Języki informacyjno-wyszukiwawcze

Języki informacyjno-wyszukiwawcze (JIW) – język sztuczny o wyspecjalizowanych funkcjach odtwarzania treści i formy dokumentów oraz treści zapytań użytkowników a także wyszukiwania dokumentów w zbiorze informacyjnym w odpowiedzi na zapytanie użytkownika^[1].

Podjęzykami (dialektami) JIW są

język indeksowania (ang. indexing language)
język wyszukiwawczy (ang. retrival language)

Historia

Pojęcie języków informacyjno-wyszukiwawczych pojawiło się na przełomie lat 50 i 60 XX wieku, co było związane z zainteresowaniem specjalistów informacji naukowej problematyką budowy i funkcjonowania tego typu systemów językowych. Termin ten określa specjalny rodzaj języka, którego realizacja może przyjmować różne formy w konkretnych systemach informacyjno-wyszukiwawczych. Wcześniej tego typu systemy znakowe, tworzone na użytek opracowania rzeczowego zbiorów bibliotecznych, utożsamiano z ich zastosowaniami: katalogami systematycznymi, działowymi, klasowymi i przedmiotowymi^[2].

Cechy JIW

Języki sztuczne,
Powstaje przez czyjeś celowe działanie, a nie samorzutnie,
Konstrukcja i słownictwo jest z góry zaplanowane,
Ulegają zmianom,
JIW są uboższe od naturalnych pod względem budowy, leksyki i funkcji.

Struktura JIW

Języki informacyjno-wyszukiwawcze składają się z:

słownika,
gramatyki,
reguł interpretacji, czyli semantyki transformacji.

Funkcje JIW

Języki informacyjno-wyszukiwawcze mają następujące funkcje:

Konstruktywne (istotne):
- Funkcja metainformacyjna [opisowa],
- Funkcja wyszukiwawcza [znalezienie informacji, faktów, przedmiotów];
Pochodne (nie są konieczne):
- Organizująca informacje - porządkująca np. zbiór informacji czy faktów
- Określania zakresów tematycznych zbiorów, systemów informacyjnych i wyszukiwawczych.

Języki informacyjno-wyszukiwawcze mają także funkcje języków naturalnych:

Opisywanie rzeczywistości (funkcja przedstawieniowa, komunikatywna, opisowa),
Zwracanie uwagi na tekst, jego treść (funkcja metainformacyjna);
Opisywanie języka jako systemu, jego budowy, funkcji (funkcja metajęzykowa)

Zasób leksykalny (słownictwo)

Reguły budowy konstrukcji złożonych (gramatykę)

Typologie języków informacyjno-wyszukiwawczych

Pierwsza typologia JIW powstała w 1966 i została opublikowana we Francji przez Jean Claude'a Gardina. Jest to typologia słowników JIW. Gardin dokonał podziału słowników, wyróżniając JIW o słownikach jawnych i niejawnych. Dzięki czemu podzielił JIW na:

JIW klasyfikacyjne,
JIW słownikowe.

Kolejnych typologii dokonał E. F. Skorochodko (klasyfikacja semantyczna). Wziął pod uwagę relacje zachodzące pomiędzy elementarnymi jednostkami leksykalnymi, dzięki czemu opracował dwie typologie:

typologia – klasyfikacja paradygmatyczna
typologia – klasyfikacja syntagmatyczna.

Typologia Aleksandra Ivanovica Czernego opiera się na podstawie zasady prekoordynacji i postkoordynacji jednostek leksykalnych, dzięki czemu podzielił JIW na dwie grupy:

JIW prekoordynowane (wyrażenia złożone),
JIW postkoordynowane (wyrażenia proste)^[3].

Poza tym typologie JIW opracowali D. J.Campbell, Y. Courier, G. von Slype, K. Hoppe, F. Levy a także Olgierd Ungurian.

Typologia stukturalna języków informacyjno-wyszukiwawczych Eugeniusza Ścibora^[4] opiera się na różnych cechach JIW związanych z ich strukturą. Ścibor pominął zasięg geograficzny, zakres tematyczny, sposób aktualizacji, liczbę elementarnych jednostek leksykalnych (co ma wpływ na wielkość słownika) oraz liczbę użytkowników. Natomiast wziął pod uwagę słownictwo – jego typy, sposób uporządkowania, gramatykę, sposób przejścia z języka naturalnego na symbole klasyfikacyjne i w wyniku łączenia parametrów opracował typologię, która obejmuje 1176 typów JIW (174 typy - zredukowana).

Typy JIW

Istnieją następujące typy (modele) JIW:

Języki klasyfikacyjne (klasyfikacje biblioteczno-bibliograficzne)
- Klasyfikacje wyliczające,
- Klasyfikacje fasetowe;
Języki haseł przedmiotowych,
Języki słów kluczowych,
Języki deskryptorowe,
Inne, np. języki kodów semantycznych, języki syntagmatyczne^[3].

Rodzaje JIW

Przypisy

↑ Bibliomaniak - słownik: definicje. [dostęp 2014-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-16)]. (pol.).
↑ Barbara Sosińska-Kalata: Podręcznik UKD dla bibliotekarzy i pracowników informacji. Warszawa: 1995, s. 24, seria: Nauka-Dydaktyka-Praktyka. ISBN 83-85778-50-0.
↑ ^a ^b Typologie JIW. [dostęp 2014-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-19)]. (pol.).
↑ Eugeniusz Ścibor, Lucyna Anna Bielicka: Języki informacyjne, rodzaje i zastosowania w działalności informacyjnej. Warszawa: 1982.

[bibliomaniak-1] Bibliomaniak - słownik: definicje. [dostęp 2014-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-16)]. (pol.).

[UKD-2] Barbara Sosińska-Kalata: Podręcznik UKD dla bibliotekarzy i pracowników informacji. Warszawa: 1995, s. 24, seria: Nauka-Dydaktyka-Praktyka. ISBN 83-85778-50-0.

[Typologie_JIW-3] Typologie JIW. [dostęp 2014-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-19)]. (pol.).

[Ścibor_1982-4] Eugeniusz Ścibor, Lucyna Anna Bielicka: Języki informacyjne, rodzaje i zastosowania w działalności informacyjnej. Warszawa: 1982.

[1]

[2]

[3]

[4]