Wikipedia

Iwan Kłymiw

Iwan Kłymiw, pol. Jan Kłymów, ps. Łehenda, Marmasz, Kuliba (ur. 29 października 1909 w Sielcu, zm. 5 grudnia 1942 we Lwowie) – ukraiński działacz nacjonalistyczny i wojskowy.

Iwan Kłymiw
ilustracja
Data i miejsce urodzenia

29 października 1909
Sielec

Data i miejsce śmierci

5 grudnia 1942
Lwów

Zawód, zajęcie

działacz polityczny

Odznaczenia
Krzyż Zasługi (UPA)
Multimedia w Wikimedia Commons

Życiorys

edytuj

Syn Stepana i Marii, urodził się w Sielcu w pobliżu Sokala. Jego ojciec był zamożnym chłopem i wójtem Sielca[1]. Miał trzech braci i dwie siostry[2]. W rodzinie panowała gruźlica - zmarli na nią jego matka, bracia Stepan i Wasyl oraz siostra Hanna, cierpieli na nią także Iwan i jego brat Hryhorij. W 1929 roku stracił ojca, który utopił się w Racie podczas budowy mostu[3].

Kształcił się w Państwowym Gimnazjum w Sokalu[4], które ukończył w 1929 roku. W tym samym roku rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie[3]. Był działaczem Płastu, członkiem OUN od jej powstania, jednym z organizatorów siatki OUN na Sokalszczyźnie i Wołyniu.

28 września 1930 roku podczas pacyfikacji Sielca został poddany przez żołnierzy i policjantów długotrwałemu biciu, podczas którego dwukrotnie stracił przytomność i został raniony bagnetem w oko[5]. Jego brat Hryhorij, również związany z OUN, zmarł w 1938 roku w szpitalu więzienia Brygidki. Władze więzienne twierdziły, że był to wynik strajku głodowego, w którym uczestniczył Hryhorij. Ukraińcy uważali, że został on zabity przez strażników więziennych podczas przymusowego karmienia[6].

Przed wojną Iwan Kłymiw był wielokrotnie więziony za działalność antypaństwową. Przeszkodziło mu to w ukończeniu studiów[7]. Na początku 1932 roku został skazany na 6 miesięcy więzienia za wypowiedzi uznane za antypolskie. W grudniu 1933 roku trafił do więzienia na 15 miesięcy za przynależność do OUN i kolportowanie nielegalnych wydawnictw. Wkrótce po wyjściu na wolność trafił do Berezy Kartuskiej, skąd został wypuszczony 17 stycznia 1936 roku. Natychmiast po uwolnieniu wrócił do działalności w OUN[7], za co został ponownie skazany, tym razem na 10 lat pozbawienia wolności. Wyrok odbywał najpierw w więzieniu w Łucku a później w Rawiczu[8]. Wypuszczony na wolność przez polskie władze we wrześniu 1939[9].

Ukończył szkołę oficerską im. płk. Konowalca w Krakowie. Na początku 1940 został skierowany wraz z Dmytrem Myronem na tereny okupowane przez ZSRR w celu prowadzenia działalności antysowieckiej. W maju 1940 przejął od Myrona obowiązki krajowego przewodniczącego OUN na zachodniej Ukrainie[10].

Podczas rozłamu w OUN opowiedział się po stronie Stepana Bandery[11].

Po inwazji III Rzeszy na ZSRR banderowska frakcja OUN kolportowała w miejscowościach Galicji Wschodniej dwie odezwy podpisane przez "Łehendę", opracowane jeszcze przed wybuchem wojny. Jedna z nich ogłaszała powstanie państwa ukraińskiego, wzywała Ukraińców do podjęcia walki z Armią Czerwoną i wstępowania do "Ukraińskiej Armii Narodowo-Rewolucyjnej". Odezwa kończyła się słowami "Narodzie! Wiedz! Moskwa, Polacy, Madziarzy, żydostwo - to twoi wrogowie. Niszcz ich". W drugiej odezwie, skierowanej do "obywateli państwa ukraińskiego", "Łehenda" przedstawiający się jako głównodowodzący "Ukraińskiej Armii Narodowo-Rewolucyjnej", m.in. ogłaszał stan wojenny na terenie całej Ukrainy, wprowadzał "rewolucyjne trybunały wojskowe" oraz zbiorową (rodzinną i narodową) odpowiedzialność za "wszystkie przestępstwa przeciw ukraińskiej armii i państwu". Jako kary za te przestępstwa wymieniał karę śmierci, uwięzienie w obozie koncentracyjnym, więzienie i konfiskatę mienia[12][13]. Odezwy te, wraz z trzecią, podpisaną przez "Rzecznika Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów", która nakazywała nowo tworzonej ukraińskiej milicji i administracji przeprowadzenie rejestracji Żydów, odizolowanie ich od ludności aryjskiej oraz wykorzystanie ich do pracy fizycznej[14], przyczyniły się do wzrostu nastrojów antysemickich i pogromowych wśród Ukraińców[15][16]. Marko Carynnyk wiąże wybuch pogromu lwowskiego z przybyciem Iwana Kłymiwa 1 lipca 1941 do Lwowa[17]. Zdaniem tego badacza podkomendni "Łehendy" odpowiadają także za organizację pogromów w Złoczowie i Tarnopolu[18].

Po ogłoszeniu Aktu Odnowienia Państwa Ukraińskiego został ministrem koordynacji politycznej w rządzie Jarosława Stećki.

W sierpniu 1941 roku wydał instrukcję, w której nakazał m.in. tworzenie list "Polaków, Żydów, fachowców, oficerów, przywódców i wszelkiego elementu wrogo nastawionego przeciw Ukrainie i Niemcom". W instrukcji znalazło się także polecenie umieszczania na murach i płotach napisów domagających się uwolnienia Stepana Bandery i Jarosława Stećki. "Nie chcemy, by na Ukrainę wrócili polscy i żydowscy dziedzice oraz bankierzy. Śmierć Moskalom, Polakom, Żydom i innym wrogom Ukrainy" - brzmiał fragment polecanego napisu[19].

Na początku 1942 wszedł w konflikt z Mykołą Łebediem próbując stanąć na czele Prowodu OUN-B. W konsekwencji został przesunięty na niższe stanowisko oficera do specjalnych poruczeń referenta wojskowego[20].

W październiku 1942 roku brał udział w konferencji referentów wojennych OUN we Lwowie[21].

4 grudnia 1942 roku został we Lwowie aresztowany przez Gestapo i następnego dnia zakatowany[22] podczas przesłuchania.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Carynnyk 2016 ↓, s. 414.
  2. ↑ Carynnyk 2016 ↓, s. 415.
  3. ↑ a b Carynnyk 2016 ↓, s. 417.
  4. ↑ Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum w Sokalu za rok szkolny 1926/27. Sokal: 1927, s. 19.
  5. ↑ Carynnyk 2016 ↓, s. 419.
  6. ↑ Carynnyk 2016 ↓, s. 424.
  7. ↑ a b Carynnyk 2016 ↓, s. 420-421.
  8. ↑ Carynnyk 2016 ↓, s. 423.
  9. ↑ Torzecki 1993 ↓, s. 27.
  10. ↑ Carynnyk 2016 ↓, s. 427-429.
  11. ↑ Rossoliński-Liebe 2018 ↓, s. 355.
  12. ↑ Struve 2015 ↓, s. 295-297.
  13. ↑ Carynnyk 2016 ↓, s. 435-436.
  14. ↑ Carynnyk 2016 ↓, s. 435.
  15. ↑ Struve 2015 ↓, s. 297.
  16. ↑ Carynnyk 2016 ↓, s. 436.
  17. ↑ Carynnyk 2016 ↓, s. 443.
  18. ↑ Carynnyk 2016 ↓, s. 444.
  19. ↑ Carynnyk 2011 ↓, s. 333-336.
  20. ↑ Motyka 2006 ↓, s. 108.
  21. ↑ Motyka 2006 ↓, s. 112.
  22. ↑ Motyka 2006 ↓, s. 111.

Bibliografia

edytuj
  • Marco Carynnyk. Foes of our rebirth: Ukrainian nationalist discussions about Jews, 1929-1947. „Nationalities Papers”. 39 (3), 2011. 
  • Marko Carynnyk: „Żydzi, Polacy i inna swołocz”. Ruda Różaniecka, poniedziałek, 30 czerwca 1941 roku. W: Andrzej A. Zięba: OUN, UPA i zagłada Żydów. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2016. ISBN 978-83-7638-682-9.
  • Grzegorz Motyka: Ukraińska partyzantka 1942-1960. Działalność Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów i Ukraińskiej Powstańczej Armii. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN, Oficyna Wydawnicza RYTM, 2006. ISBN 83-88490-58-3.
  • Grzegorz Rossoliński-Liebe: Bandera. Faszyzm, ludobójstwo, kult. Życie i mit ukraińskiego nacjonalisty. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2018. ISBN 978-83-8097-167-7.
  • Kai Struve: Deutsche Herrschaft, ukrainischer Nationalismus, antijüdische Gewalt. Der Sommer 1941 in der Westukraine. Berlin/Boston: Walter de Gruyter GmbH, 2015. ISBN 978-3-11-035998-5.
  • Ryszard Torzecki: Polacy i Ukraińcy. Sprawa ukraińska w czasie II wojny światowej na terenie II Rzeczypospolitej. Warszawa: PWN, 1993. ISBN 83-01-11126-7.
  • Мороз В. - Генерали УПА – вихованці Пласту;
  • Пластовий шлях. – 2002. – Ч.4. – s. 42-45;
  • Пластуни у визвольних змаганнях. – New York 2002. – s. 15;
  • Содоль П. - Українська Повстанча Армія, 1943-49. Довідник. – New York 1994. – s.8.
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Iwan_Kłymiw&oldid=75350020”