Jan Olbrycht (lekarz)
Jan Stanisław Olbrycht[a] (ur. 6 maja 1886 w Zahutyniu, zm. 18 stycznia 1968 w Krakowie) – polski lekarz, wykładowca uniwersytecki, specjalista medycyny sądowej.
.jpg) Jan Stanisław Olbrycht (1933) | |
| Data i miejsce urodzenia |
6 maja 1886 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
18 stycznia 1968 |
| Zawód, zajęcie |
lekarz |
| Narodowość | |
| Tytuł naukowy |
profesor |
| Uczelnia | |
| Rodzice |
Piotr, Maria |
| Krewni i powinowaci | |
| Odznaczenia | |
     
| |
Życiorys
edytujUrodził się 6 maja 1886 w Zahutyniu[1][2][3], w rodzinie Piotra Olbrychta (w 1882 zastępca prowizoryczny nauczyciela w szkole ludowej w Zahutyniu pod Sanokiem[4], lekarz weterynarii[1], w 1887 mianowanego weterynarzem powiatowym w Sanoku[5] i służący tam w kolejnych latach przy c. k. starostwie powiatu sanockiego[6], w 1911 starszy weterynarz przy c. k. starostwie powiatu wadowickiego[7]) i Marii z domu Jaworskiej[2][3][8] (córka Jana, proboszcza greckokatolickiego w Zahutyniu[1]). Jego braćmi byli Tadeusz (1891–1963), zootechnik, profesor, Bruno (1895–1951), generał Wojska Polskiego[3].
W 1904 zdał egzamin dojrzałości w C. K. Gimnazjum w Bochni[2][9][10]. Ukończył studia wyższe na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jagiellońskiego[2][3]. Od 1909 był demonstratorem w Zakładzie Medycyny Sądowej prof. Leona Wachholza[3]. W 1910 dokonał odkrycia metody wykrywania niewidocznych śladów krwi na ubraniu[3]. W 1911 uzyskał tytuł doktora wszech nauk medycznych i został biegłym sądowym[3]. Dokształcał się w zakładach sądowo-lekarskich na Uniwersytecie Berlińskim i Uniwersytecie Wiedeńskim[2][3].
W C. K. Armii został mianowany asystentem lekarza w rezerwie i był przydzielony 1 dywizjonu artylerii konnej[11][12]. Po wybuchu I wojny światowej został awansowany na stopień nadlekarza w rezerwie z dniem 1 listopada 1914[13][14], a potem awansowany na stopień lekarza pułkowego z dniem 1 lutego 1918[15]. Do ok. 1917 pozostawał oficerem 1 dywizjonu artylerii konnej[13][14], a do 1918 był przydzielony do 1 pułku artylerii polowej[15]. Nie brał udziału w walkach[2][3]. W 1916 przywrócony do pracy na UJ[3]. Pełnił stanowisko prosektorium wojskowego[3].
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości został przyjęty do Wojska Polskiego i służył w jego szeregach od 1919 do 1921[2][3]. Został awansowany na stopień majora lekarza rezerwy ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919[16][17][3]. W 1923, 1924 był oficerem rezerwowym lekarzem 5 batalionu sanitarnego w Krakowie[18][19]. W 1934 był oficerem rezerwowym 5 Szpitala Okręgowego pozostając w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Kraków Miasto[20].
W 1923 został profesorem Uniwersytetu Jagiellońskiego otrzymując na uczelni osobny zakład, niezależny od prof. Wachholza[3]. W roku akademickim 1934/1935 był dziekanem Wydziału Lekarskiego UJ[2]. Zastosował pioniersko badania grupy krwi do metody ustalania ojcostwa (1926), przyczynił się do ustalenia sprawy zabójstwa tzw. „pięknej Zośki” tj. modelki z krakowskiej ASP (1927) oraz był biegłym sądowym w głośnym procesie Rity Gorgonowej[3]. Był prezesem Izby Lekarskiej od 1932 do 1935, członkiem rady Izby Lekarskiej, członkiem Towarzystwa Lekarskiego[2]. Był współredaktorem czasopism sądowo-lekarskich[2]. Został członkiem-współpracownikiem komisji prehistorycznej i antropologicznej Polskiej Akademii Umiejętności (od 1931)[2].
Podczas II wojny światowej, w 1942 roku został aresztowany przez Niemców, po czym 13 lipca tego roku został osadzony w obozie Auschwitz[21]. W styczniu 1945 uczestniczył w marszu śmierci z obozu Auschwitz do Wodzisławia Śląskiego[22]. Następnie z wodzisławskiej stacji kolejowej został przetransportowany do obozu Mauthausen-Gusen[3][23].
Po wojnie pozostawał profesorem UJ do 1962. Był biegłym w sprawach zbrodni hitlerowskich przy Najwyższym Trybunale Narodowym[3]. W 1968 został członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk[24]. Opublikował 120 prac naukowych, m.in. dzieło Medycyna sądowa w procesie karnym[3].
W 1960 został laureatem Nagrody Miasta Krakowa[25]. W 1962 otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego[26].
Jego żoną była Izabela z domu Łada[2] (1883–1964)[27].
Zmarł 18 stycznia 1968 w Krakowie[28], pochowany na cmentarzu Rakowickim (kwatera D-wsch-po lewej Fijałkiewiczów)[27].
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (22 lipca 1952)[29]
- Medal Niepodległości (21 kwietnia 1937)[30]
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (13 stycznia 1955)[31]
austro-węgierskie
- Srebrny Medal Zasługi Wojskowej na wstążce Krzyża Zasługi Wojskowej z mieczami (przed 1918)[15]
- Brązowy Medal Zasługi Wojskowej na wstążce Krzyża Zasługi Wojskowej (przed 1916)[13] z mieczami (przed 1918)[15]
- Złoty Krzyż Zasługi Cywilnej na wstążce Medalu Waleczności (przed 1917)[14]
- Krzyż Pamiątkowy Mobilizacji 1912–1913 (przed 1914)[12]
Uwagi
edytuj- ↑ W ewidencji wojskowych C. K. Armii był określany w języku niemieckim jako „Johann Olbrycht”.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Księga chrztów 1882–1892. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 104 (poz. 78).
- ↑ a b c d e f g h i j k l Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 534.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Ryszard Dzieszyński. Synowie sanockiego weterynarza. „Podkarpacie”, s. 8, Nr 20 z 19 maja 1988.
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkiem Księstwem Krakowskiem na rok 1882. Lwów: 1882, s. 435.
- ↑ Część urzędowa. „Gazeta Lwowska”, s. 1, Nr 181 z 10 sierpnia 1887.
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1895. Lwów: 1895, s. 32, 522.
- ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1911. Lwów: Prezydyum C.K. Namiestnictwa, 1911, s. 59, 917.
- ↑ Bruno Olbrycht. zolnierze-niepodleglosci.pl. [dostęp 2021-07-24].
- ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum w Bochni za rok szkolny 1904. Kraków: 1904, s. 53, 54.
- ↑ Historia. 1lo.bochnia.pl. [dostęp 2014-10-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (18 października 2014)].
- ↑ Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegsmarine 1913. Wiedeń: 1912, s. 1349.
- ↑ a b Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegsmarine 1914. Wiedeń: 1914, s. 1163.
- ↑ a b c Ranglisten des Kaiserlich und Königlichen Heeres 1916. Wiedeń: 1916, s. 1035.
- ↑ a b c Ranglisten des Kaiserlich und Königlichen Heeres 1917. Wiedeń: 1917, s. 1378.
- ↑ a b c d Ranglisten des Kaiserlich und Königlichen Heeres 1918. Wiedeń: 1918, s. 1701.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 1216.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 1097.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 1152.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 1045.
- ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 213, 763.
- ↑ Informacja o więźniach. Jan Olbrycht. auschwitz.org. [dostęp 2020-04-15].
- ↑ Prof. Jan Stanisław Olbrycht – prezes OIL w Krakowie, wyznawca maksymy „veritas semper odium parit”. izbalekarska.pl. [dostęp 2020-04-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-25)].
- ↑ Barbara Kaczkowska: Prof. Jan Stanisław Olbrycht - prezes OIL w Krakowie, wyznawca maksymy „veritas semper odium parit”. Okręgowa Izba Lekarska w Krakowie. [dostęp 2014-05-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-31)]. (pol.).
- ↑ Członkowie PAN: Skorowidz
- ↑ Encyklopedia Krakowa, s. 696, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa – Kraków 2000
- ↑ Uniwersytet Jagielloński w Krakowie: Doktorzy honoris causa
- ↑ a b Cmentarz Rakowicki - wyszukiwarka grobów Zarząd Cmentarzy Komunalnych w Krakowie [dostęp 2024-05-02].
- ↑ Biogram na stronie krakowianie1939-56.mhk.pl
- ↑ M.P. z 1952 r. nr 70, poz. 1095 „za zasługi w pracy zawodowej”.
- ↑ M.P. z 1937 r. nr 93, poz. 128 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 99, poz. 1387 - Uchwała Rady Państwa z dnia 13 stycznia 1955 r. nr 0/113 - na wniosek Ministra Zdrowia.
Bibliografia
edytuj- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1934.
- Jan Stanisław Olbrycht. sejm-wielki.pl. [dostęp 2016-11-24]. (pol.).