Jan Arnsztajn
Jan Arnsztajn, ps. Jan Ćwiek (ur. 5 czerwca 1897 w Lublinie, zm. 31 stycznia 1934 w Warszawie) – polski lekarz, działacz niepodległościowy, działacz społeczny i sportowy, poeta-satyryk[1].
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Miejsce spoczynku | |
| Zawód, zajęcie | |
| Alma Mater | |
| Rodzice | |
| Odznaczenia | |
     
| |
Życiorys
edytuj_01.JPG)
Jan Arnsztajn był synem doktora Marka Arnsztajna oraz poetki Franciszki Arnsztajnowej. W latach szkolnych działał w harcerstwie oraz w Organizacji Młodzieży Narodowej[1]. W 1915 roku ukończył Szkołę Lubelską. W lipcu 1915 przedostał się z fałszywym paszportem wystawionym na nazwisko Jan Ćwiek (później używał tego nazwiska w czasie służby w WP) do Legionów, w których formalnie służył od 16 lipca. Od 20 sierpnia 1915 był żołnierzem 1. kompanii VI baonu 1. pp I Brygady. Uczestniczył w kampanii wołyńskiej, podczas której zachorował na czerwonkę. Po kilkutygodniowym pobycie w szpitalu 25 listopada 1915 został zwolniony z Legionów i wrócił do Lublina[2]. Działał w Polskiej Organizacji Wojskowej[3]. Od 1 sierpnia do 4 października 1916 roku był w Lublinie komendantem miasta pod pseudonimem „Jerzmanowski”, a w roku 1917 – zastępcą komendanta Okręgu VIII POW. Po odzyskaniu niepodległości został przyjęty do Wojska Polskiego i mianowany porucznikiem. W listopadzie 1918 r. wstąpił do WP. Do końca 1919 r. służył w referacie personalnym DOG Lublin, a później kierował Wydziałem II Oświaty Żołnierskiej Sekcji VI Propagandy Oddziału II Naczelnego Dowództwa WP. Od 26 lipca 1920 był dowódcą kompanii 201. Ochotniczej DP. Uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej, 3 sierpnia odznaczył się męstwem w bitwie pod Ostrowią Mazowiecką, w czasie której został ranny. Od 20 września 1920 pełnił funkcję adiutanta w dywizji ochotniczej[4].
Po zakończeniu wojny ukończył medycynę na Uniwersytecie Warszawskim. Uzyskał tytuł doktora. Następnie podróżował po Europie, wzbogacając swoje wykształcenie, a po powrocie m.in. z Francji, Austrii i Szwajcarii otworzył w Lublinie gabinet lekarski. Był dwukrotnie żonaty. Jego drugą żoną była aktorka Teatru Miejskiego Janina Pińska. Miał córkę Janinę, późniejszą żonę Walentego Titkowa. Pełnił funkcje prezesa zarządu Związku Legionistów Polskich w Lublinie oraz prezesa zarządu okręgowego Związku Peowiaków w Lublinie.
30 stycznia 1927 uczestniczył w dorocznym walnym zgromadzeniu Lubelskiego Związku Okręgowego Piłki Nożnej, w którym brali udział delegaci 12 klubów: z Lublina, Równego, Kowla, Chełma i Lubartowa, w czasie którego został wybrany na członka zarządu ZOPN[5], obok m.in. Zygmunta Martyniaka. W 1925 uzyskał pierwsze miejsce w grze pojedynczej oraz drugie w grze podwójnej[6] w turniej tenisowym WKS Unij, który odbył się w Lublinie przy ul. Lipowej. Ponadto przez kilka lat z rzędu dzierżąc tytuł mistrza tenisowego Lublina, m.in. w 1928[7] i przyczynił się w wielkim stopniu do rozwoju tenisa na ziemi lubelskiej[8].
Jan Arnsztajn chorował na gruźlicę. Leczył się w ośrodkach w Otwocku oraz Zakopanem. Zmarł 31 stycznia 1934 w Warszawie. Został pochowany w uroczystym pogrzebie na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach[9] (kwatera 20C-2-1)[10].
W 1934 – pragnąc w sposób trwały uczcić jego pamięć – grono przyjaciół (m.in. Czesław Martyniak i Zygmunt Martyniak) podjęło inicjatywę ufundowania pucharu im. dr. Jana Arnsztajna, jako nagrody przechodniej dla najlepszego tenisisty lubelskiego[8]. Zawody jego imienia odbyły się m.in. w 1935[11], 1936[12] oraz 1937[13].
Odznaczenia
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b Jan Arnsztajn (1897–1934) - Leksykon - Teatr NN [online], teatrnn.pl [dostęp 2024-06-14] (pol.).
- ↑ Marek Gałęzowski, Arnsztajn Jan, [w:] Na wzór Berka Joselewicza. Sylwetki żołnierzy i oficerów pochodzenia żydowskiego w Legionach Polskich, z przedmową Richarda Pipesa, Warszawa 2010, wyd. IPN, s. 146.
- ↑ Wacław (1900–1972) Red Gralewski, Konstanty Bolesta (1887–1966) Red Modliński, Franciszek (1894–[1944]) Wyd Głowiński, Express Lubelski i Wołyński, 1935. Na dzień święta niepodległości. Dodatek do nr 312., „Dział Przechowywania Zbiorów WBP”, 10 listopada 1935, s. 2 [dostęp 2024-06-12].
- ↑ Ibidem, s. 147.
- ↑ Kazimierz Red Wierzyński, Przegląd Sportowy. R. 7, 1927, nr 6, Prasa Polska Sp. z o. o., 12 lutego 1927, s. 6 [dostęp 2024-08-04] (pol.).
- ↑ Tadeusz Red Synowiec, Kurjer Sportowy : tygodnik poświęcony wszystkim gałęziom sportu. 1925, nr 26, 2 września 1925, s. 6 [dostęp 2024-08-04] (pol.).
- ↑ Kazimierz Red Wierzyński, Przegląd Sportowy. R. 8, 1928, nr 25, Prasa Polska Spółka Akcyjna, 23 czerwca 1928, s. 5 [dostęp 2024-08-04] (pol.).
- ↑ a b Wacław (1900–1972) Red Gralewski, Franciszek (1894–[1944]) Wyd Głowiński, Konstanty Bolesta (1887–1966) Red Modliński, Express Lubelski i Wołyński, 1934, nr 356, „Dział Przechowywania Zbiorów WBP”, 24 grudnia 1934, s. 10 [dostęp 2024-06-12].
- ↑ Konstanty Bolesta-(1887-1966) Red Modliński, Franciszek (1894-[1944]) Wyd Głowiński, Wacław (1900-1972) Red Gralewski, Express Lubelski i Wołyński, 1934, nr 37, „Dział Przechowywania Zbiorów WBP”, 6 lutego 1934, s. 4 [dostęp 2024-08-07] (pol.).
- ↑ Wyszukiwarka cmentarna – Warszawskie cmentarze.
- ↑ Konstanty Bolesta (1887–1966) Red Modliński, Franciszek (1894–[1944]) Wyd Głowiński, Wacław (1900–1972) Red Gralewski, Express Lubelski i Wołyński, „Dział Przechowywania Zbiorów WBP”, 281, 10 października 1935, s. 6 [dostęp 2024-06-12].
- ↑ Franciszek (1894–[1944]) Wyd Głowiński, Konstanty Bolesta-(1887-1966) Red Modliński, Wacław (1900–1972) Red Gralewski, Express Lubelski i Wołyński, 1936, R. 13, nr 284, „Dział Przechowywania Zbiorów WBP”, 12 października 1936, s. 6 [dostęp 2024-06-12].
- ↑ Feliks Wyd i red odp Moskalewski i inni, Głos Lubelski: pismo codzienne: [organ prasowy endecji lubelskiej Narodowej Demokracji], 1937, R. 24, nr 248, „Dział Przechowywania Zbiorów WBP”, 10 września 1937, s. 6 [dostęp 2024-06-12].
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 156 , poz. 227
- ↑ a b c d e Stowarzyszenie Brama Grodzka, Ośrodek "Brama Grodzka-Teatr NN", Scriptores: pamięć, miejsce, obecność: laboratorium pamięci, małe ojczyzny, spotkania kultur nr 30 (2006): CZECHOWICZ – w poszukiwaniu ukrytego miasta. Cz. 1, „Scriptores”, 2006, s. 4 [dostęp 2024-06-12].
Bibliografia
edytuj- Jan Arnsztajn. Nekrolog. „Express Lubelski i Wołyński”. 34, s. 4, 1934-02-04.
- Marek Gałęzowski, Arnsztajn Jan, [w:] Na wzór Berka Joselewicza. Sylwetki żołnierzy i oficerów pochodzenia żydowskiego w Legionach Polskich, z przedmową Richarda Pipesa, Warszawa 2010, wyd. IPN, s. 146–148.
- Marek Gałęzowski, Żydzi walczący o Polskę. Zapomniani obrońcy Rzeczypospolitej, wyd. Znak Horyzont, Kraków 2021.
- Słownik Biograficzny Miasta Lublina, pod redakcją Tadeusza Radzika, Adama A. Witusika i Jana Ziółka, Tom drugi, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1996, s. 16
- Jan Arnsztajn (1897–1934), w „Scriptores” nr 30 – Czechowicz. W poszukiwaniu ukrytego miasta, Ośrodek Brama Grodzka – Teatr NN, Lublin 2008. tnn.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-11-19)].