Irządze (województwo śląskie)
Irządze – wieś w Polsce, położona w regionie Progu Lelowskiego, w województwie śląskim, w powiecie zawierciańskim, w gminie Irządze.
| wieś | |
 Dwór w Irządzach, obecnie urząd gminy | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
503[2] |
| Strefa numeracyjna |
34 |
| Kod pocztowy |
42-446[3] |
| Tablice rejestracyjne |
SZA |
| SIMC |
0132552 |
Położenie na mapie gminy Irządze  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu zawierciańskiego  | |
 50°37′29″N 19°40′55″E/50,624722 19,681944[1]
| |
| Strona internetowa | |
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa częstochowskiego.
Miejscowość jest siedzibą gminy Irządze oraz parafii rzymskokatolickiej pw. św. Wacława, należącej do dekanatu lelowskiego, diecezji kieleckiej.
W okolicach wsi bierze swój początek rzeka Białka, dopływ Pilicy.
Nazwa
edytujWedług legendy nazwa wsi wiąże się ze słowami Dobrawy: I ja tu rządzę!.
Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1220 roku, z dokumentu biskupa krakowskiego Iwo Odrowąża[4], w którym miejscowość wymieniona jest w formie Irzandze[5].
Nazwę miejscowości w zlatynizowanej staropolskiej formie Irzandz wymienia w latach (1470–1480) Jan Długosz w księdze Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis[6].
Integralne części wsi
edytuj| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0132569 | Czarne Pole | część wsi |
| 0132575 | Góry | część wsi |
| 0132612 | Wielki Dół | część wsi |
Historia
edytujHistoria miejscowości wiąże się z żoną Mieszka I, Dobrawą (Dąbrówką). Nazwa wsi wiąże się z jej słowami: I ja tu rządzę!. Dzięki niej został wzniesiony kościół pod wezwaniem św. Wacława (stan obecny z XIII-wieku, częściowo spalony podczas potopu szwedzkiego). Został odbudowany w XVII wieku. Obecnie w miejscowości znajdują się dwie szkoły: Szkoła Podstawowa im. Jana Ledwocha i Gimnazjum im. Jana Pawła II, które wybudowane zostało w 2006 roku[9].
Zabytki
edytuj- Kościół parafialny z XIII wieku.
- Zespół pałacowo-dworski z XVIII wieku.
Galeria
edytuj-
Kościół św. Wacława -
Szkoła Podstawowa im. Jana Ledwocha -
Gimnazjum im. Jana Pawła II -
Kaplica cmentarna na cmentarzu katolickim
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 42561
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-07].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 358 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Stefan Krakowski, Alfred Czarnota: Dzieje Częstochowy od zarania do czasów współczesnych. Katowice: Śląsk, 1964, s. 28-31.
- ↑ Franciszek Kulczycki, "Monumenta mediiaevi historica res gestas Poloniae illustrantia", Tomus IX, Cracoviae, 1886, str. 27.
- ↑ Joannis Długosz Senioris Canonici Cracoviensis, "Liber Beneficiorum", Aleksander Przezdziecki, Tom II, Kraków 1864, str.207.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Gmina Irządze, Historia
Linki zewnętrzne
edytuj- Irządze, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 301.