Józef Godlewski (senator)
Józef Marian Godlewski (ur. 1890 w Czernicy (powiat rówieński)[1], zm. 4 czerwca 1968 w Londynie) – polski ziemianin, działacz społeczny, senator w II Rzeczypospolitej, polityk emigracyjny.
.jpg)
| |
| Data i miejsce urodzenia |
1890 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
4 czerwca 1968 |
| Senator V kadencji (II RP) | |
| Okres |
od 1938 |
| Przynależność polityczna |
Obóz Zjednoczenia Narodowego |
| Odznaczenia | |
   
| |
Życiorys
edytujDzieciństwo i młodość
edytujUrodził się w ziemiańskiej rodzinie Godlewskich h. Gozdawa, osiadłej w XVIII w. na Litwie Kowieńskiej. Ojciec Józefa, Kazimierz Godlewski, był na przełomie XIX i XX w. właścicielem majątku Józefowo, w pow. mariampolskim.
Uczył się w rządowych gimnazjach w Mariampolu i Kownie (do 1905), Kowieńskiej Społecznej Szkole Handlowej, oraz Studium Rolniczym przy Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, które ukończył w 1914 r[2].
W czasie I wojny światowej służył w armii rosyjskiej. W czerwcu 1917 współorganizował Zjazd Wojskowych Polaków w Piotrogrodzie. Był jednym z organizatorów polskich formacji wojskowych w Rosji[2].
W II Rzeczypospolitej
edytujOd 1918 służył w Wojsku Polskim, jako adiutant ministra spraw wojskowych oraz oficer do zleceń. W czasie wojny polsko-bolszewickiej służył w Oddziale II Sztabu Generalnego WP, na odcinku ukraińskim oraz białoruskim. W 1921 przeniesiony do rezerwy w stopniu kapitana[2].
Od 1921 prowadził majątek Gajówki na Pomorzu, zaś od 1924 – wniesiony przez żonę majątek Synkowicze II w powiecie słonimskim. Pełnił szereg funkcji społecznych, był m.in.: prezesem oddziału powiatowego Kresowego Związku Ziemian w Słonimiu, członkiem Zarządu Głównego Kresowego Związku Ziemian, prezesem oddziału powiatowego Towarzystwa Rolniczego w Słonimiu, prezesem Rady Nadzorczej Komunalnych Kas Oszczędności, członkiem zarządu Zrzeszenia Producentów Spirytusu Kresów Wschodnich, członkiem Rady Państwowego Zakładu Ubezpieczeń Wzajemnych.
Angażował się w działalność samorządową, był m.in.: członkiem Wojewódzkiej Rady Samorządowej w Nowogródku oraz zasiadał w Sejmiku Powiatowym w Słonimiu[3].
Politycznie angażował się po stronie obozu Józefa Piłsudskiego. Od 1937 był prezesem obwodu Obozu Zjednoczenia Narodowego i członkiem Rady Wojewódzkiej OZN w Nowogródku.
W 1938 został senatorem V kadencji (1938–1939) z wojewódzkiego nowogródzkiego. Zasiadał w komisjach: administracyjno-samorządowej, gospodarczej, komunikacyjnej (okresowo) i rolnej[2].
Wojna i emigracja
edytujPo wybuchu II wojny światowej, we wrześniu 1939 opuścił Polskę, a następnie - przez Rygę, Sztokholm i Brukselę - dotarł do Francji. W stopniu kpt. saperów służył w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie. Od 1940 stacjonował w Szkocji.
Był jednym z inicjatorów powołania organizacji kresowej na uchodźstwie. 31 października 1942, na Zjeździe Wilnian w Edynburgu, został wybrany prezesem Zarządu Głównego Związku Ziem Północno-Wschodnich RP (funkcję tę pełnił do roku 1949) Był przeciwnikiem polityki wschodniej gabinetów Władysława Sikorskiego oraz Stanisława Mikołajczyka.
Po 1945 pozostał na emigracji, angażując się w życie społeczne, polityczne i kulturalne polskiego uchodźstwa w Wielkiej Brytanii. W latach 1946–1949 był wydawcą tygodnika „Lwów i Wilno” (redagowanego przez Stanisława Mackiewicza). Był jednym z założycieli Związku Rolników Polskich w Wielkiej Brytanii. Udzielał się w ruchu federalnym, zainicjowanym przez emigracje krajów Europy Środkowo-Wschodniej.
W 1954 r., w okresie kryzysu konstytucyjnego emigracyjnego ośrodka legalistycznego, poparł obóz prezydenta Augusta Zaleskiego. W latach 1954–1963 zasiadał w proprezydenckiej Radzie Rzeczypospolitej (I i II kadencji), sprawując godność wiceprezesa Rady (1958–1963). W Radzie współtworzył Klub Ziem Wschodnich. 22 czerwca 1959, 22 czerwca 1962 był powoływany przez Prezydenta RP na Uchodźstwie Augusta Zaleskiego na członka Głównej Komisji Skarbu Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej[4][5]. Nadal był członkiem GKSN w latach 1963–1967.
W 1955 był jednym z założycieli Związku Ziem Wschodnich RP, powstałego w wyniku rozłamu w Związku Ziem Północno-Wschodnich RP. W latach 1966–1968 sprawował funkcję prezesa Rady Naczelnej Związku Ziem Wschodnich RP[6]. Pisywał pamiętniki[7].
3 maja 1968 został odznaczony przez Prezydenta RP na uchodźstwie Augusta Zaleskiego Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski "za zasługi położone dla Rzeczypospolitej Polskiej w ofiarnej pracy nad odzyskaniem Ziem Wschodnich"[8].
Wieloletni współpracownik Godlewskiego, Kazimierz Okulicz, wspominał go w następujący sposób[9]:
Kiedy w jesieni 1939 żegnał się z nowoczesnym, kwitnącym warsztatem swej wytężonej pracy, nie miał pewności, czy do niego wróci. Ale nie poddawał się psychicznie kolejnym wieściom hiobowym. Na ostatnim przystanku życia w Londynie bywał na wozie i pod wozem, ale pracą w zgoła innej profesji, nauczaniem obcych języków w szkołach angielskich - zdobył sobie niezależny byt i warunki do spisania wspomnień. Z urody i manier był do końca życia modelem do "pańskiego" kontusza.
Autor Na przełomie epok (Londyn, 1978).
Został pochowany na Cmentarzu North Sheen w Londynie[10].
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (3 maja 1968)[11]
- Krzyż Niepodległości (3 maja 1932)[12]
- Krzyż Walecznych[3]
- Złoty Krzyż Zasługi[3]
- Srebrny Krzyż Zasługi[3]
Życie prywatne
edytujBył synem Kazimierza Kamila Józefa h. Gozdawa (1854–1930) i Marii Izabeli Jadwigi bar. Mohrenheim (1861–1920). Miał braci: Edwarda, Stefana, Ludwika i Stanisława oraz siostry: Halinę (zmarła w dzieciństwie), Marię, zamężną Dobulewicz i Aleksandrę 1.voto Boniecką 2. voto Mialnikow.
20 lipca 1920 ożenił się z Fabianą Marią El hr. Hutten-Czapską (1895–1974), z którą miał syna Karola Marię (1921–2008) oraz córki Krystynę (1924–1930) i Izabellę (1931–2018)[13].
Przypisy
edytuj- ↑ Istnieją rozbieżności co do daty urodzin J. Godlewskiego; baza danych Biblioteki Sejmowej podaje że Godlewski urodził się w (?) 1890 r. w maj. Czernica, pow. Równe na Wołyniu; S. Łoza (Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania, 1939, s. 88) podaje, że Godlewski przyszedł na świat 1 lutego 1882 r. w maj. Józefów, pow. Mariampol; z kolei słownik biograficzny Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej (red. J. Majchrowski, Warszawa 1994, s. 511) podaje, że Godlewski urodził się 1 listopada 1892 r. na Litwie; zbliżone dane (ur. 1 listopada 1892 r. na Suwalszczyźnie) znajdujemy we wspomnieniowym artykule napisanym po śmierci Godlewskiego („Biuletyn Związku Ziem Wschodnich”, 1968, nr 136–138, s. 6).
- ↑ a b c d Biblioteka Sejmowa [online] [dostęp 2016-03-30].
- ↑ a b c d Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: 1939, s. 88. [dostęp 2021-07-20].
- ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22 czerwca 1959r. o powołaniu członków Głównej Komisji Skarbu Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 34, Nr 4 z 22 sierpnia 1959.
- ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22 czerwca 1962r. o powołaniu członków Głównej Komisji Skarbu Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 4, Nr 2 z 6 lipca 1962.
- ↑ Paweł Gotowiecki, O Polskę z Wilnem i Lwowem. Związek Ziem Północno-Wschodnich RP (1942–1955), Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2012, passim, ISBN 978-83-7543-247-3.
- ↑ Michał K. Pawlikowski. Józef Godlewski. „Wiadomości”. Nr 35 (1170), s. 6, 1 września 1968.
- ↑ Dziennik Ustaw RP, 1971, nr 1 [online].
- ↑ Przedmowa, [w:] Kazimierz Okulicz, Józef Godlewski, Na przełomie epok, Londyn 1978, s. XII-XIII.
- ↑ Z żałobnej karty. „Biuletyn”. Nr 1 (14), s. 91, Czerwiec 1968. Koło Lwowian w Londynie.
- ↑ Komunikat o nadaniu Orderu Odrodzenia Polski. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 4, Nr 1 z 19 stycznia 1971.
- ↑ M.P. z 1932 r. nr 109, poz. 142 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- ↑ Genealogia potomków Sejmu Wielkiego M. J. Minakowskiego [online] [dostęp 2016-03-30].
Bibliografia
edytuj- Stanisław Łoza (red.): Czyn wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: 1939, s. 88. [dostęp 2021-07-20].
- Józef Godlewski: Na przełomie epok. Londyn: Polska Fundacja Kulturalna, 1978.
- Jacek Majchrowski (red.): Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej. Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza „BGW”, 1994. ISBN 83-7066-569-1.
- Paweł Gotowiecki: O Polskę z Wilnem i Lwowem. Związek Ziem Północno-Wschodnich RP (1942–1955). Warszawa: Neriton, 2012. ISBN 978-83-7543-247-3.