Józef Pietrzak (1887–1922)
Józef Wincenty Pietrzak (ur. 10 lutego 1887 w Jordanowie, zm. 11 stycznia 1922 w Świeciu) – polski nauczyciel i działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari.
.jpg)
| |
| Pełne imię i nazwisko |
Józef Wincenty Pietrzak |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
10 lutego 1887 |
| Data i miejsce śmierci |
11 stycznia 1922 |
| Zawód, zajęcie |
nauczyciel |
| Stanowisko |
dyrektor gimnazjum |
| Pracodawca |
Gimnazjum Państwowe w Świeciu |
| Odznaczenia | |
  
| |
Życiorys
edytujUrodził się 10 lutego 1887 w Jordanowie, w ówczesnym powiecie myślenickim Królestwa Galicji i Lodomerii, w rodzinie Wincentego i Balbiny z Babińskich[1][2][3]. Uczęszczał do szkoły powszechnej w rodzinnym mieście[4]. W 1907 ukończył naukę i zdał egzamin maturalny w c. k. Gimnazjum św. Anny w Krakowie[5][4]. Następnie studiował na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego[6][7]. W roku akademickim 1909/1910 zaliczył Kurs Naukowy dla Kandydatów na Nauczycieli Gimnastyki w Szkołach Średnich w Krakowie[7]. 4 lipca 1911 uzyskał uprawnienia w tym zakresie, a 20 listopada tego roku uzyskał uprawnienia do nauczania chemii jako przedmiotu głównego oraz matematyki i fizyki jako przedmiotów pobocznych w szkołach średnich z polskim językiem wykładowym[7]. W 1911, po ukończeniu studiów, pozostał w uczelni w charakterze demonstratora zakładu chemicznego u profesora Karola Olszewskiego[8].
1 października 1912 rozpoczął pracę w Prywatnym Gimnazjum Realnym w Chrzanowie na stanowisku zastępcy nauczyciela[9][10]. W roku szkolnym 1914/1915 „z powodu wypadków wojennych nie mógł przez cały rok szkolny wrócić do obowiązków nauczyciela”[11]. W piątym „Sprawozdaniu Kierownika Prywatnego Gimnazjum Realnego” został wykazany jako członek grona nauczycielskiego „pełniący służbę wojskową w Legionach”[12]. Od 1912 działał w skautingu i „Sokole”[13].
Od 1 lipca 1915 w Legionach Polskich[4]. Służył w 2. kompanii I batalionu 6 pułku piechoty z którym następnie walczył podczas I wojny światowej[3]. Major Kazimierz Bogaczewicz we wniosku na odznaczenie Orderem Virtuti Militari napisał:
plut. Pietrzak Józef, nauczyciel ludowy, starszy już człowiek, lecz pełen zapału i wiary o nadzwyczajnie wysokim poczuciu obowiązku, wzór prawdziwego obywatela-żołnierza, zgłaszający się zawsze na ochotnika do wykonania najtrudniejszych i najbardziej niebezpiecznych zadań.
W czasie ofensywy 1915 r. pod Nowymi Podcerewiczami, w silnym ogniu artylerii i karabinów maszynowych, na zagrożonej placówce sam zajął najbardziej niebezpieczne stanowisko na dachu jednego z domów i obserwując stale, kierował skutecznie ogniem własnego karabinu maszynowego przez co uzyskał oczekiwaną przewagę ogniową; w chmurze pocisków trwał na zajętym stanowisku dopóki nie zwalił go granat, trzaskając mu nogę[14].
Ciężko ranny, do maja 1916 leczył się w szpitalu w Krakowie i sanatorium w Zakopanem[6][15]. Po zakończeniu leczenia wrócił do służby w charakterze kuriera[4]. 25 sierpnia 1916 został zwolniony z wojska z orzeczonym 45% inwalidztwem[4]. Od 1 września 1916 kontynuował pracę w Prywatnym Gimnazjum Realnym w Chrzanowie, w charakterze nauczyciela[16][4]. 11 września 1917 c. k. Rada Szkolna Krajowa udzieliła mu bezpłatnego urlopu celem pełnienia obowiązków zastępcy nauczyciela w c. k. Gimnazjum I Wyższym w Nowym Sączu[17]. Później pracował jako nauczyciel gimnazjum w Inowrocławiu, a od 20 sierpnia 1920 do śmierci jako dyrektor Gimnazjum Państwowego w Świeciu[18]. Zmarł 11 stycznia 1922 w Świeciu na gruźlicę, która rozwinęła się w następstwie doznanej rany (przestrzelone płuca)[4].
Był mężem Marii[2], z którą miał córkę Marię Józefę (ur. 14 września 1920)[6][3], w latach 1932–1938 uczennicę Gimnazjum Państwowego w Świeciu[19].
Ordery i odznaczenia
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Kolekcja ↓, s. 1.
- ↑ a b c Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-08-24]..
- ↑ a b c d e f Polak (red.) 1993 ↓, s. 164.
- ↑ a b c d e f g Kolekcja ↓, s. 4.
- ↑ Sprawozdanie 1907 ↓, s. 65.
- ↑ a b c Kolekcja ↓, s. 2, 4.
- ↑ a b c Żołnierze Niepodległości : Pietrzak Józef Wincenty. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2023-08-24].
- ↑ Sprawozdanie 1913 ↓, s. 40.
- ↑ Sprawozdanie 1913 ↓, s. 39, 40.
- ↑ Sprawozdanie 1914 ↓, s. 41.
- ↑ Sprawozdanie 1915 ↓, s. 9.
- ↑ Sprawozdanie 1916 ↓, s. 4, 7.
- ↑ a b Kolekcja ↓, s. 3.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 6.
- ↑ IV Lista strat 1916 ↓, s. 16.
- ↑ Sprawozdanie 1917 ↓, s. 6, 8, 10.
- ↑ Sprawozdanie 1918 ↓, s. 4, 6.
- ↑ Halicki 2007 ↓, s. 93, 117.
- ↑ Halicki 2007 ↓, s. 117.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 1, 5.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 11 stycznia 1923, s. 31, tu numer krzyża „6412”.
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-08-24]..
- ↑ Ciastoń i in. 1939 ↓, s. 155.
- ↑ Skarbek 1929 ↓, s. 40 poz. 88.
- ↑ M.P. z 1932 r. nr 293, poz. 341.
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-08-24]..
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 31 z 16 września 1922, s. 689.
- ↑ Ciastoń i in. 1939 ↓, s. 173.
Bibliografia
edytuj- Pietrzak Józef. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari, sygn. I.482.77-7410 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-08-22].
- Sprawozdanie Dyrektora c. k. Gimnazyum Nowodworskiego czyli Św. Anny w Krakowie za rok szkolny 1907. Kraków: Nakładem Funduszu Naukowego, 1907.
- Sprawozdanie Kierownika Prywatnego Gimnazjum Realnego w Chrzanowie za rok szkolny 1912/13. Chrzanów: Nakładem Prywatnego Gimnazjum Realnego w Chrzanowie, 1913.
- Sprawozdanie Kierownika Prywatnego Gimnazjum Realnego w Chrzanowie za rok szkolny 1913/14. Chrzanów: Nakładem Prywatnego Gimnazjum Realnego w Chrzanowie, 1914.
- Sprawozdanie Kierownika Prywatnego Gimnazjum Realnego w Chrzanowie za rok szkolny 1914/15. Chrzanów: Nakładem Prywatnego Gimnazjum Realnego w Chrzanowie, 1915.
- Sprawozdanie Kierownika Prywatnego Gimnazjum Realnego w Chrzanowie za rok szkolny 1915/16. Chrzanów: Nakładem Prywatnego Gimnazjum Realnego w Chrzanowie, 1916.
- Sprawozdanie Kierownika Prywatnego Gimnazjum Realnego w Chrzanowie za rok szkolny 1916/17. Chrzanów: Nakładem Prywatnego Gimnazjum Realnego w Chrzanowie, 1917.
- Sprawozdanie Kierownika Prywatnego Gimnazjum Realnego w Chrzanowie za rok szkolny 1917/18. Chrzanów: Nakładem Prywatnego Gimnazjum Realnego w Chrzanowie, 1918.
- IV Lista strat Legionów Polskich. Piotrków: Centralny Urząd Ewidencyjny Departamentu Wojskowego NKN, 1916-01-01.
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
- Jan Kazimierz Ciastoń, Adam Lisiewicz, Edward Skarbek, Edward Wojciechowski: Historia 6 Pułku Piechoty Legionów Józefa Piłsudskiego. T. 1: Tradycja. Warszawa: Komenda Koła 6 Pułku Piechoty Legionów Polskich i Dowództwo 6 Pułku Piechoty Legionów Józefa Piłsudskiego, 1939.
- Krzysztof Halicki. „Gregorianum” (1931–1939) : Miesięcznik Gimnazjalny w Świeciu nad Wisłą. „Acta Cassubiana”. 9, 2007. Gdańsk: Instytut Kaszubski. ISSN 1509-5703.
- Edward Skarbek: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920. T. 6 pułk piechoty Legionów. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929.
- Bogusław Polak (red.): Kawalerowie Virtuti Militari 1792–1945. T. 2/2. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Koszalinie, 1993. ISBN 83-900510-0-1.