Józef Bartelmus
Józef Bartelmus (ur. 12 marca 1881 w Hadikfalva, zm. 31 lipca 1950[1] w Świdnicy) – podpułkownik audytor Wojska Polskiego.
 podpułkownik audytor
| |
| Data i miejsce urodzenia |
12 marca 1881 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
31 lipca 1950 |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Główne wojny i bitwy |
I wojna światowa |
| Odznaczenia | |
     
| |
.png){kind=small}
Życiorys
edytujUrodził się 12 marca 1881 w Hadikfalva (obecnie Dornești, pow. Suceava, w Bukowinie południowej), w rodzinie Wilhelma, inżyniera kolejowego, i Malvine z Niedenthalów. W 1900 ukończył c.k. Gimnazyum im. Franciszka Józefa we Lwowie oraz zdał egzamin maturalny. Następnie ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie Franciszkańskim. 28 maja 1904 roku zakwalifikowany do odbycia jednorocznej służby w armii austriackiej, został przydzielony do 19 Pułku Piechoty Obrony Krajowej. 26 grudnia 1906 roku awansował na podporucznika. 13 września 1907 roku został powołany na aspiranta audytora i z dniem 8 października skierowany do miejscowego sądu garnizonowego. Od 16 lipca 1908 do 30 kwietnia 1909), był oddelegowany do cywilnego sądu apelacyjnego i „prokuratorji” w Brnie. W maju 1909 roku wrócił do lwowskiego sądu Obrony Krajowej, gdzie dalej pozostawał aspirantem. 1 listopada 1912 roku wraz z awansem na stopień porucznika-audytora został powołany do pracy w sądzie Obrony Krajowej w twierdzy Przemyśl. Podczas I wojny światowej służył w austriackim audytoriacie wojskowym kolejno w Wiedniu, Krakowie i na Podkarpaciu. W okresie od 13 lutego 1915 do 26 czerwca 1915 roku został oddelegowany jako doradca prawny do Naczelnego Dowództwa Niemieckiej Armii Wschód. W trakcie służby w wojsku austriackim - 17 października 1915 roku - ożenił się z Emmą z Permannów (1891–1972).
Następnie był sędzią we Lwowie. Podczas walk o Lwów z Ukraińcami wstąpił 22 listopada 1918 do Wojska Polskiego w stopniu majora. Został audytorem w Sądzie Polowym we Lwowie a później w Sądzie Polowym Dywizji Lwowskiej. Następnie był szefem Grupy Prokuratorskiej a później prokuratorem Sądu Polowego we Lwowie. 7 czerwca 1919 roku Minister Spraw Wojskowych powierzył mu pełnienie obowiązków prokuratora wojskowego Okręgu Generalnego we Lwowie[2].
Zweryfikowany został jako major Korpusu Sądowego ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku. 9 września 1920 roku objął stanowisko prawnego referenta Dowództwa Okręgu Generalnego Pomorze w Grudziądzu. Od 1922 był doradcą prawnym w Dowództwie Okręgu Korpusu Nr VIII w Toruniu. Z dniem 15 kwietnia 1925 roku został przydzielony do Kierownictwa Marynarki Wojennej w Warszawie na stanowisko doradcy prawnego[3][4]. 3 maja 1926 roku został awansowany na podpułkownika ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1925 roku i 3. lokatą w korpusie oficerów sądowych. Z dniem 28 lutego 1931 został przeniesiony w stan spoczynku[5][6]. W 1934 pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Warszawa Miasto III[7].
Na emeryturze, razem z żoną, zamieszkali na wyspie Šolta w Chorwacji. W miejscowości Nečujam nabył duży obszar ziemi i kilka nieruchomości, w tym w 1928 roku piętnastowieczny dom, w którym przebywał na przełomie XV i XVI wieku Marko Marulić – wielka postać chorwackiej literatury. W wyremontowanym budynku powstał pensjonat leczniczy dla polskiej młodzieży, głównie ze schorzeniami astmatycznymi. W 1937 i w 1938 roku w pensjonacie przebywał między innymi Krzysztof Kamil Baczyński. Był także fundatorem miejscowego kościółka pod wezwaniem św. Piotra z ołtarzem Matki Boskiej Ostrobramskiej[8]. W 1939 roku posiadał mieszkanie przy ulicy Piusa XI 47a w Warszawie[9].
Po II wojnie światowej, we wrześniu 1946, z żoną powrócili do Polski i osiedli w Świdnicy na Dolnym Śląsku.
Zmarł 31 lipca 1950 roku w Świdnicy. Spoczywa na katolickim cmentarzu przy al. Brzozowej[10].
Ordery i odznaczenia
edytuj- Złoty Krzyż Zasługi (7 czerwca 1939)[11]
- Srebrny Krzyż Zasługi (28 lutego 1925)[12]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 (9 listopada 1928)[10]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości (1928)[10]
- Odznaka Honorowa „Orlęta” nr 4587[10]
- Krzyż Kawalerski Orderu Franciszka Józefa z dekoracją wojenną (Austro-Węgry, 8 września 1917)[10]
- Brązowy Medal Zasługi Wojskowej (Austro-Węgry, 27 maja 1916)[10]
Upamiętnienie
edytujJedna z ulic w miejscowości Nečujam została nazwana imieniem Józefa Bartelmusa.
Przypisy
edytuj- ↑ Wykaz rekordów zmodyfikowanych (25–31.01.2020) Deskryptory Biblioteki Narodowej - p 2016149677.
- ↑ Dziennik Rozkazów Wojskowych Nr 73 z 5 lipca 1919 roku, poz. 2398.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 43 z 18 kwietnia 1925 roku, s. 204.
- ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 692.
- ↑ Przeniesienia w stan spoczynku. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”. Nr 17, s. 365, 19 grudnia 1930.
- ↑ Kronika wojskowa. Zmiany w sądownictwie wojskowem. „Kurier Poranny”. Nr 356, s. 6, 24 grudnia 1930.
- ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 367.
- ↑ Polskie pamiątki na wyspie Šolta, Ambasada RP w Zagrzebiu [1].
- ↑ Spis abonentów sieci telefonicznej m.st. Warszawy P.A.S.T. i warszawskiej sieci P.P.T.T. 1939/1940, 21.
- ↑ a b c d e f Wolfgang J. Brylla, Józef Bartelmus – życiorys niezwykły [online], ŚWIDNICKI PORTAL HISTORYCZNY, 13 sierpnia 2020 [dostęp 2022-01-09] (pol.).
- ↑ M.P. z 1939 r. nr 131, poz. 307 „za zasługi na polu pracy społecznej”.
- ↑ M.P. z 1925 r. nr 56, poz. 217 „za szczególne zasługi, położone w dziedzinie organizacji i administracji armji Rzeczypospolitej Polskiej”.
Bibliografia
edytuj- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
- Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa, 1934. [dostęp 2016-06-11].
- Leszek Kania, Słownik biograficzny oficerów-audytorów służby sprawiedliwości Wojska Polskiego 1914–1945 (Cz. 2), Wojskowy Przegląd Prawniczy nr 3 z 2004, s. 110–111.