Jan Gotard
Jan Zygmunt Gotard (ur. 15 marca 1898 w Warszawie, rozstrzelany tamże w 1943)[1] – polski malarz, grafik i rysownik, pochodzenia żydowskiego.
.jpg)
| |
| Imię i nazwisko |
Jan Zygmunt Gotard |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
15 marca 1898 |
| Data i miejsce śmierci |
1943 |
| Narodowość | |
| Alma Mater | |
| Dziedzina sztuki | |
.jpg)
Życiorys
edytujBył synem Henryka, chirurga zmarłego w 1912. Miał dwóch braci: Aleksandra i Stefana. Dwa lata po śmierci ojca został ochrzczony[2]. Był wówczas uczniem prywatnego gimnazjum filologicznego. W 1915 zdał maturę i rozpoczął studia na Uniwersytecie Warszawskim. Po trzech semestrach zdecydował się na naukę na wydziale prawa.
W latach 1919–1920 odbył służbę wojskową. Walczył w wojnie polsko-bolszewickiej na froncie litewsko-białoruskim[2]. Po demobilizacji zrezygnował z dalszej nauki na Uniwersytecie Warszawskim i postanowił zająć się sztuką. Najpierw kształcił się w prywatnej szkole Konrada Krzyżanowskiego, w której poznał Antoniego Michalaka, z którym połączyła go długa przyjaźń. W ramach nauki wyjeżdżał na plenery organizowane m.in. w Kartuzach. W 1922 spotkał tam swojego przyszłego mentora – Tadeusza Pruszkowskiego, malarza i animatora życia artystycznego. Rok później razem z Michalakiem przeniósł się do nowo przywróconej do działania warszawskiej Szkoły Sztuk Pięknych (SSP), którą ukończył w 1927[3]. Kształcił się pod kierunkiem Tadeusza Pruszkowskiego i Władysława Skoczylasa[1]. Już na początku pobytu w SSP wziął udział w słynnym, pierwszym plenerze malarskim, zorganizowanym dla studentów przez Pruszkowskiego w Kazimierzu Dolnym. Efektem pleneru było powołanie artystycznego „Bractwa św. Łukasza”, którego był jednym ze współzałożycieli.
Od tego czasu często przebywał w Kazimierzu. W latach 30. pomieszkiwał nawet w kazimierskim domu Antoniego Michalaka przy ul. Zamkowej.
Podczas okupacji niemieckiej nie chciał ukrywać się w Kazimierzu, pragnął być blisko matki i braci. Przebywał w Warszawie, utrzymując się z wykonywanych na zamówienie portretów rysunkowych. W 1943 został zatrzymany w łapance, a następnie rozstrzelany przez hitlerowców[1].
Choroba
edytujNiemal przez całe życie chorował na epilepsję[2]. M.in. podczas pleneru w Kazimierzu Dolnym w 1924 doznał silnego ataku i spadł z Góry Zamkowej. Z ranami głowy i poobijanego przewieziono go do szpitala w Puławach. Zachowała się nawet fotografia, na której widnieje siedzący na łóżku szpitalnym z zabandażowaną głową. Jego leczenie nie trwało długo, gdyż uciekł ze szpitala, tłumacząc swoją decyzję koniecznością dokończenia rozpoczętych prac[2]. Incydent ten skłonił go do stworzenia żartobliwej, zaginionej podczas wojny, litografii Zszywanie czaszki genjusza.
Twórczość
edytujGłównym motywem jego malarstwa były portrety i studia portretowe. Uprawiał również malarstwo historyczne i fantastyczno-alegoryczne (jednym z jego obrazów jest Madonna Kazimierska przedstawiająca Matkę Boską osłaniającą płaszczem farę kazimierską i dom Antoniego Michalaka).
Wiktor Podoski: Nie jest w stanie nikogo naśladować, nie może, nie potrafi być kimś innym, tylko sobą. Choćby nawet chciał. Byłby takim w każdym miejscu i czasie. Stajemy przed obrazem jak przed faktem dokonanym. Ale tu faktem jest ta indywidualność, drapieżna w swej bezwzględności. Można jej ulec lub odejść. Nie można jej poprawiać.[4]
Uczestniczył we wszystkich wystawach Bractwa św. Łukasza. Ponadto brał udział w wystawach Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych (1928, 1929, 1932) i Instytutu Propagandy Sztuki (1933, 1936) w Warszawie, oraz Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie (1930). Uczestniczył w Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu (1929) i XIX Międzynarodowym Biennale Sztuki w Wenecji (1934). Wystawiał swoje prace w Musée Rath w Genewie (1931), Brooklyn Museum w Nowym Jorku (1933), Galerii Trietiakowskiej w Moskwie (1933), Carnegie Institute w Pittsburghu (1934, 1938), Monachium (1935), San Francisco (1936) i Amsterdamie (1936)[1].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d Jan Gotard. culture.pl. [dostęp 2024-03-28]. (pol.).
- ↑ a b c d „Niech zginie świat, byle żyła sztuka” – życie i twórczość Jana Gotarda. niezlasztuka.net. [dostęp 2024-03-29]. (pol.).
- ↑ Od kodeksu do palety. archiwum.rp.pl. [dostęp 2024-03-28]. (pol.).
- ↑ Jan Gotard. Desa Unicum. [dostęp 2024-03-28]. (pol.).
Bibliografia
edytuj- Jan Gotard, [w:] Twórcy [online], Culture.pl [dostęp 2024-03-22].
- Piotr Cyniak, „Niech zginie świat, byle żyła sztuka” – życie i twórczość Jana Gotarda, niezlasztuka.net