Jassy
Jassy (rum. Iași, węg. Jászvásár) – miasto w północno-wschodniej Rumunii (w historycznej Mołdawii), nad rzeką Bahlui (dorzecze Prutu); ośrodek administracyjny okręgu Jassy; 308,8 tys. mieszkańców (2009).
.jpg)
| |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Okręg | |||||
| Mer | |||||
| Powierzchnia |
145 km² | ||||
| Wysokość |
200 m n.p.m. | ||||
| Populacja (1 stycznia 2009) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Nr kierunkowy |
02-32 | ||||
| Kod pocztowy |
700xxx | ||||
| Tablice rejestracyjne |
IS | ||||
Położenie na mapie okręgu Jassy  | |||||
Położenie na mapie Rumunii  | |||||
 47°09′44″N 27°35′20″E/47,162222 27,588889
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Historia
edytujPierwsze wzmianki o Jassach w źródłach historycznych pochodzą z drugiej połowy XIV w. Od połowy XVI wieku Jassy były stolicą Hospodarstwa Mołdawskiego. W mieście tym działali wybitni pisarze i mężowie stanu, m.in. Miron Costin czy Dymitr Kantemir, którzy wnieśli wkład w rumuńską kulturę. W 1641 r. hospodar Bazyli Lupu założył tu Szkołę Państwową, a w klasztorze Trzech Świętych Hierarchów powstała drukarnia, która wydawała książki w języku rumuńskim. W 1686 roku wojsko polskie stoczyło bitwę pod Jassami (wojna polsko-turecka 1683-1699). W latach 1859–1862 Jassy były jedną z dwóch stolic Zjednoczonych Księstw Mołdawii i Wołoszczyzny (obok Bukaresztu). W latach 1916–1918 miasto pełniło funkcję stolicy Królestwa Rumunii. W czerwcu 1941 roku miał miejsce pogrom w Jassach[2].
Gospodarka
edytujW mieście rozwinął się przemysł metalowy, chemiczny, spożywczy, włókienniczy, drzewny, materiałów budowlanych oraz poligraficzny[3].
Transport
edytujW Jassach działa system tramwajowy, a w latach 1985–2006 funkcjonował także transport trolejbusowy.
Blisko centrum miasta znajduje się stacja kolejowa Jassy, dalej położona jest stacja Socola.
Poza miastem, na terenie okręgu Jassy położony jest Port lotniczy Jassy.
Demografia
edytujWedług spisu z 2002 r. miasto Jassy liczyło 320 888 mieszkańców. Skład etniczny według spisu z 2002 roku[4]:
Religie
edytujJassy są siedzibą prawosławnej metropolii Mołdawii i Bukowiny oraz podlegającej jej archieparchii Jass. W mieście znajduje się szereg zabytkowych cerkwi:
- sobór św. Paraskiewy, Spotkania Pańskiego i św. Jerzego (XIX w.) – katedra metropolitalna, część kompleksu pałacu metropolitów mołdawskich[6],
- sobór św. Jerzego (XVIII w.) – dawna katedra metropolitalna[7],
- św. Mikołaja („Hospodarska”, XV w.)[8]
- św. Sawy (XVI w.)[9]
- Banu (XVIII w.)[10]
- Socola (XVI w.)[11]
- Barnovschi (XVII w.)[12]
- Vulpe (XVII w.)[13]
- Tarpalari (XVII w.)[14]
- Bărboi (XVII w., przebudowana całkowicie XIX w.)[15]
- Ścięcia Głowy św. Jana Chrzciciela (XVII w.)[16]
- św. Dymitra (XVII-XVIII w.)[17]
- Curelari (XVII w.)[18]
- Przemienienia Pańskiego (XVIII w.)[5]
- Nicoriță (cerkiew św. Jana Nowego; XVII w.)[19]
- Wskrzeszenia Łazarza (XVIII w.)
- 40 Męczenników z Sebasty (XVIII w.)[20]
- św. Teodora Stratylatesa i św. Teodora Tyrona (XVIII w.)[21]
- Lozonschi (XVIII-XIX w.)[22]
- św. Charłampa (XIX w.)[23]
- św. Paraskiewy (XIX w.)[24]
- św. Spiridona (XIX w.)[9]
- św. Mikołaja (XIX w.)[25]
- Toma Cozma (XIX w.)[26]
- Zwiastowania (XIX w.)[27]
- Trójcy Świętej (XIX w.)[28]
Oprócz cerkwi parafialnych w Jassach znajdują się prawosławne monastery: Trzech Świętych Hierarchów, Galata, Golia, Frumoasa, Cetățuia[9], Podgoria Copou[29].
W Jassach siedzibę ma również diecezja rzymskokatolicka Jass[30]. Posiada ona katedrę XVII-wieczną, a w jej sąsiedztwie nowy kościół[9]. Działają cerkiew staroobrzędowa (XIX w.)[31] oraz świątynia ormiańska (XIV w., przebudowana na pocz. XIX w.)[9].
Czynna jest wielka synagoga w Jassach[32], zachowała się także synagoga Merarilor[33].
Sport
edytujW mieście tym siedzibę ma rumuński klub piłkarski Politehnica Jassy, który został założony 27 kwietnia 1945 r. jako Sportul Studențesc Jassy. Obecnie klub gra w pierwszej lidze rumuńskiej, a swoje mecze rozgrywa na stadionie im. Emila Alexandrescu, którego pojemność wynosi 11 390 widzów[34].
Galeria
edytuj-
Jassy -
Pałac Kultury w Jassach z lotu ptaka -
-
Pałac Kultury oraz cerkiew św. Mikołaja -
Teatr Narodowy w Jassach -
Uniwersytet Alexandru Ioan Cuza -
Grand Hotel Traian w Jassach i Plac Unii -
Hotel „Europa” w Jassach
Miasta partnerskie
edytuj
Przypisy
edytuj- ↑ Dane na 1 stycznia 2009 r.. [dostęp 2012-02-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (18 lutego 2012)].
- ↑ przewodnik.onet.pl: Miasta – Jassy. [dostęp 2010-04-05]. (pol.).
- ↑ Jassy, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-09-27].
- ↑ Structura Etno-demografică a României [online], edrc.ro [dostęp 2017-11-24].
- ↑ a b Biserica ‘Schimbarea la Fata’ – Monument de arhitectura [online], monumenteiasi.ro [dostęp 2016-06-17].
- ↑ Catedrala Mitropolitana din Iasi [online], crestinortodox.ro [dostęp 2016-06-17].
- ↑ Iasi :: Biserica Sf. Gheorghe – Mitropolia veche [online], biserici.org [dostęp 2016-06-17] [zarchiwizowane z adresu 2013-07-03].
- ↑ Biserica Sfantul Nicolae Domnesc [online], crestinortodox.ro [dostęp 2016-06-17].
- ↑ a b c d e Primaria Iasi :: Biserici si manastiri [online], primaria-iasi.ro [dostęp 2016-06-17] [zarchiwizowane z adresu 2014-03-05].
- ↑ Biserica Duminica Tuturor Sfintilor – Banu – Monument de arhitectura [online], monumenteiasi.ro [dostęp 2016-06-17].
- ↑ Biserica „Schimbarea la Fata – Socola” Iasi [online], biserica-socola.ro [dostęp 2016-06-17] [zarchiwizowane z adresu 2016-06-08].
- ↑ Iasi :: Biserica Barnovschi [online], biserici.org [dostęp 2016-06-17] [zarchiwizowane z adresu 2013-07-03].
- ↑ Iasi :: Biserica Vulpe [online], biserici.org [dostęp 2016-06-17] [zarchiwizowane z adresu 2013-07-03].
- ↑ Iasi :: Biserica Talpalari [online], biserici.org [dostęp 2016-06-17].
- ↑ Biserica Barboi [online], crestinortodox.ro [dostęp 2016-06-17].
- ↑ Iasi :: Biserica Sf. Ioan Botezatorul [online], biserici.org [dostęp 2016-06-17] [zarchiwizowane z adresu 2013-07-03].
- ↑ Iasi :: Biserica Sf. Dumitru Bals [online], biserici.org [dostęp 2016-06-17] [zarchiwizowane z adresu 2013-07-03].
- ↑ Biserica ‘Pogorarea Sf. Duh’ – Curelari – Monument de arhitectura [online], monumenteiasi.ro [dostęp 2016-06-17].
- ↑ Ansamblul bisericii 'Sf. Ioan cel Nou'- Nicorita – Monument de arhitectura [online], monumenteiasi.ro [dostęp 2016-06-17].
- ↑ Iasi :: Biserica 40 de Sfinti [online], biserici.org [dostęp 2016-06-17] [zarchiwizowane z adresu 2013-07-03].
- ↑ Biserica Sf. Teodor (str. Sfintii Teodori 14)-IASI [online], crestinortodox.ro [dostęp 2016-06-17].
- ↑ Biserica Lozonschi – Monument de arhitectura [online], monumenteiasi.ro [dostęp 2016-06-17].
- ↑ Biserica Sf. Haralambie – Monument de arhitectura [online], monumenteiasi.ro [dostęp 2016-06-17].
- ↑ Biserica ‘Cuvioasa Paraschiva’ – Monument de arhitectura [online], monumenteiasi.ro [dostęp 2016-06-17].
- ↑ Iasi :: Biserica Sf. Nicolae Ciurchi [online], biserici.org [dostęp 2016-06-17] [zarchiwizowane z adresu 2013-07-03].
- ↑ Scurt Istoric Parohia Toma Cozma [online], parohiatomacozma.ro [dostęp 2016-06-17] [zarchiwizowane z adresu 2016-06-17].
- ↑ Biserica Buna Vestire – Biserica Blagovestenia din Muntenime – Monument de arhitectura [online], monumenteiasi.ro [dostęp 2016-06-17].
- ↑ Biserica ‘Sf. Treime’ – Monument de arhitectura [online], monumenteiasi.ro [dostęp 2016-06-17].
- ↑ Iasi :: Manastirea Podgoria Copou [online], biserici.org [dostęp 2016-06-17] [zarchiwizowane z adresu 2016-08-09].
- ↑ Episcopia Romano-Catolica de Iasi [online], ercis.ro [dostęp 2016-06-17].
- ↑ Hram Sf. Maria [online] [zarchiwizowane z adresu 2013-07-03].
- ↑ Sinagoga Mare – Monument de arhitectura [online], monumenteiasi.ro [dostęp 2016-06-17].
- ↑ Sinagoga Merarilor – Monument de arhitectura [online], monumenteiasi.ro [dostęp 2016-06-17].
- ↑ www.politehnicaiasi.ro: Stadion – Informatii. [dostęp 2010-04-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (3 listopada 2011)]. (rum.).
- ↑ Primăria Iași: Orașele înfrățite cu Municipiul Iași. [dostęp 2010-04-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (18 sierpnia 2011)]. (rum.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Oficjalna strona internetowa miasta (rum. • ang.)
- Opis i zdjęcia miasta na stronie TPR. tpr.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-06-02)]. (pol. • rum.)
- Jassy, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 494.