Józef Mrozowicki (1913–1940)
Józef Michał Mrozowicki (ur. 9 października 1913 w Korabnikach, zm. 21 czerwca 1940 w Palmirach) – komendant główny Legionu Młodych, prezes Legionu Młodzieży Polskiej, redaktor naczelny Kuźni Młodych, publicysta.
 Prus III | |
| komendant główny Legionu Młodych | |
| Rodzina | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci |
21 czerwca 1940 |
| Ojciec | |
| Matka |
Zofia Janina Żelska |
| Żona |
Anna Diakonow |
| Rodzeństwo |
Jan Klemens, Kazimierz Artur |
| Odznaczenia | |
| |
Życiorys
edytujUrodził się 9 października 1913 roku w Korabnikach, majątku rodziców, był najmłodszym synem Adama Kazimierza, ziemianina i Zofii Janiny z Żelskich z Husiatyna[1][2]. Po I wojnie światowej, w której w 1914 roku poległ jego ojciec, porucznik rezerwy artylerii armii austriackiej, matka sprzedała Korabniki; następnie mieszkał w: Poznaniu, gdzie pobierał nauki w Gimnazjum Św. Łazarza, Zakopanem, Żywcu, we Lwowie, gdzie uczył się u Ojców Zmartwychwstańców i Toruniu, gdzie uzyskał maturę w 1934 roku w Gimnazjum Akademickim (VI Gimnazjum Kopernika) w Toruniu w klasie humanistycznej[1]. Tam związał się ze „Strażą Przednią”, organizacją wychowania patriotycznego, założoną przez Adama Skwarczyńskiego, który stał się jego mentorem. Był twórcą i redaktorem naczelnym czasopisma młodzieży pomorskiej, z kręgu „Straży Przedniej”, pod tytułem „Nasze Prace. Czasopismo młodzieży szkolnej ziem zachodnich”[3][4][5].
Na początku 1932 roku nawiązał również współpracę z czasopismem młodzieży szkolnej „Kuźnią Młodych”, w której w marcu tego roku został laureatem konkursu na dalszy ciąg powieści pt. „Nieznanym szlakiem”[6]. Był tam autorem wielu artykułów poświęconym sprawom polityczno-społecznym oraz współczesnej literaturze polskiej. Od 1933 roku był redaktorem tego pisma. W następnym roku przeniósł się do Warszawy, gdzie został 16 października immatrykulowany na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie studiował do 1938 filologię polską, jednocześnie angażując się w działalność redakcyjną, publicystyczną i polityczną[1].
W latach 1935–1936 był naczelnym redaktorem „Kuźni Młodych” do końca jej istnienia. W tym czasie blisko współpracował z młodymi wówczas przedstawicielami przyszłej elity intelektualnej Polski, m.in. z Janem Twardowskim, przyszłym księdzem, Edwinem Axerem, Franciszkiem Gilem, Jerzy Giżyckim, Alfredem Łaszowskim, Zbigniewem Piterą, Kazimierzem Brandysem, Janem Kottem, Wojciechem Żukrowskim, Tadeuszem Hołujem, Gustawem Herling-Grudzińskim, Stefanem Kisielewskim, Ryszardem Matuszewskim, Zygmuntem Kałużyńskim i Jerzym Pietrkiewiczem.
W 1937 roku został sekretarzem redakcji tygodnika „Zaczyn”, związanego z grupą reprezentującą sanacyjną prawicę, szukającą możliwości wpływania na politykę państwa. Jednocześnie był jednym z najbardziej aktywnych członków Legionu Młodych, organizacji młodych piłsudczyków, 15 maja 1938 roku na Kongresie w Krakowie, został wybrany komendantem głównym Legionu Młodych. Po odejściu w 1936 roku radykalnej części Legionu Młodych, pozostali jego działacze zgłosili akces do Obozu Zjednoczenia Narodowego, ale szybko pod komendanturą Mrozowickiego z niego wystąpili i zadecydowali o połączeniu Legionu Młodych ze Związkiem Polskiej Młodzieży Demokratycznej RP. Kiedy w efekcie w grudniu 1938 roku został utworzony Legion Młodzieży Polskiej, jego pierwszym prezesem został wybrany Mrozowicki. Był też w 1936 roku organizatorem, wspólnie z Włodzimierzem Bociańskim, prezesem Koła Seniorów Legionu Młodych, konspiracyjnej organizacji młodzieży radykalnej „Związek Trzynastego Maja” („Klub 13 Maja”)[1].
W marcu 1938 roku wziął udział w I Kongresie Polaków w Niemczech w Berlinie. Zarządzeniem premiera Sławoja Składkowskiego z 10 listopada 1938 roku został odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi[7].
W sierpniu i wrześniu 1939 roku jako redaktor w Wydziale Prasowym Polskiego Radia redagował odezwy i komunikaty dla ludności Warszawy związane z mobilizacją i obroną stolicy. We wrześniu 1939 roku nie zdecydował się na ewakuację z pracownikami Polskiego Radia i zgłosił się na ochotnika do obrony Warszawy, gdzie walczył na Ochocie[8].
W dniu 8 października 1939 roku razem z Lechem Sadowskim i dwoma innymi działaczami Legionu Młodzieży Polskiej założył tajną organizację wojskową, 16 października zostali zaprzysiężeni członkowie organizacji dobrani na bazie działaczy młodzieżowych z nurtu piłsudczykowskiego. Początkowo została nadana jej nazwa P.O.W., przez wzgląd na tradycję. Wkrótce podporządkowali się Służbie Zwycięstwu Polski, nawiązując kontakt z płk. dypl. Januszem Albrechtem. Pierwszym dowódcą sformowanego batalionu został Leon Stachórski, a I zastępcą został Mrozowicki, który po aresztowaniu 23 listopada przez Gestapo Leona Stachórskiego przejął dowództwo. W dniu 23 marca 1940 roku, w Wielką Sobotę, został aresztowany w swoim mieszkaniu przy ulicy Słowackiego 35/39, w czasie zebrania kierownictwa organizacji. Był przesłuchiwany przez Gestapo w Al. Szucha, następnie więziony do czerwca tego roku na Pawiaku[9][10].
W nocy z 20/21 czerwca tego roku został zamordowany przez Niemców w największej egzekucji w Palmirach. Z więzienia na Pawiaku przyszły do organizacji i pośrednio do rodziny, żony i matki, dwa od niego listy, doręczone przez zaufanego strażnika więziennego. W pierwszym pisał z dumą „a jednak wytrzymałem”, a w drugim liście żegnał się i stwierdził, „…że nie żałuje niczego, z tego co zdziałał i pisał, że nie ma sobie nic do wyrzucenia”[11].
W dniu 5 sierpnia 1939 roku poślubił Annę Diakonow, córkę Aleksandra i Eugenii Patkowskiej, studentkę Wyższej Szkoły Nauk Politycznych, działaczkę Legionu Młodych i Związku Trzynastego Maja, która po śmierci męża kontynuowała działalność konspiracyjną w Armii Krajowej; w czasie Powstania Warszawskiego była sanitariuszką w Zgrupowaniu Żubr II Obwodu na Żoliborzu[12], po upadku powstania została wywieziona przez Niemców na roboty przymusowe do Austrii, gdzie pracowała w fabryce Rich. Klinger A.G. w Wien-Gumpoldkirchen przy produkcji uszczelek dla przemysłu lotniczego. Po zakończeniu wojny wdowa wyszła za mąż za starszego brata Mrozowickiego, Jana Klemensa, kapitana żeglugi wielkiej i literata[13].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d Edward Muszalski, Mrozowicki Józef Michał, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XXII, s. 208-209, 1977.
- ↑ Encyklopedia Gdyni (biogram Żelskiej-Mrozowickiej Zofii Janiny), Gdynia, s. 984, 2006.
- ↑ Kuźnia Młodych nr 13/1933 z dnia 1 października 1933, 1933.
- ↑ Kuźnia Młodych, nr 4/1934 z dnia 15 lutego 1934, 1934.
- ↑ Kuźnia Młodych, nr 5/1934 z dnia 1 marca 1934, 1934.
- ↑ Kuźnia Młodych nr 4/1932 z dnia 15 marca 1932, 1932.
- ↑ Edward Muszalski, Mrozowicki Józef Michał, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XXII, s. 208-209., 1977.
- ↑ Edward Muszalski, Mrozowicki Józef Michał, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XXII,s. 208-209., 1977.
- ↑ Korespondencja Lecha Sadowskiego i Józefa Mrozowickiego oraz wycinki prasowe i opracowania, [w:] the Jozef Pilsudski Institute w Nowym Jorku, collection No. 82, papiery Tadeusza Aleksandra Pawłowicza.
- ↑ Edward Muszalski, Mrozowicki Józef Michał, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XXII,s. 208-209, 1977.
- ↑ J. Junosza Zdrojewski, Zalążek ruchu oporu. Nad mogiłami palmirskimi, [w:] „Gazeta Ludowa”, nr 169, Warszawa 22.06.1946.
- ↑ Powstańcze Biogramy – Anna Mrozowicka[dostęp 2018-11-20].
- ↑ [[Encyklopedia Gdyni]] (biogram Mrozowickiego Jana Klemensa), Gdynia, s. 481, 2006.
Bibliografia
edytuj- Edward Muszalski: Mrozowicki Józef Michał (1913–1940). W: Polski Słownik Biograficzny. T. XXII. 1977, s. 208–209.
- Korespondencja Lecha Sadowskiego i Józefa Mrozowickiego oraz wycinki prasowe i opracowania. [w:] Jozef Pilsudski Institute w Nowym Jorku, collection No. 82, papiery Tadeusza Aleksandra Pawłowicza.