Wikipedia

Jan Gall

polski kompozytor

Jan Karol Gall (ur. 18 sierpnia 1856 w Warszawie, zm. 30 października 1912 we Lwowie)[1] – polski kompozytor, dyrygent, pedagog i krytyk muzyczny; znany głównie jako autor pieśni solowych i chóralnych.

Jan Karol Gall
ilustracja
Data i miejsce urodzenia

18 sierpnia 1859
Warszawa

Data i miejsce śmierci

29 lub 30 października 1912
Lwów

Gatunki

muzyka poważna

Zawód

kompozytor
dyrygent
pedagog

Multimedia w Wikimedia Commons
Jan Gall, 1910 r., fotografia na pocztówce
Grób Jana Galla na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie autorstwa Henryka Karola Periego

Życiorys

edytuj

Ukończył gimnazjum w Cieszynie[2]. Studia fortepianowe oraz w dziedzinie teorii muzyki[3] pobierał Jan Karol Gall w krakowskiej Szkole Towarzystwa Muzycznego „Muza”, wśród jego nauczycieli znajdowali się J. Blaschke i Kazimierz Hofman[4]. Edukację muzyczną kontynuował u Franza Krenna w Konserwatorium Wiedeńskim oraz u Josepha Gabriela Rheinbergera w Monachium[3]. W latach 1879–81 przebywał w Krakowie[3], gdzie 19 marca 1879 miał miejsce jego debiut kompozytorski[4] – podczas inauguracyjnego koncertu niedawno powstałego tamtejszego Chóru Akademickiego w sali Redutowej Teatru Starego zaprezentowano dwie jego pieśni: W gaiku i Pieśń leśną[5]. W 1882 roku prowadził chór w Lipsku, a w Weimarze poznał Franciszka Liszta[3]. W 1883 pobierał nauki śpiewu u Francesco Lampertiego w Mediolanie[3]. W 1884 roku został dyrektorem lwowskiego Towarzystwa Muzycznego, pełniąc tę funkcję do roku 1888[4]. W 1888 przebywał krótko w Dreźnie i w Lipsku[3], a następnie przeniósł się do Krakowa. Od 1890 roku wykładał w Konserwatorium Towarzystwa Muzycznego w Krakowie, najpierw historię muzyki, a następnie w latach 1891–1895 śpiew solowy i teorię muzyki[4]. W 1895 był profesorem śpiewu i dyrygentem we Wrocławiu[3]. Od 1896 do końca życia mieszkał we Lwowie, gdzie prowadził chór „Echo-Macierz” jako dyrygent i kierownik artystyczny[4].

Życie prywatne

edytuj

Żoną Jana Karola Galla była Maria z Wójcikiewiczów (w młodości śpiewaczka), a synem – reżyser teatralny i scenograf Iwo Gall (ur. 1890, zm. 1959)[6].

Zmarł 30[4] października 1912 i 31 dnia tego miesiąca został pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie[2]. Na 27 października 1935 zaplanowano ekshumację zwłok Jana Galla z pola 51 cmentarza do rejonu nr 1 1 dla ludzi zasłużonych[7]. W 1936 była prowadzona we Lwowie zbiórka na pokrycie kosztów budowy pomnika-grobowca Jana Galla[8].

Twórczość

edytuj

Jan Karol Gall był kompozytorem głównie popularnych pieśni, napisał w sumie około 400 pieśni chóralnych i 90 solowych[4], m.in. Dziewczę z buzią jak malina (do słów Mariana Gawalewicza będących tłumaczeniem wiersza Henryka Heinego[4]), Gdybym był młodszy, dziewczyno (do słów Adama Asnyka i jemu dedykowane[9]), Czarowna cicha noc majowa[10] oraz kolędę Mizerna cicha (do słów Teofila Lenartowicza[11]). Był także autorem opracowań chóralnych pieśni ludowych oraz utworów Stanisława Moniuszki, m.in. Pieśń rycerska (Czy w razie, czy w zwadzie)[12], Piosnka żołnierza[13], Pieśń wieczorna[14]. Skomponował również operę Barkarola (1884)[10], operę komiczną Viola opartą na twórczości Szekspira[15], kantaty oraz miniatury fortepianowe[10].

Wiele jego utworów opublikował krakowski księgarz i wydawca Stanisław Andrzej Krzyżanowski[4].

Gall działał także jako krytyk muzyczny, jego recenzje ukazywały się m.in. na łamach krakowskiej „Nowej Reformy” w latach 1883–1888[4].

Jego uczniem był m.in. Stanisław Budweil[16].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Jan Karol Gall Kurier Lwowski 1912 nr 501 z 30 października s. 8
  2. ↑ a b Kronika. † Jan Gall. „Głos Rzeszowski”, s. 4, Nr 45 z 3 listopada 1912. 
  3. ↑ a b c d e f g Gall, Jan Karol (Johann). Oesterreichisches Musiklexikon Online, 2010-03-22. [dostęp 2013-03-03]. (niem.).
  4. ↑ a b c d e f g h i j Encyklopedia Krakowa. Warszawa – Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, s. 226. ISBN 83-01-13325-2.
  5. ↑ Józef Życzkowski: Gaudeamus igitur... : dzieje Krakowskiego Chóru Akademickiego. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1977, s. 12, seria: Cracoviana Seria 2, Ludzie i Wydarzenia.
  6. ↑ Marek Makowski: Pamięci Iwo Galla. www.ajd.czest.pl. [dostęp 2013-03-03]. (pol.).
  7. ↑ Kronika miejska. Ekshumacja zwłok Jana Galla. „Gazeta Lwowska”. Nr 246, s. 2, 26 października 1935. 
  8. ↑ Kronika. Zbiórka na pomnik Jana Galla. „Gazeta Lwowska”. Nr 47, s. 2, 27 lutego 1936. 
  9. ↑ Gdybym był młodszy. www.bibliotekapiosenki.pl. [dostęp 2013-03-03]. (pol.).
  10. ↑ a b c Gall Jan Karol. www.rmfclassic.pl. [dostęp 2013-03-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)]. (pol.).
  11. ↑ Mizerna cicha stajenka. www.bibliotekapiosenki.pl. [dostęp 2013-03-03]. (pol.).
  12. ↑ J. Życzkowski, op.cit. str. 27
  13. ↑ J. Życzkowski, op.cit. str. 74
  14. ↑ J. Życzkowski, op.cit. str. 218
  15. ↑ Gall Jan Karol. www.bibliotekapiosenki.pl. [dostęp 2013-03-03]. (pol.).
  16. ↑ Wydaliśmy „Historię Sokoła" i „Śpiewnik Sokoli". 2014-05-19. [dostęp 2016-03-27].

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Jan_Gall&oldid=75102221”