Wikipedia

Józef Czechowicz (fotograf)

litewski fotograf

Józef Czechowicz, lit. Juozapas Čechavičius (ur. 2 marca 1818 w guberni witebskiej[1], zm. 1 stycznia 1888 w Wilnie) – polski fotograf znany głównie jako autor widoków Wilna.

Józef Czechowicz
ilustracja
Józef Czechowicz
Data urodzenia

2 marca 1818

Data i miejsce śmierci

1 stycznia 1888
Wilno

Zawód, zajęcie

fotograf

Multimedia w Wikimedia Commons
Józef Czechowicz, kościół św. Józefa w Wilnie w trakcie burzenia, 1877

Życiorys

edytuj

Prawdopodobnie pochodził z lubelskiej gałęzi rodziny Lachowickich-Czechowiczów. W Wilnie ukończył szkołę średnią i podjął pracę jako urzędnik miejski. Studia w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie rozpoczął późno, prawdopodobnie mając 40 lat, studiując malarstwo u Jana Kaniewskiego[2].

Do Wilna przybył w kwietniu 1865, a 12 marca następnego roku otrzymał od gubernatora generalnego zezwolenie na prowadzenie działalności fotograficznej[3]. Obejmowało ono zgodę na " „wykonywanie zdjęć maszyn przemysłowych oraz typów narodowych”poza studiem na terenie całego północno-zachodniego kraju (...) pod warunkiem, że powiadomiony o tym będzie każdorazowo miejscowy gubernator i powiatowy komendant wojskowy"[4]. Dlatego o wydaniu zezwolenia równocześnie powiadomiono gubernatorów w Mohylewie, Grodnie, Mińsku, Witebsku i Wilnie[4]. Pozwolono Czechowiczowi otworzyć zakład we własnym domu przy ulicy Botanicznej niedaleko wejścia do Ogrodu Botanicznego[4]. W latach 1872–1874 zawiesił działalność swojego zakładu, który wynajął firmie fotograficznej W.A. Straussa i J. Brzozowskiego[4]. Sam poświęcił się wykonywaniu zdjęć Wilna. To wówczas powstała większość widoków tego miasta jego autorstwa[5]. Po uzyskaniu zgody gubernatora otworzył ponownie zakład w kwietniu 1876 roku[4].

Zmarł 1 stycznia 1888 roku[6] i został pochowany na cmentarzu Bernardyńskim w Wilnie[7].

Zakład fotograficzny odziedziczyła Anna z Bolcewiczów (1845-1923), z którą był związany przez lata. Czechowicz miał z nią dwóch synów: Antoniego (ok. 1882-1915) i Juliana (ok. 1885-1945)[8]. Wychowywał też dwójkę dzieci ze wcześniejszego związku Anny: Reginę (1876-1890) i Maurycego (ok. 1877-1897) De Rothe (de Rotte)[8].

Po ślubie z malarzem Wincentym Ślendzińskim (1837-1909) pod nazwiskiem Ślendzińska kontynuowała działalność zakładu, wykorzystując negatywy Czechowicza. Ich synem był malarz Ludomir Sleńdziński (1889-1980).

Ojciec wileńskiej fotografii

edytuj

Czechowicz sprowadzał nowoczesny sprzęt i materiały fotograficzne z Londynu[9]. Kupił aparat do fotografowania widoków w plenerze i wyposażenie ciemni[9]. W Wilnie jego studio, które specjalizowało się w wykonywaniu zdjęć portretowych było dziewiątym zakładem istniejącym w tym okresie[4]. Czechowicz jednak najwięcej czasu poświęcał na fotografowanie krajobrazów Wilna[9]. Do fotografowania używał wykonanego na jego zamówienie obiektywu szerokokątnego i kamery na płyty szklane[10]. Jako jeden z pierwszych, używał dużych szklanych płytek o wym. 24 x 30 cm[10].

Józef Czechowicz pozostawił około 200 zdjęć Wilna[10]. Jego zdjęcia nie były tylko fotografiami. Miały wartość dokumentalną i artystyczną. Pokazywał na nich nie tylko budynki, ale wykonywał również ogólne plenery miasta. Cechą charakterystyczną jego zdjęć jest "przedstawienie obiektu ukazanego frontalnie z wysoko umieszczoną linią horyzontu"[11]. Dzięki temu budynki nabierają "majestatyczności, a nawet dramatyczności" co pokazują zdjęcia katedry wileńskiej, kościoła św. Jakuba i Filipa na Łukiszkach, kościoła św. Anny i Bernardynów i inne[12].

Czechowicz pozostawił nam również zdjęcia wnętrz kościelnych. Mają one duże znaczenie historyczne. Do unikatowych należą wnętrza kościoła św. Michała, czy zdjęcia ruin (zburzonego kościoła św. Józefa, wileńskiego zamku i zamku w Trokach)[12]. Wśród zachowanych zdjęć są również te pokazujące ulice, na niektórych pojawiają się sylwetki ludzi lub ich cienie (co wynikała z długiego okresu naświetlania)[12]. Był pierwszym fotografem w Wilnie, który wykonał zdjęcia peryferyjnych dzielnic miasta i mieszkających tam ludzi[12].

Zbiory klisz i zdjęć

edytuj

Litewskie Muzeum Narodowe ma w swoich zbiorach 327 oryginałów zdjęć oraz ponad 150 szklanych klisz[13]. Muzeum Historyczno-Etnograficzne w Wilnie posiada ponad 200 oryginalnych odbitek zdjęć oraz 90 szklanych negatywów[14]. 29 oryginalnych szklanych klisz, które zakupiono w 1967 roku od Ludomira Sleńdzińskiego posiada w swoich zbiorach Muzeum Narodowe w Warszawie[15]. Galeria im. Sleńdzińskich w Białymstoku ma w zbiorach szklaną kliszą z obrazem Matki Boskiej Ostrobramskiej[15].

W Petersburgu odkryto kolekcję 50 zdjęć, które w 1874 roku Czechowicz wysłał do Komitetu ds. Cenzury, aby upewnić się, że będą chronione jego prawa autorskie[16]. Zdjęcia zostały opisane przez Czechowicza, a ich wybór pokazuje, które zdjęcia Wilna były dla niego najcenniejsze. Interesujące jest również to, że fotograf chciał chronić swoje prawa do dzieła[16]. W Bibliotece Watykańskiej znajduje się album z widokami Wilna, który w 1888 roku podarowało papieżowi Leonowi XIII wileńskie stowarzyszenie kobiet[14].

Odznaczenia

edytuj

W 1872 roku Cesarskie Towarzystwo Miłośników Nauk Przyrodniczych, Antropologii i Etnografii przy Cesarskim Uniwersytecie Moskiewskim przyznało Czechowiczowi wielki srebrny medal za „zdjęcia dla kursów oświaty”[7]. 10 lat później w 1882 roku na rosyjskiej wystawie przemysłu i sztuki otrzymał srebrny medal za „zdjęcia budynków i wnętrz”[7]. Prawdopodobnie otrzymał również na XI Wystawie Francuskiego Towarzystwa Fotograficznego w Pałacu Techniki w Paryżu złoty medal oraz dziękczynne odznaczenie od Stolicy Apostolskiej[7].

Nagrobek

edytuj

Dokładne miejsce pochówku przez lata pozostawało nieznane. W Galerii im. Sleńdzińskich w Białymstoku zachowało się zdjęcie na którym napisano, że został pochowany " przed grobami Ilcewiczów i Miniatowiczów w Wilnie"[17]. Pomogło to w ustaleniu w 2009 roku miejsca pochówku Czechowicza[17]. W 2010 roku został odsłonięty nowy nagrobek[17], który powstał dzięki staraniom polsko-litewskiej Fundacji im. Adama Mickiewicza[18].

Wystawy

edytuj
  • 1999 - Muzeum Narodowe - wystawa Spojrzenia na Wilno. Fotografia wileńska w latach 1939-1939, na której pokazano m.in. fotografie Czechowicza ze zbiorów Muzeum[19].
  • do listopada 2015 - wystawa przygotowana przez Litewskie Muzeum Narodowe "Wilno na zdjęciach Józefa Czechowicza"[14], na której pokazano posiadane przez muzeum zdjęcia i szklane klisze.
  • listopad 2015 - styczeń 2016 wystawa "Wilno Józefa Czechowicza"[20] w Muzeum Sztuki Vytautasa Kasiulisa[21]. Kuratorem był Dainius Junevičius, badacz historii litewskiej fotografii i pierwszy litewski ambasador w Polsce po odzyskaniu przez to państwo niepodległości[21]. Zaprezentowano na niej nie tylko ponad 150 zdjęć Wilna, ale również zdjęcia z albumu rodzinnego, dokumenty archiwalne, autoportrety i pocztówki[20].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Datę tę ustalił Dainius Junevičius i opublikował w katalogu wystawy w Litewskim Muzeum Sztuki, 13 listopada 2015 – 31 stycznia 2016: Juozapo Čechavičiaus Vilnius, Vilnius 2016, s. 8. We wcześniejszych opracowaniach podawane bywają lata 1810, 1817 i 1819.
  2. ↑ Hryszko J. R Józef Czechowicz s. 6-7
  3. ↑ Plater-Zyberk M. Spojrzenia na Wilno... s. 13.
  4. ↑ a b c d e f Hryszko J. R. Józef Czechowicz.. s. 10
  5. ↑ Plater-Zyberk M. Spojrzenia na Wilno... s. 15.
  6. ↑ W Wilnie na Litwie, Kuryer Lwowski (Lemberger Courier), 1888-02-16, s.4 [online], anno.onb.ac.at [dostęp 2018-11-05] (pol.).
  7. ↑ a b c d Hryszko J. R Józef Czechowicz... s. 15
  8. ↑ a b Hryszko J. R Józef Czechowicz s. 3
  9. ↑ a b c Hryszko J. R. Józef Czechowicz s. 8
  10. ↑ a b c Hryszko J. R. Józef Czechowicz.. s. 12
  11. ↑ Hryszko J. R. Józef Czechowicz... s. 13
  12. ↑ a b c d Hryszko J. R. Józef Czechowicz s. 12-15
  13. ↑ Dla wilnian zaprezentowano zdjęcia „ojca wileńskiej fotografii” – Józefa Czechowicza [online] [dostęp 2018-11-02] (pol.).
  14. ↑ a b c Wilno na zdjęciach Józefa Czechowicza (FOTO), „Kresy24.pl - Wschodnia Gazeta Codzienna” [dostęp 2018-11-02] (pol.).
  15. ↑ a b Hryszko J. R Józef Czechowicz s. 5
  16. ↑ a b VšĮ Tėviškės, Pažymimos žymiojo fotografo Juozapo Čechavičiaus 200-osios metinės [online], alkas.lt [dostęp 2018-11-05] (lit.).
  17. ↑ a b c Edyta Maksymowicz: Wreszcie nagrobek dla Czechowicza. Wilnoteka, 2010-10-07. [dostęp 2017-10-20].
  18. ↑ Litwa: Odsłonięto nagrobek polskiego mistrza fotografii [online] [dostęp 2018-11-02] [zarchiwizowane z adresu 2018-11-06].
  19. ↑ Spojrzenia na Wilno. Fotografia wileńska w latach 1939-1939. mhf.krakow.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-06)]. Muzeum Fotografii 1999 [Dostęp 2018-11-02]
  20. ↑ a b "Wilno Józefa Czechowicza" na wystawie w Muzeum Sztuki Vytautasa Kasiulisa [online], wilnoteka.lt [dostęp 2018-11-02] (pol.).
  21. ↑ a b "Musiał zakochać się w Wilnie". Wystawa zdjęć Józefa Czechowicza - Wiadomości Znad Wilii, „Wiadomości Znad Wilii” [dostęp 2018-11-02] (pol.).

Bibliografia

edytuj
  • Dainius Junevičius, Fotografowie na Litwie 1839-1914, Łódź 2001.
  • Dainius Junevičius, Juozapo Čechavičiaus Vilnius, Vilnius 2016.
  • Małgorzata Plater-Zyberk, Spojrzenia na Wilno. Fotografia wileńska 1839-1939, Warszawa 1999.
  • Hryszko J. R Józef Czechowicz - pierwszy wileński fotograf - pejzażysta Ananke 2002 nr 3 s. 3 - 15

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Józef_Czechowicz_(fotograf)&oldid=75444498”