Jan Tomaszewski (1867–1942)
Jan Tomaszewski (ur. 13 lipca 1867 w Chełmnie, zm. w 1942 w Częstochowie) – kapitan Wojska Polskiego, kupiec, powstaniec wielkopolski.
 kapitan
| |
| Data i miejsce urodzenia |
13 lipca 1867 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
1942 |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
 
| |
Życiorys
edytujUrodził się 13 lipca 1867 w Chełmnie[1], w rodzinie Józefa i Teresy z Chrzanowskich[2].
Ze względów zawodowych często zmieniał miejsca zamieszkania, w związku z czym w okresie 1900–1918 mieszkał kolejno w Warszawie, Koninie, Wronkach, Hamburgu, Antwerpii, Kaliszu, Bremenhaven i Berlinie. W Poznaniu mieszkała jego rodzina i do tego miasta powracał regularnie[1].
W listopadzie 1918 wstąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej Zaboru Pruskiego i Służby Straży i Bezpieczeństwa. Wybuch powstania wielkopolskiego zastał go w Poznaniu. 28 grudnia 1918 na czele patroli Służby Straży i Bezpieczeństwa zajął gmach Prezydium Policji przy pl. Wolności, opuszczony wcześniej przez Niemców[1]. Następnego dnia współdziałając ze skautami opanował fort Grolmana, zdobywając przechowywane tam zapasy broni i mundurów oraz około 250 koni. Następnie pełnił w forcie funkcję komendanta, zajmując się od 31 grudnia 1918 tworzeniem batalionu powstańczego, który ostatecznie osiągnął siłę około 400 żołnierzy[1]. 6 stycznia 1919 z jego częścią atakował Ławicę. 9 stycznia przestał pełnić funkcję komendanta fortu i wyruszył z jedną kompanią batalionu na pomoc powstańcom w Gnieźnie. Tam podczas narady dowódców powstańczych został wyznaczony do uderzenia na Żnin siłą czterech kompanii. Mimo początkowego niepowodzenia, 11 stycznia udało się zająć opuszczone w międzyczasie przez Niemców miasto[1]. Tam przystąpił do organizacji zrębów polskiej władzy oraz kolejnych oddziałów powstańczych. 21 stycznia 1919 dostał nominację na kapitana i objął dowództwo łabiszyńskiego odcinka frontu północnego (przejściowo podlegał mu też odcinek szubiński). Dowodził na tym odcinku w okresie ofensywy niemieckiej i walk o linię Noteci. W czasie bitwy pod Rynarzewem w dniach 16–18 lutego 1919 jego żołnierze załamali ofensywę niemiecką, m.in. zdobywając pociąg pancerny przeciwnika[1]. Po podpisaniu rozejmu w Trewirze zdał z dniem 28 lutego 1919 dowództwo swojego odcinka porucznikowi Ignacemu Mielżyńskiemu. Następnie zamieszkał w Poznaniu. Na początku 1940 roku został wywieziony przez Niemców do Częstochowy. Przypuszczalnie zmarł tam w 1942 roku[1].
Jego żoną była Olga Wilkońska, z którą miał synów Zygmunta i Jana oraz córkę Halinę[1].
Napisał książkę wspomnieniową „Walki o Noteć (Żnin-Łabiszyn-Szubin-Rynarzew)[1]. Rok 1918/1919. Poprzedzone przygotowaniem i wybuchem Powstania w Wielkopolsce”, którą wydała Katolicka Spółka Akcyjna w Poznaniu w 1930 roku.
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Niepodległości (20 lipca 1932)[3]
- Srebrny Krzyż Zasługi (24 grudnia 1928)[4]
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i Gąsiorowski i Topolski (red.) 1981 ↓, s. 765.
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. WBH. [dostęp 2021-06-14].
- ↑ M.P. z 1932 r. nr 167, poz. 198 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- ↑ M.P. z 1928 r. nr 297, poz. 732 „za zasługi, położone w powstaniu Wielkopolskiem”.
Bibliografia
edytuj- Antoni Gąsiorowski, Jerzy Topolski (red.): Wielkopolski słownik biograficzny. Warszawa-Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981, s. 765. ISBN 83-01-02722-3.
Linki zewnętrzne
edytuj- Jan Tomaszewski Walki o Noteć. Żnin–Łabiszyn–Szubin–Rynarzewo, Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa.