Wikipedia

Józef Żurowski

Józef Andrzej Franciszek Żurowski, h. Leliwa (ur. 4 października 1892 w Podhajczykach, pow. rudecki, woj. lwowskie, zm. 21 stycznia 1936 w Krakowie) – archeolog, prehistoryk, historyk sztuki.

Józef Żurowski
Ilustracja
Około 1934 r.
Data i miejsce urodzenia

4 października 1892
Podhajczyki, powiat rudecki, woj. lwowskie

Data i miejsce śmierci

21 stycznia 1936
Kraków

Miejsce spoczynku

cmentarz Rakowicki, Kraków

Zawód, zajęcie

archeolog, prehistoryk, historyk sztuki, konserwator zabytków

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
Multimedia w Wikimedia Commons
Józef Żurowski
Herb
Herb Leliwa
Rodzina

Żurowscy

Ojciec

Stanisław Żurowski

Matka

Teresa Konopka

Żona

Irena Bojarska

Życiorys

edytuj

Urodził się 4 października 1892 roku w Podhajczykach, w pow. rudeckim, w woj. lwowskim jako syn Stanisława (1840–1906) i Teresy Konopki (Konopczanki) (1858–1952)[1]. Naukę gimnazjalną otrzymał w latach 1903–1911 w III gimnazjum we Lwowie i w Państwowym III Gimnazjum im. Króla Jana Sobieskiego w Krakowie, gdzie zdał maturę.

W latach 1911–1915 studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim przedhistoryczną i klasyczną archeologię, sztuki, antropologii, i historii ze szczególnym uwzględnieniem wczesnego średniowiecza. W 1915 r. został wcielony do służby wojskowej i służył w wojsku do końca I wojny światowej. Korzystając z tego, że część służby odbywał w Wiedniu, uczęszczał od 1915 do jesieni 1918 r. na wykłady prehistorii profesora Oswalda Menghina na Uniwersytecie Wiedeńskim. Pracował równocześnie w zakładzie historii sztuki profesora Josefa Strzygowskiego nad tematem dotyczącym sztuki okresu wędrówek ludu. W czerwcu 1920 r. został mianowany przez Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego konserwatorem zabytków przedhistorycznych na zachodnią Małopolskę i Śląsk i stanowisko to zajmował aż do śmierci. Od 1 stycznia 1921 do 31 stycznia 1922 r. pełnił obowiązki pomocnika kustosza Muzeum Archeologicznego PAU, a od 1 października 1921 do 30 września 1923 r. pracował jako asystent przy katedrze archeologii przedhistorycznej Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1922 r. doktoryzował się z zakresu prehistorii jako przedmiotu głównego i z archeologii klasycznej jako pobocznego. W latach 1923 i 1925 odbył podróże naukowe do Niemiec i Austrii, w latach 1928 i 1929 studiował zbiory przedhistoryczne w Czechach, Niemczech i na Węgrzech, zbierając materiały do swych prac naukowych, a w 1930 r. wziął udział w kongresie prehistoryków bałtyckich w Rydze. W maju 1926 r. objął urząd sekretarza Komisji Antropologii i Prehistorii PAU, który sprawował aż do śmierci.

W 1928 r. habilitował się w Krakowie i prowadził wykłady z prehistorii aż do śmierci. Wychował szereg kontynuatorów m.in. Jan Bartys, Jan Fitzke, Rudolf Jamka, Tadeusz Reyman, Józef Marciniak, Stefan Nosek, Gabriel Leńczyk[2]. W 1934 r., po ustąpieniu z katedry prehistorii prof. Włodzimierza Demetrykiewicza, Rada Wydziału Filozoficznego UJ uchwaliła jednogłośnie jego kandydaturę na profesora tego przedmiotu. Niestety uchwała ta nie zdążyła doczekać się zatwierdzenia przez Ministra WRiOP[a]. Zmarł nagle po błahej operacji 21 stycznia 1936 r. w Krakowie. Przed pójściem do szpitala poprosił o rękę Irenę Bojarską, absolwentkę ASP w Krakowie, która od lat czekała na jego propozycję[3].

Pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie (PAS 64-zach-katakumba Trembeckich)[4][5].

Wykopaliska i badania

edytuj
  • 1921–1924 – Książnice Wielkie, pow. pińczowski.
  • 1924 i 1926 – Modlnica, pow. krakowski.
  • 1927–1930 – Złota, pow. sandomierski. Odkrył ponad 1500 grobów i jam mieszkalnych z różnych okresów młodszej epoki kamiennej i późniejszych. Odkryto tu pierwsze groby zwierzęce w Polsce, pierwsze grodzisko z młodszej epoki kamiennej i po raz pierwszy stwierdzono tu występowanie kultur i ludów południowych oraz zachodnich, dotąd w Polsce nieznanych, np. morawskiej kultury ceramiki malowanej i iberyjskiej kultury pucharów dzwonowatych[b].
  • 1933–1936 – Szczegółowa inwentaryzacja grodzisk i zamczysk Śląska.
  • do 1933 – pod jego kierownictwem rozpoczęto zbadanie kopca Krakusa w Krakowie.

Praca popularyzatorska

edytuj

Pisał artykuły popularne, wygłaszał wykłady radiowe i zwyczajne (kilkadziesiąt na prowincji), rozbudzając zainteresowanie archeologią przedhistoryczną.

Ordery i odznaczenia

edytuj

Wyróżnienia, upamiętnienie

edytuj
  • 1930 – Nominacja na członka korespondenta Instytutu Archeologicznego Rzeszy Niemieckiej jako pierwszy z prehistoryków polskich.
  • 1936 – Jego uczeń Jan Fitzke nazwiskiem Józefa Żurowskiego nazwał nowo odkrytą jaskinię na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej z bogatymi materiałami z okresu wpływów rzymskich (obecnie powszechniej używa się nazwy Jaskinia w Kroczycach).

Publikacje

edytuj
  • ze Stanisławem Janem Gąsiorowskim, „Sztuka przedhistoryczna Europy”[7], Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, Lwów 1934, s. 440.
  • „Zabytki merowingskie w Muzeum Ks. Czartoryskich w Krakowie”, WA. T. 5: 192 s.157–182, Ossolineum, 1967.
  • „Grób rycerza z okresu wędrówek ludów w Jakuszowicach Małych, w pow. pińczowskim na tle zabytków krajów ościennych” (rozprawa doktorska), Rozwój prahistorii polskiej w okresie 20-lecia międzywojennego, Wyd. Nauk. Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu, 1984, s. 193.
  • „Skarby halsztackiego okresu z doliny Dunajca”[8] (praca habilitacyjna), Nakładem Polskiej Akademji umiejętności, 1927, s. 112.
  • „Prace Prehistoryczne Śląskie”, badań archeologicznych w woj. katowickim, Państwowe Muzeum Archeologiczne, Nakładem Muzeum i Towarzystwa, 1955.
  • „Prac Prehistorycznych”, Komisji Antropologii i Prehistorii PAU, Nakł. Polskiej Akademji Umiejętności, 1936–1963.
  • „Atlas grodzisk i zamczysk śląskich”, Nak·l. PAU, 1939.

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Według przekazu rodzinnego jego nominacja czekała na zatwierdzenie Leona Kozłowskiego, premiera II RP w latach 1934–1935, profesora archeologa ze Lwowa, który sobie rezerwował tę katedrę.
  2. ↑ Badania w Złotej stały się pewnego rodzaju szkołą badań terenowych prehistorycznych, podczas których wykształcił cały szereg adeptów, pracujących później w dziedzinie prehistorii.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Bibl. poz. 3.
  2. ↑ Anna Tyniec, Józef Żurowski. Archeolog i konserwator krakowski, [w:] Materialy i doslidrenija z arheologij Prikarpatja i Volyni 19, Lviv 2015, s. 106.
  3. ↑ Bibl. poz. 1.
  4. ↑ Lokalizator Grobów - Zarząd Cmentarzy Komunalnych [online], zck-krakow.pl [dostęp 2021-05-28].
  5. ↑ Jan Wiktor Tkaczyński (red.), Pro Memoria III. Profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego spoczywający na cmentarzach Krakowa 1803–2017, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2018, s. 334, ISBN 978-83-233-4527-5.
  6. ↑ M.P. z 1937 r. nr 260, poz. 410 „za zasługi w służbie państwowej”.
  7. ↑ Józef Żurowski, Sztuka prehistoryczna Europy [online], Odb.: Historia Sztuki. T. 1., polona.pl [dostęp 2020-04-16].
  8. ↑ Józef Żurowski, Skarby halsztackiego okresu z doliny Dunajca [online], Odb.: Prace i Materiały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne. T. 4, cz. 1., polona.pl [dostęp 2020-04-16].

Bibliografia

edytuj
  • Józef Kostrzewski, Ś. p. Prof. dr. Józef Żurowski, Z Otchłani Wieków, t. 1:1936, s. 1–5.
  • Józef Kostrzewski, Wspomnienia o doc. Józefie Żurowskim, Z Otchłani Wieków, t. 1:1961, s. 34–36.
  • Leliwici Żurowscy. Z dziejów rodu od XI do XXI wieku, pod redakcją Barbary z Żurowskich Adamieckiej, Warszawa 2008 r.
  • Andrzej Włodarek, Klementyna Żurowska, [w:] Z Leszczkowa w świat, Kraków 2014.

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Józef_Żurowski&oldid=72729120”