Jan Polański
Jan Polański, łem. Іван Полянскiй (ur. 20 stycznia 1888 w Banicy, zm. 6 listopada 1978 w Rogach pow. Niemodlin) – łemkowski duchowny greckokatolicki.
| Data i miejsce urodzenia |
20 stycznia 1888 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
6 listopada 1978 |
| Wyznanie | |
| Kościół | |
| Prezbiterat |
19 grudnia 1916 |
Życiorys
edytujUczęszczał do szkoły powszechnej w Gorlicach, a następnie w Nowym Sączu. W 1911 zdał egzamin dojrzałości w C. K. Gimnazjum Męskim w Sanoku (w jego klasie byli m.in. Stanisław Biega, Stefan Lewicki, Józef Premik, Kazimierz Swoszowski, Paweł Wiktor, Edward Zegarski)[1][2]. W październiku tego samego roku rozpoczął studia teologiczne na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. 8 września 1914 r. został aresztowany przez władze austro-węgierskie pod zarzutem szerzenia prorosyjskiej propagandy i osadzony w obozie w Talerhofie. Obozowe przeżycia, jak też przykrości których – jako Łemko – doznał w lwowskim seminarium spowodowały, że stał się zdecydowanym zwolennikiem poglądów pansłowiańskich. Po wyjściu na wolność wstąpił do Greckokatolickiego Seminarium Duchownego w Przemyślu. Wyświęcony został 19 grudnia 1916 r. w Starym Samborze przez ordynariusza diecezji stanisławowskiej bp. Grzegorza Chomyszyna; celebs.
Po święceniach administrator w Tuligłowach pow. Mościska (1916–1918), a następnie administrator (1918–1922) i proboszcz (1922–1936) w Smolniku pow. Lesko. W miejscowości tej gdzie też pełnił też szereg funkcji publicznych.
27 lutego 1935 r. mianowany kanclerzem i referentem Kurii nowo utworzonej Apostolskiej Administracji Łemkowszczyzny, stając się jednym z najbliższych współpracowników administratora AAŁ ks. Bazylego Maściucha. Oprócz pełnienia powyższych funkcji był proboszczem Wróblika Królewskiego pow. Krosno (od 1936 r.). Po niespodziewanej śmierci ks. Maściucha kierował sprawami AAŁ[3], mianowany regentem AAŁ. Funkcję tę pełnił do mianowania nowego administratora w osobie ks. Jakuba Medweckiego.
W okresie okupacji niemieckiej ks. Polański, jako zwolennik poglądów starorusińskich, był podejrzliwie traktowany przez władze i kilkakrotnie zatrzymywany przez gestapo. W 1941 r. był przez krótki okres – razem z innymi duchownymi podejrzewanymi o podobne sympatie więziony w areszcie w Nowym Sączu i Jaśle (przez trzy miesiące), a następnie internowany w Kielcach, gdzie przebywał do marca 1945 r., gdy powrócił do Wróblika Królewskiego. Kilka miesięcy później mianowany administratorem w Czyrnej pow. Nowy Sącz.
Uzyskawszy pod koniec 1945 r. od prymasa Augusta Hlonda indult na odprawianie nabożeństw w obrządku łacińskim, w styczniu 1946 r. wyjechał na terytorium wrocławskiej administracji apostolskiej, gdzie był proboszczem w kilku miejscowościach. Sporadycznie odprawiał też nabożeństwa żałobne za zmarłych grekokatolików, starając się jednocześnie o zgodę na sprawowanie liturgii w obrządku wschodnim. Jako pierwszy ksiądz greckokatolicki zaczął po wojnie sprawować liturgię w tym obrządku w parafii Rudna. Prawdopodobnie właśnie z tego powodu, być może pod naciskiem władz, został jednak usunięty i przeniesiony do diecezji opolskiej przez krótki okres zastępował proboszczów łacińskich w trzech parafiach, w 1953 r. został administratorem (a później proboszczem) w Rogach pow. Niemodlin.
Władze komunistyczne przychylnie oceniały ks. Polańskiego. Był on sekretarzem gminnego koła Komitetu Obrońców Pokoju i członkiem zarządu powiatowego tej organizacji, a także członkiem Komisji Księży przy Związku Bojowników o Wolność i Demokrację. W latach pięćdziesiątych publicznie zabierał kilkakrotnie głos na różnego rodzaju zebraniach popierając linię partii i władz, o czym donosiła miejscowa prasa i z czego musiał się tłumaczyć we wrocławskiej Kurii.
Autor historii Łemkowszyzny wydanej w USA pod pseudonimem (I. F. Lemkyn, Istoria Lemkovyny – История Лемковины (ang), Yonkers 1969) oraz niepublikowanych wspomnień (J. Polański, Ciernista droga kapłana, Rogi Niemodlińskie 1972, mps).
Zmarł w Rogach Niemodlińskich i tam został pochowany.
Przypisy
edytuj- ↑ XXX. Sprawozdanie Dyrektora c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1910/11. Sanok: Fundusz Naukowy, 1911, s. 40.
- ↑ Absolwenci. 1losanok.pl. [dostęp 2016-03-23].
- ↑ Kronika miejska. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 73 z 28 marca 1936.
Literatura
edytuj- Archiwum Państwowe w Przemyślu, Administracja Apostolska Łemkowszczyny, sygn. 110: Akta osobowe ks. J. Polańskiego.
- J. Polański, Ciernista droga kapłana, Rogi Niemodlińskie 1972 (mps).
- A. Putko-Stech, Ukrajinśki swjaszczenyky Zakerzonnia. Chronika represji, Lwiw 2007, s. 306–307.
- „Gazeta Robotnicza”, nr 237, 22 VIII 1949 r.