Irga czarna

Irga czarna
	; Pęd z kwiatami i niedojrzałymi owocami
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	różowce
Rodzina	różowate
Rodzaj	irga
Gatunek	irga czarna
	Nazwa systematyczna
	Cotoneaster melanocarpus Fisch. ex A.Blytt; Enumeratio plantarum vascularum quae circa Christianum sponte nascuntur Enumeratio plantarum vascularum quae circa Christianum sponte nascuntur; 1844 22 1844
	Multimedia w Wikimedia Commons

Irga czarna (Cotoneaster melanocarpus Fisch. ex A.Blytt)^[4] – gatunek krzewu z rodziny różowatych.

Nazewnictwo

W polskiej literaturze fachowej funkcjonuje nazwa naukowa Cotoneaster niger (Wahlb.) Fr^[4]^[5].
Według nowszych ujęć taksonomicznych prawidłowa nazwa gatunku to Cotoneaster melanocarpus Fisch. ex A.Blyt. Synonimy^[3]:
- Cotoneaster niger (Wahlb.) Fr.
- Cotoneaster orientalis A. Kern.
- Cotoneaster peduncularis Boiss.
- Cotoneaster vulgaris var. melanocarpus (Lodd., G. Lodd. & W. Lodd.) Ledeb.
- Mespilus cotoneaster var. niger Wahlb.

Rozmieszczenie geograficzne

Zwarty obszar zasięgu obejmuje północną, wschodnią i środkową część Europy oraz część Azji^[6]. W Polsce w stanie dzikim występuje tylko w Karpatach i na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej^[7]. Stanowiska na Pomorzu są pochodzenia synantropijnego^[7]. W polskich Karpatach najliczniej występuje w Pieninach (stanowiska: Zamczysko, Trzy Korony, Szafranówka, Rabsztyn, Przełom Białki pod Krempachami, Pod Ociemne, Niedzica, Falsztyn, Macelak, Łaźne Skały, Goła Góra, Czorsztyn, Cisowce, Bystrzyk i Kacze^[7]). W Tatrach stwierdzono występowanie na 2 stanowiskach (Dolina Waksmundzka i Łysa Skałka), ponadto po 1 stanowisku w Gorcach (w Paśmie Lubania), Beskidzie Sądeckim (ruiny Zamku w Muszynie) i w Beskidzie Wyspowym (na Białowodzkiej Górze)^[7].

Morfologia

Pokrój: Prosty, szeroki krzew liściasty od 0,5 do 5 m wysokości. Ma ciemnoszare pędy wzniesione do góry, za młodu owłosione^[5].
Liście: Pojedyncze, całobrzegie, jajowatookrągławe o długości do 5 cm. Są matowe, pod spodem białawo kutnerowate, tępe lub zaostrzone^[5].
Kwiaty: Drobne, różowawe, zebrane w skąpokwiatowe krótkie grona liczące zwykle od 1-3, ale czasami aż do 15 kwiatów. Dno kwiatowe jest na zewnątrz nagie. Działki kielicha są owłosione wełnisto, ale tylko na szczycie. Płatki korony są jasnoróżowe i mają krótki paznokieć^[5].
Owoce: Drobne, jabłkowate, niemal kuliste, czarne, wewnątrz mączyste. Są najważniejszą cechą rozpoznawczą tego gatunku. Bez owoców rozpoznawanie jest trudne^[8].

Biologia i ekologia

Nanofanerofit. Gatunek subkontynentalny. Lubi stanowiska kamieniste, słoneczne o glebach przepuszczalnych ubogich, lekkich, zasobnych w próchnicę. Umiarkowanie chłodne lub umiarkowanie ciepłe warunki klimatyczne. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych, gatunek charakterystyczny dla związku Berberidion^[9]. Liczba chromosomów 2n = 51, 68^[7].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-25] (ang.).
↑ ^a ^b The Plant List. [dostęp 2017-03-01].
↑ ^a ^b Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ ^a ^b ^c ^d Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-11-11].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
↑ W. Kulesza: Klucz do oznaczania drzew i krzewów. Warszawa: PWRiL, 1955.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych. Warszawa. ISBN 83-01-14439-4.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-25] (ang.).

[tpl-3] The Plant List. [dostęp 2017-03-01].

[checklist2002-4] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[Szafer-5] Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

[autonazwa1-6] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-11-11].

[K-7] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.

[8] W. Kulesza: Klucz do oznaczania drzew i krzewów. Warszawa: PWRiL, 1955.

[9] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych. Warszawa. ISBN 83-01-14439-4.

[4]

[1]

[2]

[3]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]