Jan Kajetan Jabłonowski
Jan Kajetan Jabłonowski książę herbu Prus III (ur. 1699 w Bracławiu, zm. 5 marca 1764 w Ostrogu) – pułkownik wojsk koronnych, starosta brodnicki, bobrzecki i czehryński od 1722, wojewoda bracławski od 1754, feldmarszałek Cesarstwa[1].
 Prus III | |
| Rodzina | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Ojciec | |
| Matka | |
| Żona |
1 ż.: Teresa z Wielhorskich |
| Odznaczenia | |
  
| |
Życiorys
edytujSyn Jana Stanisława Jabłonowskiego. Żonaty z Teresą z Wielhorskich (ślub 1730, zm. 1749) oraz Anną z Sapiehów (ślub 1750), pasierbicą swego kuzyna Józefa Aleksandra Jabłonowskiego.
Grand Hiszpanii[2], kawaler polskiego Orderu Orła Białego (17 stycznia 1756)[1], hiszpańskiego Orderu Złotego Runa i bawarskiego Orderu św. Huberta[3]. 5 sierpnia 1744 od cesarza Karola VII Wittelsbacha otrzymał tytuł książęcy, który w Polsce został uznany w 1773[4].
Działalność polityczna
edytujJako poseł na sejm konwokacyjny 1733 roku z ziemi halickiej był członkiem konfederacji generalnej zawiązanej 27 kwietnia 1733 roku na tym sejmie[5]. W początkach działalności politycznej popierał Stanisława Leszczyńskiego, którego był elektorem w 1733 roku[6], jednak po sejmie pacyfikacyjnym pogodził się z królem Augustem III. Od lat 40. współpracował z dworem pruskim. Był posłem ziemi halickiej na sejm 1746 roku[7]. Po otrzymaniu w r. 1754 województwa bracławskiego zbliżył się do dworu królewskiego, nadal jednak pozostawał zdecydowanym przeciwnikiem Familii Czartoryskich i Rosji, popierając zarazem zabiegi polityczne hetmana Jana Klemensa Branickiego.
Twórczość literacka
edytujPozostawił po sobie kilka druków politycznych (Krótka ekspozycja do uwiadomienia naznaczonych senatorów do boku królewskiego, Warszawa 1758; Mowy miane ... na Radzie Senatu przed sejmem Convocationis, Warszawa 1763 oraz publikacje dewocyjne Księgi Ester, Juydyt, Zuzanny z Pisma Świętego wybrane…, Lwów 1747; Paralele dwóch Świętych Józefów Starego i Nowego Testamentu, 1749). Dorobek literacki Jana Kajetana jest zgodnie określany przez historiografów jako grafomański.
Działalność fundacyjna
edytujW r. 1737 zbudował nowy kościół parafialny w Mariampolu (ukończony około r. 1741). W r. 1744 „ugodził” architekta Francesco Capponiego do wzniesienia nowej kaplicy dla pomieszczenia rzeźby Chrystusa Ukrzyżowanego przy kościele bernardyńskim we Fradze. W r. 1763 ufundował cerkiew parafialną w Żerebkach Szlacheckich (w powiecie skałackim). Ustępował pod tym względem aktywności swej małżonki.
Ciekawostki
edytujJan Kajetan przewyższał zarozumiałością i pychą wszystkich pozostałych z rodziny, co zauważali już jego współcześni. Będąc krewnym Leszczyńskich, a poprzez nich spowinowacony z francuskim dworem królewskim, uważał się za równego monarchom, wydając manifesty na wzór udzielnych książąt, tytułował się stale księciem na Ostrogu. W XIX wieku przytoczono tekst dyplomu jaki miał wydać: Jan Kajetan, na ks. Ostrogskim i Berezdowickim z Prusów ks. Jabłonowski, hrabia na Siemiatyczach i Maryampolu, Jezupolu, Strzeliskach, Proskuniewie, Żabotynie, Wilii, Wysokiem, kawaler Złotego Runa, postanawiam, i mieć chcę, aby jak dwie pierwsze majętności tytuł księstwa, tak ośm ostatnich tytuł hrabstwa miały. Niemal powszechnie przypominany jest fakt, że w jednej ze swych rezydencji wojewoda bracławski miał wielki obraz (portret) przedstawiający jego osobę uchylającą czapkę przed wizerunkiem Matki Boskiej, z ust której wychodziło zdanie: Couvrez–vous mon cousin.
Przypisy
edytuj- ↑ a b Encyklopedia Wojskowa 1933 ↓, s. 593.
- ↑ Antoni Amilkar Kosiński: Przewodnik heraldyczny. T.1., s. 137
- ↑ Jerzy Sewer Dunin-Borkowski: Almanach Błękitny. Warszawa: 1908, s. 35.
- ↑ Helena Wereszycka: Jabłonowski Jan Kajetan h. Prus III. [w:] Polski Słownik Biograficzny t. X/1962-1964 [on-line]. ipsb.nina.gov.p!. [dostęp 2019-05-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-05-03)].
- ↑ Konfederacya generalna omnium ordinum Regni et Magni Ducatus Lithuaniae na konwokacyi generalney Warszawskiej uchwalona [...] 27 (słow. [...] kwietnia [...] 1733, s. 42.
- ↑ Elektorowie królów Władysława IV., Michała Korybuta, Stanisława Leszczyńskiego i spis stronników Augusta III. / zestawili w porządek abecadłowy Jerzy Dunin-Borkowski i Miecz. Dunin-Wąsowicz, Lwów 1910, s. 75.
- ↑ Dyaryusze sejmowe z wieku XVIII.T.II. Dyaryusz sejmu z r.1746. Diaria comitiorum Poloniae saeculi XVIII i Diarium comitiorum anni 1748 wydał Władysław Konopczyński, Warszawa 1912, s. 238.
Bibliografia
edytuj- Encyklopedia Wojskowa. Otton Laskowski (red.). T. III: Garigliano - Karabeni. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej i Wojskowy Instytut Naukowo-Oświatowy, 1933.
- Kazimierz Konarski, Anna Jabłonowska, reformatorka życia społecznego w Polsce w XVIII wieku, Warszawa 1918, str. 5-6.
- Janina Bergerówna, Księżna Pani na Kocku i Siemiatyczach. Działalność gospodarcza i społeczna Anny z Sapiehów Jabłonowskiej, Lwów 1936, str. 12-15.
- dr Antoni J. Rolle, Jeden ze szczepów zasłużonego rodu, [w:] Wybór pism, tom 1, Gawędy historyczne, red. W. Zawadzki, Kraków 1966, str. 252-253.
- Helena Wereszycka, Jabłonowski Jan Kajetan, [w:] Polski Słownik Biograficzny, tom 10, Wrocław - Warszawa 1962–1964, str. 223-224.
- Andrzej Ryszkiewicz, Niektóre przejawy pychy szlacheckiej w dziełach sztuki, [w:] Tradycje szlacheckie w kulturze polskiej, red. Z. Stefanowska, Warszawa 1976, str. 166.
- Andrzej Betlej, Sibi, deo, posteritati: Jabłonowscy a sztuka w XVIII wieku, Kraków, 2010. ISBN 978-83-61033-38-7. str. 146-148. [dostęp 2016-12-01].