Język tonsawang
Język tonsawang, także tombatu – język austronezyjski używany w prowincji Celebes Północny w Indonezji, pomiędzy terytoriami języków tontemboan i ratahan[1]. Należy do grupy języków filipińskich[2][3].
| Obszar | |||
|---|---|---|---|
| Liczba mówiących |
8–10 tys. (2018) | ||
| Klasyfikacja genetyczna | |||
| Status oficjalny | |||
| Ethnologue | 7 wypierany↗ | ||
| Kody języka | |||
| ISO 639-3 | tnw | ||
| IETF | tnw | ||
| Glottolog | tons1239 | ||
| Ethnologue | tnw | ||
| BPS | 0500 6 | ||
| W Wikipedii | |||
| |||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||
Według danych z 1981 r. posługuje się nim 20 tys. osób[4]. Według nowszych szacunków (2018) ma nie więcej niż 8–10 tys. użytkowników[5][6].
Obszar jego użytkowania obejmuje miejscowość Tombatu oraz szereg sąsiednich wsi w południowej części regionu Minahasa[7]. W latach 90. XX w. odnotowano, że jest językiem osiemnastu wsi[8]. „Tombatu” to alternatywne określenie tego języka, używane zwłaszcza na poziomie lokalnym. W literaturze preferowana jest nazwa „tonsawang”[9][10]. Sami użytkownicy posługują się też nazwami „toundanow”[a] i „lo’bahikolai”[b].
S. Merrifield i M. Salea (1996) proponują podział na dwa obszary dialektalne: północny i południowy[8]. Jest geograficznie odizolowany od większości pozostałych języków minahaskich[11]. Daje się bliżej powiązać z językiem tontemboan, ale wynika to zapewne z sąsiedztwa obu języków[12]. W I. poł. XX w. tontemboan i tonsawang próbowano łączyć jako przedstawicieli jednej grupy (bądź dialekty jednego języka)[13]. Według nowszej propozycji tonsawang jest odrębny od reszty języków minahaskich, tworząc samodzielną gałąź (przy czym nie oparł się wpływom leksyki tontemboan)[14]. Występują też zapożyczenia z bliżej niespokrewnionych języków mongondow, ponosakan i ratahan[15].
Powasnie zagrożony wymarciem, jest wypierany przez malajski miasta Manado i język indonezyjski[16]. W latach 90. XX w. podano, że jest wykorzystywany w ograniczonym zakresie (jedynie w sytuacjach nieformalnych), a w roli prymarnego języka wśród osób młodszych występuje wyłącznie lokalny malajski[7]. Według danych z 2018 r. użycie tonsawang ogranicza się do kontaktów domowych oraz pewnych obrzędów i wydarzeń kulturalnych. W większych miejscowościach (jak np. Tombatu) przestał być powszechnie używany, a w mniejszych wsiach jego znajomość zachowują tylko osoby ze starszego pokolenia. Młodszym grupom wiekowym jest praktycznie nieznany, choć część osób potrafi przywołać pewne wyrażenia w tym języku bądź w pewnym (ograniczonym) stopniu go rozumie[17].
Stosunkowo słabo poznany, do lat 70. XX w. opublikowane materiały ograniczały się do list słownictwa[18]. Dokumentacją tego języka zajmował się Timothy C. Brickell[19]. Został też opisany w postaci słownika (Kamus Tonsawang/Toundanow-Indonesia, 2012)[20].
Uwagi
edytuj- ↑ Nie mylić z językiem tondano. Obie nazwy odnoszą się do lokalizacji tych społeczności w pobliżu jeziora (Brickell 2018 ↓, przyp. 2, s. 56).
- ↑ Określenie pochodzące ze wsi Tonsawang (Brickell 2018 ↓, przyp. 1, s. 56).
Przypisy
edytuj- ↑ Darrell Tryon: Australasia and the Pacific. W: Ronald E. Asher, Christopher J. Moseley (red.): Atlas of the World’s Languages. Wyd. 2. Abingdon–New York: Routledge, 2007, s. 95–126, 128–155 (mapy), patrz s. 149. DOI: 10.4324/9781315829845. ISBN 978-0-7007-1197-0, ISBN 978-1-315-82984-5. ISBN 978-0-415-31074-1. OCLC 163566751. (ang.).
- ↑ Brickell 2018 ↓, s. 68.
- ↑ Wil Lundström-Burghoorn: Minahasa Civilization: A Tradition of Change. Göteborg: Acta Universitatis Gothoburgensis, 1981, s. 19, seria: Gothenburg studies in social anthropology 2. ISBN 91-7346-095-8. OCLC 8165475. (ang.).
- ↑ M. Paul Lewis, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Tonsawang, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 18, Dallas: SIL International, 2015 [dostęp 2020-06-04] [zarchiwizowane z adresu 2015-09-25] (ang.).
- ↑ Tonsawang. Endangered Languages Project. [dostęp 2023-05-28]. (ang.).
- ↑ Brickell 2018 ↓, s. 73.
- ↑ a b David Mead: Tonsawang. Sulawesi Language Alliance. [dostęp 2023-05-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-05-28)]. (ang.).
- ↑ a b Merrifield i Salea 1996 ↓, s. 24.
- ↑ Sneddon 1970 ↓, s. 17.
- ↑ Sneddon 1978 ↓, s. 5.
- ↑ Brickell 2018 ↓, s. 69.
- ↑ Merrifield i Salea 1996 ↓, s. 14.
- ↑ Sneddon 1978 ↓, s. 6–8.
- ↑ Brickell 2018 ↓, s. 68, 69.
- ↑ Sneddon 1978 ↓, s. 13, 14.
- ↑ Brickell 2018 ↓, s. 70–71.
- ↑ Brickell 2018 ↓, s. 73–74.
- ↑ Sneddon 1978 ↓, s. 5–6.
- ↑ Timothy Brickell: Tonsawang: a collaborative multimedia project documenting an endangered language of North Sulawesi. Endangered Languages Archive. [dostęp 2023-05-28]. (ang.).
- ↑ Patrice Kalangi: Kamus Tonsawang/Toundanow-Indonesia. Tompaso: Yayasan Institut Seni Budaya Sulawesi Utara, 2012. OCLC 1191817641. (indonez.).
Bibliografia
edytuj- Timothy C. Brickell: Tonsawang (Toundanow), North Sulawesi, Indonesia — Language Contexts. W: Peter K. Austin (red.): Language Documentation and Description. T. 16. London: EL Publishing, 2018, s. 55–85. DOI: 10.25894/LDD113. ISSN 2756-1224. (ang.).
- Scott Merrifield, Martinus Salea: North Sulawesi Language Survey. Dallas: Summer Institute of Linguistics, 1996, seria: Publications in Sociolinguistics 1. ISBN 1-55671-000-3. OCLC 36657959. (ang.).
- James N. Sneddon. The Languages of Minahasa, North Celebes. „Oceanic Linguistics”. 9 (1), s. 11–36, 1970. DOI: 10.2307/3622930. ISSN 0029-8115. OCLC 5546308537. JSTOR: 3622930. (ang.).
- James N. Sneddon: Proto-Minahasan: phonology, morphology, and wordlist. Canberra: Department of Linguistics, Research School of Pacific Studies, Australian National University, 1978, seria: Pacific Linguistics B-54. DOI: 10.15144/PL-B54. ISBN 0-85883-169-4. OCLC 8494385. (ang.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Tonsawang. Endangered Languages Project. [dostęp 2023-05-28]. (ang.).
- Timothy Brickell: Tonsawang: a collaborative multimedia project documenting an endangered language of North Sulawesi. Endangered Languages Archive. [dostęp 2023-05-28]. (ang.).