Włodzimierz Demetrykiewicz
Włodzimierz Józef Demetrykiewicz (ur. 9 września 1859 w Złoczowie, zm. 13 kwietnia 1937 w Krakowie) – archeolog polski, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. W latach 1894–1937 dyrektor Muzeum Archeologicznego w Krakowie[1].
| |
| Data i miejsce urodzenia |
9 września 1859 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
13 kwietnia 1937 |
| Zawód, zajęcie |
archeolog |
| Narodowość |
polska |
| Odznaczenia | |
  
| |
Życiorys
edytujBył synem Józefa (1828–1881), lekarza, i Antoniny z Kuszpecińskich (1832–1899). Miał braci Mieczysława Antoniego (1865–1941[2]), Stanisława Franciszka (1867–1868[3][4]). Uczęszczał do szkół powszechnych i średniej w Rzeszowie i gimnazjum w Tarnowie. W latach 1878–1884 studiował prawo, a 1884–1887 historię sztuki na UJ. W 1884 obronił doktorat praw na UJ po przedstawieniu pracy Konserwatorstwo dla zabytków archeologicznych. Rzecz ze stanowiska dziejów kultury i nauki porównawczej prawa. Uzupełniał studia z historii sztuki na uniwersytecie w Wiedniu (1890–1891), następnie podjął pracę konserwatora zabytków starożytnych w Urzędzie Konserwatorskim w Krakowie (1891–1912). W 1902 został docentem w Gabinecie Archeologicznym UJ; od 1907 był profesorem tytularnym i prowadził wykłady z archeologii pradziejowej Polski. W 1919 został profesorem nadzwyczajnym i kierownikiem Katedry Prehistorii, w 1921 profesorem zwyczajnym i dyrektorem Zakładu Prehistorii. Od 1921 kierował Muzeum Archeologicznym PAU (do 1928 kierownik, następnie dyrektor).
W 1903 został członkiem korespondentem, w 1930 członkiem czynnym PAU (wcześniej AU); brał udział w pracach Komisji Archeologicznej AU, Komisji Historii Sztuki AU (sekretarz), Komisji Antropologicznej AU (sekretarz), Komisji Antropologii i Prehistorii PAU (przewodniczący). Był członkiem korespondentem Komisji Centralnej w Wiedniu dla Badania i Konserwacji Zabytków (1887), sekretarzem Grona Konserwatorów z Galicji Zachodniej (1890–1895), członkiem korespondentem Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk (1916), członkiem honorowym Polskiego Towarzystwa Prehistorycznego (1924), członkiem Towarzystwa Antropologicznego w Wiedniu, członkiem Towarzystwa Starożytników w Królewcu, członkiem honorowym Sekcji Archeologicznej Muzeum Królewskiego w Pradze, członkiem honorowym Towarzystwa Opieki nad Polskimi Zabytkami Sztuki i Kultury.
Został pochowany w grobowcu na cmentarzu Rakowickim w Krakowie[5] (kwatera U-płn-zach), w którym spoczywają także jego matka i brat Mieczysław.
W badaniach naukowych zajmował się archeologią pradziejową Małopolski, ochroną prawną zabytków sztuki, konserwacją zabytków, muzealnictwem i historią architektury Krakowa. Jako pierwszy dokonał gruntownych badań nad okresem lateńskim w Małopolsce; przedstawił próbę syntezy prahistorii Galicji; prowadził badania nad paleolitem polskim oraz tarnobrzeską grupą kultury łużyckiej. Przyczynił się do zachowania gotyckiej budowli kościelnej w Tarnowie; przeprowadził inwentaryzację zabytków prahistorycznych w Polsce, domagał się sprawowania opieki nad zabytkami sztuki wyłącznie przez wyspecjalizowane urzędy konserwatorskie. W latach 1896–1919 redagował „Materiały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne AU w Krakowie”. W gronie jego uczniów byli m.in. Włodzimierz Antoniewicz, Roman Grodecki i Leon Kozłowski.
Niektóre publikacje
edytuj- Opis kościołów, Wawelu, Sukiennic i innych starożytnych gmachów Krakowa (1891)
- Doba przedhistoryczna w Galicji (1894)
- Cmentarzyska i osady przedhistoryczne w okolicach Tarnobrzega i Rozwadowa nad Sanem (1897)
- Kurhany w Przemyskiem i Drohobyckiem (1897)
- Vorgeschichte Galiziens (1898)
- Wykopaliska w Jadownikach Mokrych i Gorzowie oraz inne ślady epoki La Tene w Galicji zachodniej (1898)
- Korony bronzowe przedhistoryczne znalezione na obszarze ziem dawnej Polski (1900)
- Warunki pracy naukowej na polu archeologii przedhistorycznej w Polsce i kwestya ich zasadniczej poprawy (1900)
- Przedhistoryczna ceramika z półksiężycowatymi uchami (1901)
- Groty wykute w skałach Galicji Wschodniej pod względem archeologicznym (1903)
- Figury kamienne tzw. bab w Azji i Europie i stosunek ich do mitologii słowiańskiej (1910)
- Najstarszy paleolit na ziemiach polskich oraz inne wykopaliska odkryte w jaskini Okiennik koło wsi Skarzyce w powiecie będzińskim (1914, z Wiktorem Kuźniarem[6])
- Z rozważań nad potrzebami prehistorii w Polsce (1924)
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1928)[7]
- Złoty Krzyż Zasługi (11 listopada 1936)[8]
- Krzyż Kawalerski Orderu Franciszka Józefa (Austro-Węgry, 1901)[9]
Przypisy
edytuj- ↑ Co może łączyć ulicę w Krakowie, Katedrę Prehistorii na Uniwersytecie Jagiellońskim, Muzeum Archeologicznym PAU i kamienne figury tzw. baby? [online], Muzeum Archeologiczne w Krakowie, 9 września 2020 [dostęp 2021-06-22] (pol.).
- ↑ Księga chrztów 1861–1870. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 71 (poz. 92).
- ↑ Księga chrztów 1861–1870. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 102 (poz. 80).
- ↑ Księga zmarłych 1855–1878 Sanok. Sanok: Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 193 (poz. 92).
- ↑ Jan Wiktor Tkaczyński (red.), Pro Memoria III. Profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego spoczywający na cmentarzach Krakowa 1803–2017, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2018, s. 58, ISBN 978-83-233-4527-5.
- ↑ fotokopia strony tytułowej
- ↑ M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 630 „za zasługi na polu naukowem”.
- ↑ M.P. z 1936 r. nr 263, poz. 464 „za wybitne zasługi na polu nauki i wychowywania młodzieży w duchu patriotycznym położone w latach 1905–1918”.
- ↑ Hof- und Staatshandbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie für das Jahr 1918. Wiedeń: 1918, s. 190.
Bibliografia
edytuj- Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 139. [dostęp 2021-01-12].
- B. Janusz. Senior prehistoryków Polski. „Gazeta Lwowska”. Nr 153, s. 3–4, 6 lipca 1930.
- Biogramy uczonych polskich, Część I: Nauki społeczne, zeszyt 1: A–J, Wrocław 1983.
- Zgon uczonego polskiego we Lwowie. „Gazeta Lwowska”, s. 3, Nr 85 z 16 kwietnia 1937.
Linki zewnętrzne
edytuj- Dzieła Włodzimierza Demetrykiewicza w bibliotece Polona