Cerkiew Barnovschi

Cerkiew Barnovschi, wł. cerkiew Zaśnięcia Matki Bożej – prawosławna cerkiew w Jassach, dawniej monasterska, następnie parafialna, w jurysdykcji archieparchii Jass Rumuńskiego Kościoła Prawosławnego.

Cerkiew Barnovschi

Biserica Barnovschi

nr rej. IS-II-m-A-03907
cerkiew parafialna
Widok ogólny
Państwo	Rumunia
Miejscowość	Jassy
Wyznanie	prawosławne
Kościół	Rumuński Kościół Prawosławny
Archieparchia	Jass
Wezwanie	Zaśnięcia Matki Bożej
Wspomnienie liturgiczne	15 sierpnia
Historia Data rozpoczęcia budowy 1627 Data poświęcenia po 1633 Aktualne przeznaczenie czynna świątynia prawosławna Fundator Miron Barnowski-Mohyła
Dane świątyni Styl mołdawski Świątynia • materiał bud. • kamień Liczba ikonostasów 1 Ołtarz • liczba ołtarzy 2 Liczba naw 1 Dzwonnica • typ dzwonnicy wolnostojąca
Położenie na mapie okręgu Jassy Cerkiew Barnovschi
Położenie na mapie Rumunii Cerkiew Barnovschi
47°09′37,0431″N 27°35′35,8795″E

Historia

Inicjatorem budowy świątyni był hospodar Mołdawii Miron Barnowski-Mohyła oraz jego matka Helena (następnie mniszka Elżbieta). Rozpoczął on wznoszenie monasteru Zaśnięcia Matki Bożej w 1627. Fundator zapisał wspólnocie mniszej, która miała zamieszkać przy cerkwi, wsie Toporăuți (ob. Toporiwci na Bukowinie ukraińskiej) i Șipote. W 1629 Miron Barnowski-Mohyła został pozbawiony tronu i musiał uciekać do Polski.

W 1633 hospodar po powrocie na tron został wezwany do Konstantynopola, a tam uwięziony, a następnie ścięty. Przebywając w więzieniu sułtańskim, spisał testament. Polecił w nim Iancu Costinowi oraz kanclerzowi Mateiowi Gavrilaşowi sprzedaż jego dóbr w Polsce, by zdobyć w ten sposób fundusze na kontynuowanie prac budowlanych przy dwóch cerkwiach w Jassach, których budowę zapoczątkował (drugą była cerkiew Ścięcia Głowy św. Jana Chrzciciela) oraz cerkwi w Toporăuți i Liov. Gdy Bazyli Lupu sprowadził zwłoki hospodara do Mołdawii, według relacji Pawła z Aleppo pochowano je właśnie w monasterze nazwanym nieformalnie nazwiskiem hospodara, a nie w monasterze Dragomirna, jak życzył sobie tego Miron Barnowski-Mohyła. Prawdopodobne miejsce pochówku hospodara zostało odnalezione podczas prac archeologicznych w 1998. Paweł z Aleppo zapisał ponadto, że w nawie cerkwi znajdował się portret straconego hospodara. Również za czasów Bazylego Lupu, po pożarze, zmieniono pierwotny kształt dachu cerkwi.

W XVIII w. powiększono budowlę o przedsionek w stylu barokowym. Pewnych modyfikacji oryginalnej bryły budynku dokonywano również w 1786, 1836 (po kolejnym pożarze) i 1880. Cerkiew Barnovschi i sąsiadujące z nią obiekty pełniły również funkcję rezydencji starożytnych patriarchów prawosławnych na wypadek ich przybycia na ziemie mołdawskie. Jak wskazuje zachowany Pomiannik z 1835, w świątyni stale modlono się za dusze nie tylko hospodarów mołdawskich, ale i 18 takich hierarchów z okresu tureckiego panowania w Mołdawii.

W 1994 cerkiew była remontowana.

Architektura

Dzwonnica cerkiewna

Według opisu Pawła z Aleppo świątynia pierwotnie dzieliła się na zamknięty przedsionek, przednawie, nawę i pomieszczenie ołtarzowe. W XVIII w. układ budowli zmienił się, gdyż dobudowano do niej barokowy otwarty przedsionek (egzonarteks). Zburzono również ścianę pierwotnie dzielącą przednawie i nawę, tworząc jedną większą przestrzeń. Cerkiew posiada dwa ołtarze: główny Zaśnięcia Matki Bożej oraz boczny Świętych Joachima i Anny. Freski we wnętrzu świątyni pochodzą z 1880; zastąpiły one starszą dekorację z 1653. Starsze od fresków są niektóre przechowywane w obiekcie ikony. W cerkwi znajduje się również płyta nagrobna z postacią Chrystusa w grobie, którą Miron Barnowski-Mohyła najprawdopodobniej ufundował dla swojej matki.

Ikonostas w cerkwi powstał w 1788 i został wykonany z drewna. Ma siedem metrów wysokości i składa się z 40 ikon, w większości z II połowy XVIII wieku. Starsze są wizerunek Chrystusa Pantokratora wykonany w 1676, ikona patronalna oraz ikona św. Mikołaja z 1734. W osobnym kiocie dla kultu wystawiona jest ikona św. Anny z dzieckiem-Marią w ramionach z 1625.

Pierwotnie kompleks cerkiewny, w którego skład wchodziły także budynek mieszkalny dla mnichów, dom ihumena oraz pomieszczenia gospodarcze i gościnne, otoczony był murem. W odległości ok. 50 metrów od cerkwi, pierwotnie w południowej części zespołu klasztornego, znajduje się wolno stojąca kamienna dzwonnica wzniesiona w połowie XVII w., pełniąca pierwotnie również funkcję bramy wjazdowej. Na dzwonnicy, w pomieszczeniu, do którego prowadzą spiralne schody, znajdują się trzy dzwony, z czego dwa ufundowane przez Mirona Barnowskiego-Mohyłę w 1628. Na większym odlano inskrypcję cerkiewnosłowiańską oraz łacińską – początek psalmu 141. Na drugim, mniejszym dzwonie widnieje cerkiewnosłowiańska inskrypcja „Chwalitie Gospoda wo głasie trubnie” oraz informacja o fundatorze. Pozostałe budynki dawnego monasteru już na początku XX w. były opisywane jako zrujnowane, a dom ihumena już wówczas nie istniał. Resztki zabudowań monasteru zniszczono podczas prac nad przebudową centrum Jass w 1983.