naturalnych warunkach] co do zdolności wywoływania wizji, a przewyższają znacznie co do skutków ujemnych.

Eksperymentujący z pejotlem Witkiewicz, głównie w latach 30. XX w., stworzył wiele portretów będąc pod wpływem tej rośliny[8].

Wzrost zainteresowania pejotlem w latach 70. był spowodowany opublikowaniem wczesnych prac antropologa Carlosa Castanedy. Don Juan Matus, domniemany nauczyciel Castanedy, miał używać nazwy Mescalito w odniesieniu do mocy zwanej „pomocnikiem”, „opiekunem”, która ujawnia się spożywającym pejotl, ucząc ich „właściwego sposobu życia”.

Środowisko naukowe, po początkowej akceptacji i uznaniu, zarzuciło Castanedzie, że w swych pracach zbyt wiele uwagi poświęca środkom psychotropowym i ich działaniu, a za mało elementom kulturowym. Po publikacji kolejnych prac podejrzenia w środowisku naukowym o to, iż cała praca Castanedy to fikcja, nasiliły się do tego stopnia, że w trosce o rzetelność naukową, środowisko antropologów odcięło się od Castanedy i odebrano mu również tytuł doktorski[9][10].

Przypisy

edytuj
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-07] (ang.).
  3. Search results — The Plant List. [dostęp 2011-01-25]. (ang.).
  4. Lophophora williamsii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  5. Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
  6. Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski: Słownik botaniczny. Wyd. II. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 327. ISBN 83-214-1305-6.
  7. Zdzisław Jan Ryn, "Medycyna indiańska", Kraków 2007, s. 226.
  8. a b Stanisław Ignacy Witkiewicz Nikotyna, alkohol, kokaina, peyotl, morfina, eter, 1932.
  9. Robert Marshall: The dark legacy of Carlos Castaneda. [dostęp 2009-01-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-02-08)]. (ang.).
  10. Colin Wilson: The Don Juan Affair. [dostęp 2009-01-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-01-30)]. (ang.).

Bibliografia

edytuj
  • Barbara Myerhoff: Pejotlowe łowy. Kraków: Wydawnictwo Znak, 1997. ISBN 83-7006-484-1.