Albatros królewski
Albatros królewski[5] (Diomedea epomophora) – gatunek dużego ptaka z rodziny albatrosów (Diomedeidae), gniazdującego na Wyspach Chatham, Campbella i Auckland w południowej części Pacyfiku oraz na południu Nowej Zelandii. Ptaki, które nie gniazdują, widuje się stale nad oceanami półkuli południowej.
| Diomedea epomophora[1] | |||
| Lesson, 1825 | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
albatros królewski | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Taksonomia
edytujPo raz pierwszy gatunek opisał René Primevère Lesson w 1825; nie podano lokalizacji holotypu. Autor nadał nowemu gatunkowi nazwę Diomedaea epomophora[6]. Podgatunek D. (e.) sanfordi został opisany w 1917 przez Murphy’ego na podstawie holotypu odłowionego blisko 64 km od wybrzeża Corral (Chile). Bywa uznawany za osobny gatunek na podstawie różnic w morfologii i wielkości kolonii[3][7].
Podgatunki i zasięg występowania
edytujOpisano następujące podgatunki[3][5][6][7]:
- albatros królewski (D. (e.) epomophora) – Ocean Antarktyczny oraz południowe rejony Oceanu Spokojnego, Atlantyckiego i Indyjskiego; gniazdują na Wyspie Campbella i Wyspach Auckland[6];
- albatros ciemnoskrzydły (D. (e.) sanfordi) – Ocean Antarktyczny oraz południowe rejony Oceanu Spokojnego, Atlantyckiego i Indyjskiego; gniazdują na Nowej Zelandii (Półwysep Otago na Taiaroa Head[8]), Enderby i Wyspach Chatham[7] (Forty-Fours, Sisters' Islands[8]).
Morfologia
edytujWymiary dla ptaków podgatunku nominatywnego: długość ciała 107–122 cm; masa ciała samca 8,1–10,3 kg, samicy 6,52–9 kg, rozpiętość skrzydeł 290–351 cm[6]. Masa ciała ptaków podgatunku D. (e.) sanfordi wynosi 6350–8804 g[7]. Głowa i ciało u ptaków podgatunku nominatywnego są czysto białe. Skrzydła są czarne z białą krawędzią. Sterówki białe, u młodych ptaków z czarnym końcem. Samice są nieco bardziej matowe i mniejsze[9]. Osobniki młodociane mają ciemniejsze skrzydła oraz czarne plamki na grzbiecie, bokach ciała, wierzchu głowy i ogonie[10]. Dorosłe osobniki D. (e.) sanfordi mają białe całe ciało z wyjątkiem czarnych skrzydeł oraz ciemnej tylnej krawędzi i końcówki spodu skrzydła. Osobniki młodociane wyróżniają się mało widocznym brązowym znakowaniem na wierzchu głowy, wyraźniej zaznaczonym czarnym znakowaniem w dolnej części grzbietu i na kuprze oraz czarnym paskiem na końcu ogona. Dziób albatrosów tego podgatunku jest duży, różowy z bulwiastą końcówką i czarnymi krawędziami na górnej szczęce. U ptaków w okresie lęgowym dziób może przybrać intensywniejszą barwę. Tęczówka brązowa, stopy od różowych po niebieskobiałe z niebieskawą błoną pławną[11].
Ekologia i zachowanie
edytujAlbatrosy królewskie lęgną się na pokrytych kępami traw zboczach, grzbietach i płaskowyżach[12]. Na Wyspie Campbella gnieżdżą się między 180 a 350 m n.p.m.[10] Żerujące na oceanie ptaki odnotowywane są zwykle na wodach Nowej Zelandii i państw południowoamerykańskich[12]. Przedstawiciele D. (e.) sanfordi pojawiają się nad wodami o temperaturze 6–20 °C[11]. Albatrosy królewskie żywią się kałamarnicami (jak Onykia ingens i Histioteuthis atlantica), rybami, skorupiakami, osłonicami Salpida[12] i martwymi pingwinami[13]. Albatrosy królewskie odzywają się chrypliwym trajkotem i jękliwymi dźwiękami, przedstawiciele obydwu podgatunków nie różnią się znacząco głosem[6].
Lęgi
edytuj
Albatrosy królewskie wyprowadzają lęgi co dwa lata. Jaja składane są pod koniec listopada lub na początku grudnia. Zniesienie liczy 1 jajo. Przeważnie ptaki te łączą się w pary na całe życie. Wysiadują oboje rodzice; inkubacja trwa blisko 79 dni. Młode są karmione przez oboje rodziców. Opierzają się w pełni po 236–244 dniach życia[11][9]. Dojrzałość płciową uzyskują zwykle w wieku 9–11 lat[14]. Pewna samica podgatunku D. (e.) sanfordi z Taiaroa Head, nazwana „Grandma”, w 1989 wyprowadziła lęg, gdy miała minimum 61–62 lata (została zaobrączkowana pod koniec 1937 już jako ptak dorosły), po tymże roku nie była już widziana[15][16]. Ten rekord pobiła inna samica, „Wisdom”, która w 2016 na atolu Midway wyprowadziła lęg, mając 65 lat[17].
Status zagrożenia
edytujIUCN uznaje odmienne statusy zagrożenia dla obydwu podgatunków (2021): narażony (VU, Vulnerable) dla D. (e.) epomophora[12] i zagrożony (EN, Endangered) dla D. (e.) sanfordi[18]. Populacje z wysp Enderby i Auckland (Wyspy Auckland) były niegdyś (do lat 30. XX wieku) trzebione przez ludzi, rozwój rolnictwa i introdukowane ssaki. Na Auckland świnie i koty nadal zjadają jaja i pisklęta. Na Campbell i Enderby rozprzestrzeniają się krzewy Dracophyllum, które mogą ograniczać albatrosom miejsce do rozrodu. Albatrosy królewskie łapią się również we włoki i linki haczykowe przy okazji połowów ryb[12]. W 1985 na wyspach Chatham wystąpił sztorm, który częściowo zmył glebę z wysp i zniszczył większość roślinności w obszarach lęgowych tego ptaka. W latach ok. 1980–2000 stwierdzano występowanie stosunkowo cienkich skorupek i obumierania piskląt w jajach u ptaków D. (e.) sanfordi, jednak nie stwierdzono związku z zanieczyszczeniami. Na Taiaroa Head stwierdzono drapieżnictwo ze strony introdukowanych gronostajów (Mustela erminea) i kotów[8].
Przypisy
edytuj- ↑ Diomedea epomophora, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d D. Lepage: Southern Royal Albatross Diomedea epomophora. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-02-27]. (ang.).
- ↑ a b c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-11-19]. (ang.).
- ↑ Diomedea epomophora, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Diomedeidae Gray,GR, 1840 - albatrosy - Albatrosses (wersja: 2021-10-03). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-11-19].
- ↑ a b c d e Carboneras, C., Jutglar, F. & Kirwan, G.M.: Southern Royal Albatross (Diomedea epomophora). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (15 sierpnia 2016)].
- ↑ a b c d del Hoyo, J., Collar, N. & Kirwan, G.M.: Northern Royal Albatross (Diomedea sanfordi). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (15 sierpnia 2016)].
- ↑ a b c Species factsheet: Diomedea sanfordi. BirdLife International, 2021. [dostęp 2021-11-19]. (ang.).
- ↑ a b Diomedea epomophora (sensu stricto) – Southern Royal Albatross. Australian Government Department of the Environment and Energy, 2016. [dostęp 2016-08-15].
- ↑ a b Moore, P.J.: Southern royal albatross. New Zealand Birds Online, 2013. [dostęp 2016-08-15].
- ↑ a b c Diomedea sanfordi – Northern Royal Albatross. Australian Government Department of the Environment and Energy, 2016. [dostęp 2016-08-15].
- ↑ a b c d e Species factsheet: Diomedea epomophora. BirdLife International, 2021. [dostęp 2021-11-19]. (ang.).
- ↑ Diomedea sanfordi (Northern royal albatross). Biodiversity Explorer. [dostęp 2020-07-11].
- ↑ LaGosh, J.: Diomedea epomophora. [w:] Animal Diversity Web [on-line]. 2004. [dostęp 2021-11-19]. (ang.).
- ↑ C.J.R. Robertson, Survival and Longevity of the Northern Royal Albatross Diomedea epomophora sanfordi at Taiaroa Head 1937–93, „Emu”, 93 (4), 1993, s. 269–276.
- ↑ Rebecca Fox: Albatross equals chick record. [w:] Otago Daily Times [on-line]. 2013-02-08. [dostęp 2021-11-19]. (ang.).
- ↑ Darryl Fears: This albatross has outlived others by decades. And astoundingly, she’s still having babies. Washington Post, 11 lutego 2016. [dostęp 2016-02-12].
- ↑ BirdLife International, Diomedea sanfordi, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species, wersja 2021-1 [dostęp 2021-11-19] (ang.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).