Infantka (powieść)

Infantka. Powieść historyczna (Anna Jagiellonka) – powieść historyczna Józefa Ignacego Kraszewskiego z 1884 roku, należąca do cyklu Dzieje Polski.

Infantka

Autor	Józef Ignacy Kraszewski
Typ utworu	powieść historyczna
Data powstania	1884
Wydanie oryginalne
Miejsce wydania	Kraków
Język	polski
Data wydania	1884
Wydawca	Gebethner i Wolff
poprzednia Dwie królowe następna Banita

Anna Jagiellonka (anonimowa miniatura, ok. 1576): … ludziska ją znajdowali wcale jeszcze przystojną i hożą, nie tak starą, jak jej lata mówiły (s. 303)

Utwór dedykowany poecie i patriocie Teofilowi Lenartowiczowi, i pisany zapewne już w więzieniu, ukończony został w marcu 1884. Po raz pierwszy i jedyny za życia pisarza opublikowany w 3 tomach w Krakowie w tym samym roku. Po śmierci autora powieść miała jeszcze 6 wydań do wybuchu II wojny światowej; jej przekładów na języki obce nie odnotowano.

Treść

Tło wydarzeń stanowi przedśmiertny okres życia Zygmunta Augusta i następującego po nim bezkrólewia oraz krótkotrwałych rządów Henryka Walezjusza, aż do chwili jego ucieczki w Polski. Akcja powieści skupia się wokół osoby Anny Jagiellonki, jego siostry i córki Zygmunta Starego i Bony Sforzy. Wskutek dworskich intryg skonfliktowana z bratem i odsunięta na margines życia na królewskim dworze, znosząca niezasłużone upokorzenia, staje się zgorzkniała i zrezygnowana. Dopiero po śmierci Zygmunta Augusta zyskuje nadzieje związane z elekcją nowego monarchy, która zgodnie z prawną tradycją ma również dać jej męża. Jej pobudzona aktywność wywołuje jednak obawy wszechwładnych senatorów o niepożądane usamodzielnienie się infantki i jej konkurencyjny udział w złożonej grze politycznej. Posądzana przez nich o spiskowanie z obcymi dworami w sprawie elekcji, a także o kontakty z Litwinami dążącymi do zerwania wymuszonej unii z Koroną, królewna podejmuje z nimi nierówną walkę o zachowanie swych dynastycznych praw i ocalenie własnej godności. Zmuszona odpierać nieustanne próby ograniczenia jej swobody i odseparowania jej od istotnych spraw państwa, wciąż znosząc przy tym poniżające niedostatki materialne, ostatecznie odnosi sukces narzucając uznanie swej dynastycznej pozycji.

W rozgrywkach stronnictw politycznych infantka dyskretnie sprzyja kandydaturze francuskiego księcia Henryka Walezjusza, dostrzegając dla kraju (i samej siebie) pomyślne perspektywy po jego wyborze i pospiesznej koronacji prawem iure uxoris. Znacznie młodszy od niej król, z początku pogardliwie uprzedzony, a później zdecydowanie niechętny Polsce i Polakom, ma jednak inne plany związane z koroną, a jego swobodne obyczaje i beztroska działalność z wolna rozczarowują infantkę i wkrótce zrażają do niego ogół Polaków.

W równolegle przebiegającym pobocznym wątku powieści główną postacią jest zaufany dworzanin Jagiellonki – Litwin Talwosz. Jego oddanym staraniom na rzecz infantki towarzyszą pozbawione nadziei zabiegi miłosne wobec pięknej dwórki królowej – Doroty (Dosi) Zagłobianki, która ostatecznie zawodzi zaufanie jego i swej pani.

Późniejsze losy Anny Jagiellonki Kraszewski przedstawił epizodycznie w powieściach Banita i Bajbuza.

Bibliografia

• Józef Ignacy Kraszewski: Infantka. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1983

Linki zewnętrzne

• Infantka w serwisie Wolne Lektury
• Infantka (wyd. 1884): tom 1, tom 2, tom 3 w bibliotece Polona