Inkubacja jaj
Inkubacja jaj (z łac. incubare – wysiadywać) – termin odnoszący się do procesu, w którym określone zwierzęta jajorodne (składające jaja) lęgną jaja i do procesu rozwoju zarodka w jaju.
Specyficzna sytuacja występująca u ptaków i niektórych innych grup organizmów, w której ma miejsce czynność lub tendencja behawioralna siedzenia na jajach nazywana wysiadywaniem. Większość nieśnych ras drobiu jest pod tym względem sztucznie selekcjonowanych, by zwiększyć produkcję jaj[1].
Inkubacja u bezkręgowców
edytujInkubacja występuje u niektórych bezkręgowców, jak np.: u parzydełkowców (np. ukwiały i koralowce), u kilku chitonów, u niektórych ślimaków, głowonogów, małży, u wielu stawonogów, u niektórych kielichowatych, ramienionogów, mszywiołów i rozgwiazd[2].
Inkubacja u ptaków
edytuj
Okres inkubacji u ptaków, czyli czas od rozpoczęcia nieprzerwanego wysiadywania do wyklucia się młodych waha się od 11 dni, u niektórych małych gatunków wróblowych, kukawika czarnodziobego (Coccyzus erythrophthalmus), czy kukawika żółtodziobego (Coccyzus americanus), do 80 dni u albatrosa królewskiego (Diomedea epomophora)[3] i kiwi północnego (Apteryx mantelli). U tych ostatnich inkubacja jest przerywana, a najdłuższy nieprzerwany okres inkubacji wynosi 64 do 67 dni u pingwina cesarskiego[4]. Na ogół mniejsze ptaki mają tendencję do szybszego wykluwania się, jednak są wyjątki, a ptaki gniazdujące w wydrążonych w ziemi jamach mają tendencję do dłuższych okresów inkubacji. Proces ten może być energetycznie wymagający: dorosłe albatrosy tracą aż 83 g masy ciała każdego dnia wysiadywania[5]. Inkubacja u nogali (Megapodiidae) trwać może od 49 do 90 dni, w zależności od wielkości kopca i temperatury otoczenia. Nawet u innych ptaków, temperatura otoczenia może prowadzić do różnic w okresie inkubacji[6]. Normalnie, jaja inkubowane są na zewnątrz ciała. Jednakże w jednym odnotowanym przypadku, inkubacja jaja nastąpiła w całości wewnątrz ciała samicy. Pisklę wykluło się wewnątrz matki i wydostało się na zewnątrz, bez skorupki, prowadząc do odniesienia wewnętrznych ran, które zabiły kwokę[7].
Rozwój zarodka pozostaje zawieszony do początku inkubacji. Świeżo złożone jaja kur domowych, strusi i wielu innych gatunków ptaków mogą być przechowywane przez około dwa tygodnie w temperaturze poniżej 5 °C. Dłuższe okresy zawieszenia rozwoju zarodka zaobserwowano u niektórych ptaków morskich[8]. Niektóre gatunki rozpoczynają inkubację w momencie złożenia pierwszego jaja, w efekcie czego młode wykluwają się w różnych odstępach czasu. Inne rozpoczynają po złożeniu drugiego jaja tak, że trzecie pisklę jest mniejsze i bardziej podatne na niedobory żywności. Niektóre zaczynają wysiadywać po złożeniu ostatniego jaja z lęgu, co prowadzi do jednoczesnego wyklucia się piskląt[9].
Okres inkubacji u ptaków
edytujPoniższa tabela przedstawia okres inkubacji jaj u niektórych ptaków[10][3]:
| ptak | Okres inkubacji (dni) |
|---|---|
| starzyki | 10 |
| wróble | 11–13 |
| drozdy | 13–14 |
| przepiórki | 16–23 |
| kura domowa | 21 |
| kaczki | 21–30 |
| papugi | 22–31 |
| bażanty | 23–27 |
| płomykówka | 30 |
| gęsi | 30–35 |
| sokoły | 31–33 |
| strusie | 50–60 |
| emu | 70–80 |
| albatros królewski | 80 |
Inkubacja u ssaków na przykładzie dziobaków
edytujSpośród ssaków jaja składają tylko dziobaki i kolczatki. Jaja dziobaków rozwijają się w macicy przez około 28 dni, a tylko przez 10 dni na zewnątrz organizmu matki (w odróżnieniu od sposobu rozrodu ptaków, np. jajo spędza 1 dzień w drogach rodnych nioski i 21 dni na zewnątrz)[11]. Po złożeniu jaj samica dziobaka owija się wokół nich. Czas inkubacji dzieli się na 3 fazy. W pierwszej fazie embrion nie posiada jeszcze funkcjonujących narządów i korzysta z zasobów zgromadzonych w pęcherzyku żółtkowym, absorbując żółtko[12]. Podczas drugiej fazy rozwijają się palce, a w ostatniej pojawia się ząb jajowy[13].
Inkubacja u innych kręgowców
edytuj
U niektórych płazów dochodzi do inkubacji jaj. Samica przewężnicy (Ensatina eschscholtzii), z rodziny bezpłucnikowatych, owija się wokół złożonych jaj i masuje osobno jaja za pomocą swojego tętniącego gardła[14].
Niektóre wodne żaby, takie jak grzbietoród amerykański (Pipa pipa), posiadają na grzbiecie specjalne kieszenie lęgowe, w których umieszczane są jaja. Inne neotropikalne żaby z rodziny Hemiphractidae także mają kieszenie, w których rozwijają się jaja, u niektórych gatunków bezpośrednio w małe żaby, u innych w kijanki, które później są umieszczane w niewielkich zbiornikach wodnych, w których dalej się rozwijają[15].
Samce żaby Darwina (Rhinoderma darwinii) noszą jaja w pysku do czasu przeobrażenia, a samice żab z rodzaju Rheobatrachus z Australii połykają jaja, które następnie rozwijają się w żołądku[16].
Przypisy
edytuj- ↑ Carol Ekarius: Storey's Illustrated Guide to Poultry Breeds. North Adams, MA: Storey Publishing, 2007. ISBN 978-1-58017-667-5. (ang.).
- ↑ Edward E. Ruppert: Invertebrate Zoology, 7th edition. Cengage Learning, 2004, s. 62, 123, 297, 337, 364, 398, 811, 828, 887. ISBN 978-81-315-0104-7. (ang.).
- ↑ a b George W. Dunne; Roland F. Eisenbeis: Incubation of Birds' Eggs. [w:] Forest Preserve District of Cook County [on-line]. Nature Bulletin (No. 456-A May 6, 1972). [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-30)]. (ang.).
- ↑ Tony D. Williams: The penguins : Spheniscidae. Oxford: Oxford University Press, 1995, s. 157. ISBN 0-19-854667-X.
- ↑ John Warham: The petrels : their ecology and breeding system. Londyn: Academic Press, 1990. ISBN 0-12-735420-4.
- ↑ Olin Sewall Jr. Pettingill: Ornithology in laboratory and field. Wyd. 4. Orlando: Academic Press, 1985, s. 357–360. ISBN 978-0-12-552455-1.
- ↑ 'Eggless' chick laid by hen in Sri Lanka. „BBC News Online”, 2012-04-19. [dostęp 2012-04-28]. (ang.).
- ↑ Divoky, G.J. & Harter, B.B.. Supernormal delay in hatching, embryo cold tolerance and egg-fostering in the Black Guillemot Cepphus grylle. „Marine Ornithology”. 38, s. 7–10, 2010. (ang.).
- ↑ Wiebe, KL; Wiehn J & E Korpimaki. The onset of incubation in birds: can females control hatching patterns?. „Anim. Behav.”. 55, s. 1043–1052, 1998. (ang.).
- ↑ Incubation Handbook. [w:] Brinsea – The Incubation Specialists [on-line]. [dostęp 2014-03-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-03-11)]. (ang.).
- ↑ Erica Cromer: Monotreme Reproductive Biology and Behavior. Iowa State University, 2004-04-14. [dostęp 2009-06-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-03-13)]. (ang.).
- ↑ Ockhams Razor. [w:] The Puzzling Platypus [on-line]. [dostęp 2014-01-19]. (ang.).
- ↑ Paul R. Manger, Leslie S. Hall, John D. Pettigrew. The Development of the External Features of the Platypus (Ornithorhynchus Anatinus). „Philosophical Transactions: Biological Sciences”. 353 (1372), s. 1115–1125, 1998-07-29. The Royal Society. DOI: 10.1098/rstb.1998.0270. PMID: 9720109. (ang.).
- ↑ Robert C. Stebbins, Nathan W. Cohen: A Natural History of Amphibians. Princeton University Press, 1995, s. 196. ISBN 978-0-691-03281-8. (ang.).
- ↑ Robert C. Stebbins, Nathan W. Cohen: A Natural History of Amphibians. Princeton University Press, 1995, s. 200. ISBN 978-0-691-03281-8. (ang.).
- ↑ Robert C. Stebbins, Nathan W. Cohen: A Natural History of Amphibians. Princeton University Press, 1995, s. 202–204. ISBN 978-0-691-03281-8. (ang.).