Wikipedia

Józefa Rylska

Józefa Rylska, z domu Tchorznicka herbu Jelita (ur. ok. 1831/1832, zm. 31 lipca 1907 w Dąbrówce Polskiej) – właścicielka ziemska.

Józefa Rylska
Józefa Tchorznicka
Ilustracja
Herb
Jelita
Data urodzenia

ok. 1831/1832

Data i miejsce śmierci

31 lipca 1907
Dąbrówka Polska

Ojciec

Jan Tchorznicki

Mąż

Zygmunt Ścibor-Rylski

Multimedia w Wikimedia Commons
Rodzinna kaplica grobowa w Sanoku-Dąbrówce (2016)

Życiorys

edytuj

Urodziła się około 1831/1832[1][2]. Była córką Jana Tchorznickiego (zm. 1868) i Korneli z domu Stankiewicz herbu Mogiła (zm. 1885)[1]. Jej rodzeństwem byli: Walentyna (zm. 1850, żona Władysława Urbańskiego[3]), Piotr (1832–1868), Katarzyna Teofila (1838-1842[4][5][a]), Teofila Adamina (1840-1899[6][7]), Medard Antoni Ignacy (ur. 8 czerwca 1842[8], powstaniec styczniowy w stopniu wachmistrza, poległy 3 września 1863 w zwycięskiej bitwie pod Panasówką[9][10][11][12])[13].

29 sierpnia 1853 w Pisarowcach poślubiła Zygmunta Ścibor-Rylskiego (świadkami na ich ślubie byli Marcin Urbański i mjr Celestyn Zbyszewski)[1], z którym miała córkę Aleksandrę (1854–1855)[14]. Jej mąż zmarł w 1898 (pochowany w Dudyńcach[15]). Józefa Rylska odziedziczyła dobra ziemskie w Pisarowcach[16]. Z jej majątku wybudowano kamienicę przy ulicy Henryka Sienkiewicza 5 w Sanoku, w której pomieszczono C.K. Okręgową Dyrekcję Skarbu, założoną w 1892/1893[17][18][19].

Józefa Rylska była właścicielką dóbr ziemskich w Sanoku i okolicach miasta na przełomie XIX/XX wieku. Pod koniec XIX wieku posiadała m.in. wraz ze współwłaścicielami sanockie Wójtostwo[20]. Na początku XX wieku posiadała w Sanoku obszar 157,7 ha, a ponadto na areał na terenie wsi: Dąbrówka Polska (126,7 ha), Dąbrówka Ruska (12 ha), Posada Sanocka[21] (31 ha), Sanoczek (297,7 ha), Stróże Małe (185 ha), Stróże Wielkie (133 ha)[22][23][24]. Część dóbr Dąbrówki nabyła od Marii Szeliskiej z Urbańskich w grudniu 1893[25]. W sierpniu 1905 zbyła Dąbrówkę Polską i Dąbrówkę Ruską na rzecz Marii Strzelbickiej, z domu Ścibor-Rylskiej (zm. 1908), żony Mieczysława Strzelbickiego[26][b]. Według stanu z początku 1906 rodzina Rylskich posiadała 10 obszarów dworskich na obszarze powiatu sanockiego[27].

Działała społecznie. Na rzecz sanockiego gniazda Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” użyczała staw na obszarze Wójtostwa celem organizowania toru ślizgawkowego[28][29][30][31]. Ponadto ofiarowała około 1-morgowy teren gaju „Sędziówka”, w którym w 1897 utworzono wielofunkcyjne boisko sportowe Sanockiego Klubu Sportowego, kierowanego przez Michała Jorkascha-Kocha[32].

Do końca życia zamieszkiwała pod adresem Dąbrówka Polska 1[2]. Zmarła tam 31 lipca 1907 w wieku 75 lat[2]. Pogrzeb odbył się 3 sierpnia 1907, a przewodniczył przybyły ze Lwowa biskup Władysław Bandurski[2]. Została pochowana w rodzinnej kaplicy grobowej w Sanoku-Dąbrówce.

Zgodnie z testamentem Józefy Rylskiej, sporządzonym 3 stycznia 1905 w Krakowie, dziedzicem jej majątku został ustanowiony Aleksander Mniszek-Tchorznicki[33][34].

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Tu podano Katarzynę urodzoną i zmarłą w 1842, zob. Rocznik szlachty (II) 1883 ↓, s. 653, 705 Nie wydaje się to możliwe z uwagi na urodzenie Medarda w połowie 1842
  2. ↑ Według tego źródła dobra zostały odziedziczone przez Marię Strzelbicką. Stefania Skwarczyńska. U źródeł autobiografii naukowej. „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”. Tom 32, nr 2, s. 279, 32/2 (1987). 

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c Księga ślubów 1848-1967 Sanok. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 66 (poz. 15).
  2. ↑ a b c d Księga Zmarłych 1904–1934 Sanok. T. J. Sanok: Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 46 (poz. 95).
  3. ↑ Księga chrztów 1836–1857. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 184 (poz. 64).
  4. ↑ Księga chrztów 1836–1857. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 28.
  5. ↑ Księga zmarłych 1831–1855 Sanok. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 76 (poz. 65).
  6. ↑ Księga chrztów 1836–1857. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 64.
  7. ↑ Księga aktów zejść rzym.-kat. Sanok 1878–1904. T. H. Sanok: Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 293 (poz. 28).
  8. ↑ Księga chrztów 1836–1857. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 94 (poz. 123).
  9. ↑ Z Lubelskiego. „Gazeta Narodowa”. Nr 181 i 182, s. 4, 18 września 1863. 
  10. ↑ Kronika. „Czas”. Nr 240, s. 3, 21 października 1863. 
  11. ↑ Zygmunt Kolumna: Pamiątka dla rodzin polskich. Krótkie wiadomości biograficzne o straconych na rusztowaniach, rozstrzelanych, poległych na placu boju oraz zmarłych w więzieniach, na tułactwie i na wygnaniu syberyjskiem od roku 1861–1866. Ze źródeł urzędowych, dzienników polskich, jak niemniej z ustnych podań osób wiarogodnych i towarzyszy broni. Część 2. Kraków: 1868, s. 278.
  12. ↑ Celina Dominikowska: IX. Nabożeństwo za poległego ś. p. Medarda Tchórznickiego. W: Jakub Gordon: Obrazki galicyjskie. Sanok: Drukarnia Karola Pollaka, 1869, s. 110-114.
  13. ↑ Rocznik szlachty (II) 1883 ↓, s. 653, 705.
  14. ↑ Rocznik szlachty (II) 1883 ↓, s. 653.
  15. ↑ Dudyńce Cemetery Transcription. semanchuk.com. [dostęp 2020-04-05]. (ang.).
  16. ↑ Alojzy Zielecki, Struktury organizacyjne miasta, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 370-371.
  17. ↑ Bronisław Filipczak, Wspomnienia Bronisława Filipczaka pisane w latach 1956-1968 obejmujące czasokres 1870-1968, (zespół 25, sygn. 1), Archiwum Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku, s. 14.
  18. ↑ Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków – stan na 30 czerwca 2021 r. Woj. podkarpackie. nid.pl. s. 147. [dostęp 2021-09-25].
  19. ↑ Byli mieszkańcami naszego miasta. Zobacz najstarsze nagrobki na sanockim cmentarzu. sanok24.pl, 31 października 2013. [dostęp 2014-10-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (28 grudnia 2013)].
  20. ↑ Tadeusz Pilat: Skorowidz dóbr tabularnych w Galicyi z Wielkiem Ks. Krakowskiem. Lwów: 1890, s. 182.
  21. ↑ Tadeusz Pilat: Skorowidz dóbr tabularnych w Galicyi z Wielkiem Ks. Krakowskiem. Lwów: 1890, s. 162.
  22. ↑ Tadeusz Pilat: Skorowidz dóbr tabularnych w Galicyi z Wielkiem Ks. Krakowskiem. Lwów: 1890, s. 200.
  23. ↑ Alojzy Zielecki, Życie gospodarcze, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995. s. 405.
  24. ↑ Baza właścicieli i dóbr ziemskich. Rylska. genealogia.okiem.pl. [dostęp 2014-11-18].
  25. ↑ Kronika. Zmiana własności. „Gazeta Lwowska”. Nr 276, s. 4, 3 grudnia 1893. 
  26. ↑ Kronika. Zmiany własności. „Gazeta Lwowska”. Nr 194, s. 4, 26 sierpnia 1905. 
  27. ↑ Z prowincji. Z Sanoka. „Kurjer Lwowski”. Nr 26, s. 4, 26 stycznia 1906. 
  28. ↑ Sprawozdanie Wydziału Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku za rok administracyjny 1898. Sanok: 1899, s. 5.
  29. ↑ Sprawozdanie Wydziału Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku za rok administracyjny 1899. Sanok: 1900, s. 7.
  30. ↑ Sprawozdanie Wydziału Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku za rok administracyjny 1900. Sanok: 1901, s. 4-5.
  31. ↑ Sprawozdanie Wydziału Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku za rok administracyjny 1901. Sanok: 1901, s. 5.
  32. ↑ Okręg IV. przemyski. Sanok. „Przewodnik Gimnastyczny „Sokół””. Nr 9, s. 105, 1897. 
  33. ↑ Testament Józefy Rylskiej, s. 1.
  34. ↑ Z Rady miejskiej. „Gazeta Sanocka”. Nr 208, s. 3, 12 stycznia 1908. 

Bibliografia

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Józefa_Rylska&oldid=74844239”