Wikipedia

Józef Hendricks

oficer Wojska Polskiego

Józef Armin Hendricks (ur. 13 marca 1896 Świątnikach Małych, zm. 26 kwietnia 1969 w Ziębicach) – major pilot lotnictwa Wojska Polskiego i Polskich Sił Powietrznych na Zachodzie, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Józef Hendricks
Ilustracja
major pilot major pilot
Data i miejsce urodzenia

13 marca 1896
Świątniki Małe

Data i miejsce śmierci

26 kwietnia 1969
Ziębice

Przebieg służby
Lata służby

1918–1931 i 1939–1946

Siły zbrojne

Armia Cesarstwa Niemieckiego
Wojsko Polskie
Polskie Siły Zbrojne

Formacja

Armia Wielkopolska
Lotnictwo Wojska Polskiego
RAF

Jednostki

Infanterie-Regiment Nr. 140
3. wielkopolska eskadra lotnicza
4. wielkopolska eskadra bojowa 3 pułk lotniczy
1 pułk lotniczy

Stanowiska

dowódca dywizjonu

Główne wojny i bitwy

wojna polsko-ukraińska
wojna polsko-bolszewicka
II wojna światowa

Odznaczenia

Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Walecznych (1920–1941, czterokrotnie)
Multimedia w Wikimedia Commons

Przyszedł na świat w polsko-niemieckiej rodzinie Wilhelma Hendricksa i Marii Marty z Kabacińskich[1][2]. Po ukończeniu gimnazjum studiował cztery semestry na politechnikach we Wrocławiu, Hanowerze i Wismarze.

I wojna światowa

edytuj

Powołany 1 września 1914 do armii niemieckiej, skierowany do Infanterie-Regiment Nr. 9 w Gdańsku[3]. Po szkole oficerskiej (od 15 października 1915 do 13 marca 1916) odkomenderowany do Infanterie-Regiment Nr. 140, w którym służył (piechota) na froncie zachodnim we Francji. W 1917 mianowany ppor. Dowódca kompanii w tej jednostce od 21 lutego 1917. Oddelegowany na kurs obserwatorów lotniczych w Armee-Flugpark Nr 1 w czerwcu 1917. Następnie skierowany na front. Ponownie w szkołach lotniczych: od 26 sierpnia 1917 we Flieger-Ersatz-Abteilung Nr 11 we Wrocławiu i w Brzegu, a od 22 kwietnia 1918 do 23 grudnia 1918 w Scheinwerferschule Hannover-Buchholz[4].

Wojsko wielkopolskie

edytuj

Do wojska wielkopolskiego wstąpił ochotniczo 8 kwietnia 1919[5]. Włączony do personelu latającego 3. wielkopolskiej eskadry lotniczej Polnej na lotnisku Ławica. Od 5 maja 1919 – ppor., a od 3 czerwca 1919 porucznik wojsk lotniczych. Walczył w składzie tej eskadry w okolicach Lwowa na froncie wojny polsko-ukraińskiej (od czerwca do sierpnia 1919)[6]. Z dniem 15 września 1919 dowódca kompanii w Szkole Lotniczej na Ławicy[5], pełnił też inne funkcje specjalistyczne: oficer sądowy[7], członek komisji oceny stanu technicznego samolotów na Ławicy[6].

Wojna polsko-bolszewicka

edytuj
 
Józef Hendricks, mjr pilot, kawaler Orderu Virtuti Militari

Od 14 lutego 1920 przeniesiony do stacjonującej w Bydgoszczy 4. wielkopolskiej eskadry bojowej (od lipca 1920 przemianowanej na 15. eskadrę myśliwską).

W okresie 16 – 31 maja 1920 odbył szesnaście misji bojowych[6] podczas polskiej ofensywy przeciw bolszewikom na Ukrainie. Z lotniska Wapniarka na Podolu na Albatrosie B.II załogowe loty wywiadowcze i skuteczne ataki bombowe na cele naziemne: rozbicie pod silnym ostrzałem nieprzyjaciela sowieckich transportów kolejowych na stacji w Rudnicy[8] (19 maja 1920), zdobycie pociągów pancernych Bela Kuhn i Krasnyj Kristianiec (27 maja 1920) i rozbicie pancerki na stacji Malowannaja (29 maja 1920). Pomimo silnego ostrzału mistrzowski pilotaż umożliwił wykonanie celnych ataków bombowych[9].

Trzykrotnie trafiony przez nieprzyjaciela 1 czerwca 1920 w czasie lotu wywiadowczego (Albatros B.II 1677/17)[10] zbombardował oddziały kawalerii Budionnego i tabory w Czarnominie, Rudnicy i Horodyszczach. W czerwcu 1920 walczył na jednomiejscowym samolocie myśliwskim Fokker D.VII[6]. W lipcu i sierpniu 1920 (start z lotniska Lewandówka pod Lwowem) wspierał VI Armię Frontu Południowego w walkach z 1 Armią Konną Budionnego, 14 sierpnia 1920 wraz z por. Dziembowskim i ppor. pil. Edwardem Lewandowskim, szturmował piechotę bolszewicką w rejonie wsi Chołojów[11]. W walkach o Lwów 15 sierpnia 1920 jego Fokker D.VII (503/18) ostrzelany przez kawalerię sowiecką lądował przymusowo pomiędzy liniami wojsk polskich i bolszewickich. Cudem uniknął śmierci, przedostał się do pododdziałów 12. pułku piechoty. Doprowadził do nocnego zdemontowania samolotu, wycięcia z kadłuba pamiątkowego godła[12] (laleczka BI-BA-BO), zabrania najcenniejszych części i spalenia reszty maszyny.

Kolejne cztery loty szturmowe wykonał 18 sierpnia 1920. Uczestniczył w walkach powietrznych do października 1920. Za wybitnie zasługi w obronie Lwowa (17–20 sierpnia 1920) otrzymał Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari. Udekorowany czterokrotnie Krzyżem Walecznych za czyny bojowe i dwukrotnie wymieniony w rozkazach pochwalnych dowódcy 6 Armii.

Czas pokoju

edytuj

W 3 pułku lotniczym w Poznaniu pełnił służbę od 29 sierpnia (20 lipca) 1921 do 5 stycznia 1929. Awansowany: w 1922 (kpt.) i w 1924 (mjr). W styczniu 1925 został przydzielony do Departamentu IV Żeglugi Powietrznej Ministerstwa Spraw Wojskowych w Warszawie na stanowisko kierownika referatu[13][5]. Z dniem 10 marca 1925 został przydzielony do 3 pułku lotniczego na stanowisko dowódcy III dywizjonu myśliwskiego[14]. Następnie pełnił służbę w Oddziale I Sztabu Generalnego[15].

Uczestnik pierwszych w Polsce zawodów samolotowych pod nazwą „Krajowy Lot Okrężny o Puchar Ministra Spraw Wojskowych” (16–17 września 1922).

Ożenił się 14 października 1922 w Warszawie z Janiną Mańczak, z którą rozwiódł się 20 sierpnia 1928 (małżeństwo pozostało bezdzietne)[16].

W lipcu 1929 został przeniesiony do 1 pułku lotniczego w Warszawie na stanowisko dowódcy dywizjonu szkolnego[17][5]. W marcu 1931 został zwolniony ze stanowiska dowódcy dywizjonu szkolnego z równoczesnym pozostawieniem w dyspozycji dowódcy pułku[18]. Z dniem 31 sierpnia tego roku został przeniesiony w stan spoczynku.

Na emeryturze mieszkał w majątku w Nowej Wsi, który nabył na raty przed 1926 (tzw. resztówka po parcelacji rydzyńskiej Fundacji Sułkowskich o powierzchni 197 ha). Przetłumaczył Wojnę powietrzną Hansa Rittera, wydaną w 1933 przez Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy[19].

II wojna światowa

edytuj

Zmobilizowany 24 sierpnia 1939 do 3. pułku lotniczego w Poznaniu. W kampanii wrześniowej dowódca Oddziału Portowego w składzie Bazy Lotniczej nr 3[20]. 18 września 1939, po inwazji sowieckiej, przekroczył granicę z Rumunią. Internowany, 1 października 1939 uciekł z obozu i przedostał się do Francji, a stamtąd do Wielkiej Brytanii. W marcu 1942, w stopniu majora, został przyjęty do Polskich Sił Powietrznych (numer służbowy RAF P-0431[21]) i wyznaczony na stanowisko komendanta Stacji Lotniczej Hucknall. W latach 1943–1946 pełnił służbę w Inspektoracie ds. Zarządu Wojskowego.

Polska

edytuj

Wrócił do kraju w 1946. Zamieszkał w dworku w Nowej Wsi (z dawnego majątku pozostały 42 ha). Pełen rezerwy wobec narzuconego po II wojnie światowej porządku społeczno-politycznego, był autorytetem dla rolników przeciwnych kolektywizacji. Inwigilowany i obserwowany. Aresztowany w sierpniu 1949 przez Urząd Bezpieczeństwa. Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie z czerwca 1951 skazany na sześć lat więzienia oraz przepadek całego mienia (złagodzonym na mocy amnestii do lat trzech). Przebywał w najcięższych więzieniach (Mokotów, Rawicz, Obóz Pracy w Strzelcach Opolskich – praca w kamieniołomach).

Po zwolnieniu w 1953 mieszkał wraz z drugą żoną Martą w Stęszewie, w Krosnowicach (gdzie był ogrodnikiem) oraz w Ziębicach.

Zmarł w Ziębicach 26 kwietnia 1969. Pochowany na cmentarzu komunalnym w Ziębicach, ekshumowany w 1969 i przeniesiony do grobu rodzinnego na Cmentarzu Junikowo w Poznaniu.

Ordery i odznaczenia

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b Kolekcja VM ↓, s. 1.
  2. ↑ Jarosław Wawrzyniak: Józef Hendricks; http://niebieskaeskadra.pl/?control=8&id=4593.
  3. ↑ Mateusz Kabatek, Robert Kulczyński: Lotnicza historia Ziemi Pilskiej 1910-1945. Wyd. Stratus 2011, s. 167.
  4. ↑ Tamże, s. 167–168.
  5. ↑ a b c d Kolekcja VM ↓, s. 4.
  6. ↑ a b c d Do komendanta stacji – Akt, Ławica 17.9.1919 r. (CAW I.170.3.7) i Do komendanta stacji – Raport, Ławica 18.10.1919 r. (CAW I.300.39.28).
  7. ↑ Waldemar Wójcik, Józef Zieliński: Lotnicy – Kawalerowie Orderu Wojennego Virtuti Militari. T. I Wojna polsko-bolszewicka 1919–1920. Wyd. Adam Marszałek 2005, s. 63.
  8. ↑ Telegram – opis lotu bojowego nr 2 z 19 maja 1920 r. (CAWI.301.12.19) oraz Łydżba Łukasz: Zarys dziejów 132. EM w latach 1919–1939: część 1, s. 58.
  9. ↑ Wniosek Jerzego Dziembowskiego o odznaczenie Krzyżem Walecznych Józefa Hendricksa i Zdzisława Bilażewskiego (CAW) oraz Łukasz Łydżba: Zarys dziejów 132. EM w latach 1919–1939: część 1, s. 58.
  10. ↑ Telegram do Naczelnego Dowództwa Szefostwa Lotnictwa w Warszawie z 1.06.1920 r. (CAW I.301.12.22).
  11. ↑ Wniosek Jerzego Dziembowskiego o odznaczenie Krzyżem Walecznych Józefa Hendricksa i Edwarda Lewandowskiego (CAW) oraz Tomasz Kopański: Fokker DVII Bi-Ba-Bo, [w:] Lotnictwo z Szachownicą, nr 1/2002 s. 25.
  12. ↑ Wniosek Jerzego Dziembowskiego o odznaczenie Krzyżem Walecznych po raz trzeci Józefa Hendricksa (CAW) oraz Tomasz Kopański: Fokker DVII Bi-Ba-Bo, [w:] Lotnictwo z Szachownicą, nr 1/2002 s. 25.
  13. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 7 z 22 stycznia 1925 roku, s. 31.
  14. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 34 z 24 marca 1925 roku, s. 163.
  15. ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 540, 547.
  16. ↑ Wyrok konsystorza Wileńskiego Ewangelicko-Reformowanego Nr 26/223/28 z 11 września 1928 r. o rozwiązaniu małżeństwa.
  17. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 6 lipca 1929 roku, s. 197.
  18. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 26 marca 1931 roku, s. 92.
  19. ↑ Ritter Hans – Kpt. Szt. Gen. Wojna Powietrzna. Z załącznikami. Z niemieckiego przetłumaczył Józef Hendricks major pilot. Warszawa 1933 r. (13169) [W:] Nowe książki nabyte dla Bibljoteki Ministerstwa Spraw Wewn. w miesiącu wrześniu 1933 r. http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/plain-content?id=93620.
  20. ↑ Jerzy Pawlak: Płonące bazy – wrzesień 1939 r. Wyd. Retro-Art, Warszawa 2004.
  21. ↑ Krzystek 2012 ↓, s. 221.
  22. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 40 z 23 listopada 1921 roku, s. 1555.
  23. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 3 sierpnia 1931 roku, s. 287.
  24. ↑ Kolekcja VM ↓, s. 3.
  25. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 15 z 11 listopada 1928 roku, s. 436.

Bibliografia

edytuj
  • Hendricks Józef. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari; sygn. I.482.1104 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-10-11].
  • Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
  • Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
  • Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
  • Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
  • Tomasz Goworek: Pierwsze samoloty myśliwskie lotnictwa polskiego. Warszawa 1991
  • Krzysztof Hoff: Skrzydła niepodległej. O wielkopolskim lotnictwie w latach Drugiej Rzeczypospolitej. Poznań 2005
  • Księga pamiątkowa 3-go Pułku Lotniczego 1918-1928. Poznań 1928
  • Edward Lewandowski: Lotnictwo w walce z Armją Konną Budiennego. [W:] Przegląd Lotniczy nr 1-2/1932, s. 22–36; 26-27
  • Edward Lewandowski: Zarys historji 15-ej eskadry myśliwskiej (obecnie 132-ej). [W:] Przegląd Lotniczy nr 5/1929
  • Łukasz Łydżba: Fokkery w obronie Lwowa. [W:] Lotnictwo z Szachownicą nr 1/2009
  • Tadeusz Malinowski: Pierwsze zawody. [W:] Skrzydlata Polska nr 45/(1980)/1989
  • Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w latach 1918–1939. Warszawa 1989
  • Hans Ritter – Kpt. Szt. Gen: Wojna Powietrzna. Z załącznikami. Z niemieckiego przetłumaczył Józef Hendricks major pilot. Warszawa 1933
  • Krzysztof Tarkowski: Lotnictwo polskie w wojnie z Rosją Sowiecką 1919-1920. Warszawa 1991
  • Jarosław Wawrzyniak: Józef Hendricks. [W:] http://niebieskaeskadra.pl/?control=8&id=4593

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Józef_Hendricks&oldid=71684908”