Hr.Ms. Zeeland (1953)
Hr.Ms. Zeeland – holenderski niszczyciel z okresu zimnej wojny typu 47A (Holland). Zbudowany w Holandii, zwodowany w 1953 roku, służył w marynarce holenderskiej (Koninklijke Marine) od 1955 do 1978 roku. Nosił numer burtowy D809.
_(2158_054146cropped).jpg)
| |
| Klasa | |
|---|---|
| Typ | |
| Historia | |
| Stocznia | |
| Położenie stępki |
12 stycznia 1951 |
| Wodowanie |
27 czerwca 1953 |
 Koninklijke Marine
| |
| Nazwa |
Zeeland |
| Wejście do służby |
1 marca 1955 |
| Wycofanie ze służby |
29 września 1978 |
| Los okrętu |
złomowany |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
standardowa: 2215 t |
| Długość |
113,1 m |
| Szerokość |
11,4 m |
| Zanurzenie |
5,1 m |
| Napęd | |
| 2 turbiny parowe o mocy 45 000 shp, 4 kotły, 2 śruby | |
| Prędkość |
32 węzły |
| Zasięg |
4000 Mm przy 18 w |
| Uzbrojenie | |
| 4 działa uniwersalne 120 mm (2×II) 1 działo plot. 40 mm 2×IV wyrzutnie rbg 375 mm 2 x zrzutnie bg | |
| Załoga |
247 |
Wyporność pełna wynosiła 2765 ton. Główne uzbrojenie stanowiły cztery kierowane radarem działa uniwersalne kalibru 120 mm, a do zwalczania okrętów podwodnych służyły wyrzutnie rakietowych bomb głębinowych kalibru 375 mm. Napędzały go turbiny parowe, pozwalające na osiąganie prędkości ponad 32 węzły.
Projekt i budowa
edytujCztery niszczyciele typu 47A, określanego od pierwszego okrętu jako typ Holland, zaprojektowane i zbudowane w Holandii, były pierwszymi niszczycielami zbudowanymi dla holenderskiej marynarki wojennej po II wojnie światowej. Ich budowa została zaaprobowana przez rząd 27 grudnia 1948 roku[1]. Były one przede wszystkim przeznaczone do osłony grup okrętów i konwojów przeciw atakom okrętów podwodnych oraz lotnictwa, dlatego główne uzbrojenie stanowiły cztery uniwersalne armaty kalibru 120 mm oraz miotacze rakietowych bomb głębinowych, oba systemy uzbrojenia konstrukcji szwedzkiego Boforsa[2]. Okręty te natomiast nie otrzymały w ogóle wyrzutni torped, jako pierwsze niszczyciele we flotach państw europejskich[3]. Ich słabszą stroną było jednak lekkie uzbrojenie przeciwlotnicze bliskiego zasięgu, składające się tylko z jednej armaty 40 mm, z ograniczonym polem ostrzału[4]. Na dwóch okrętach wykorzystano do napędu turbiny parowe wyprodukowane w Holandii jeszcze przed wojną dla dwóch niezbudowanych niszczycieli typu Gerard Callenburgh, dla dwóch pozostałych zamówiono turbiny w Niemczech[3]. Na okrętach zastosowano własnej konstrukcji wyposażenie elektroniczne – radary i sonary[5].
Stępkę pod budowę drugiego okrętu tego typu „Zeeland” położono 12 stycznia 1951 roku w stoczni Koninklijke Maatschappij De Schelde we Vlissingen, pod numerem budowy 269[5]. Otrzymał on nazwę prowincji Niderlandów: Zelandii. Wodowano go 27 czerwca 1953 roku, a wcielono do służby 1 marca 1955 roku[6]. Otrzymał numer burtowy w systemie oznaczeń NATO: D809 i radiowy sygnał wywoławczy PAAU[5].
Opis techniczny
edytuj- Więcej w artykule niszczyciele typu Holland
Konstrukcja
edytujOkręt miał kadłub z podwyższonym pokładem dziobowym rozciągającym się na około 40% długości kadłuba[7][8]. Na pokładzie dziobowym znajdowała się dwudziałowa wieża artylerii głównej, a druga była umieszczona na pokładzie nadbudówki rufowej[7]. Na dolnym piętrze nadbudówki dziobowej znajdowały się dwie wyrzutnie rakietowych bomb głębinowych[7]. Pomost bojowy był zakryty. W tylną część nadbudówki dziobowej wkomponowany był wygięty do tyłu przedni komin, z czworonożnym masztem kratownicowym nad nim[9]. Do pokładu rufowego rozciągała się dalej niska nadbudówka rufowa (pokładówka), na której na śródokręciu umieszczony był drugi pochyły komin, a za nim kratownicowa podstawa dużej anteny radaru dozoru powietrznego[7]. Podstawy te okręty otrzymały w 1955 roku, a radary w latach 1957-58; pierwotnie miały tam pojedyncze maszty[9]. Rufa była pawężowa, z krótkim pokładem rufowym, na którym znajdowały się zrzutnie bomb głębinowych[7]. Kadłub wykonany był z wysokorozciągliwej stali A52, natomiast nadbudówki w znacznej części ze stopów aluminium dla zmniejszenia masy, w tym cała nadbudówka rufowa[10].
Wyporność standardowa okrętów wynosiła 2215 ts, a pełna 2765 ts[10][11]. Długość całkowita wynosiła 113,1 m, a między pionami 109,9 m[a]. Szerokość wynosiła 11,4 m, a zanurzenie maksymalne 5,1 m[b]. Załoga liczyła 247 osób[c].
Napęd stanowiły dwie turbiny parowe Werkspoor-Parsons z przekładniami, o mocy łącznej 45 000 shp, napędzające dwie śruby o stałym skoku[10][8]. Parę dostarczały cztery kotły parowe Babcock[6]. Prędkość maksymalna była określona na 32 węzły[10]. Na próbach okręt tego typu osiągnął prędkość 40,3 węzła, lecz w stanie lekkim, bez zamontowanej części wyposażenia[10]. Zasięg wynosił 4000 mil morskich przy prędkości 18 w[10].
Uzbrojenie
edytujUzbrojenie główne stanowiły cztery armaty uniwersalne Bofors Mk 10 kalibru 120 mm, w dwóch dwudziałowych wieżach na pokładzie dziobowym i pokładzie nadbudówki rufowej. Armaty były automatyczne i ich ogień kierowany był radarem. Kąt podniesienia luf sięgał od -10° do +85°[9]. Szybkostrzelność wynosiła od 12 do maksymalnie 42 strzałów/min[d]. Strzelały pociskami o masie 23 kg, masa naboju scalonego wynosiła 42 kg[12]. Maksymalny zasięg teoretyczny wynosił 21 500 m, a pułap 12 500 m[12]. Zapas amunicji wynosił po 720 nabojów na magazyn[12].
Uzbrojenie przeciwlotnicze uzupełniała pojedyncza armata przeciwlotnicza Bofors Mk 6 kalibru 40 mm o długości lufy L/70 (70 kalibrów) na śródokręciu między kominami[12]. Jej szybkostrzelność wynosiła do 240 strzałów/min, zasięg maksymalny 10 500 m, a skuteczny 4500 m[12].
Główną broń przeciw okrętom podwodnym stanowiły dwie czterolufowe wyrzutnie rakietowych bomb głębinowych Bofors Mk 1 kalibru 375 mm na pokładzie nadbudówki dziobowej, produkowane na licencji w Holandii przez Wilton-Fijenoord[12]. Miały one zasięg od 520 do 820 m (według innych źródeł, od 1400 do 2230 m) i masę pocisków do 230 kg, w tym ok. 100 kg materiału wybuchowego[e]. Pociski odpalane były co sekundę[9]. Wyrzutnie ładowane były półautomatycznie kolejnymi ośmioma bombami znajdującymi się na podajniku poniżej w czasie trzech sekund[9]. Uzupełniały je dwie zrzutnie na sześć bomb głębinowych na rufie (w późniejszym okresie jedna była demontowana)[5]. Używane były brytyjskie bomby Mk X[4].
Wyposażenie
edytujOkręty otrzymały bogaty zestaw stacji radiolokacyjnych holenderskiej konstrukcji Hollandse Signaal Apparaten oraz również holenderskie sonary Van der Heem[5]. Radary DA 01 i LW 02 zamontowano jednak dopiero w latach 1957–58[9]. Środki obserwacji technicznej stanowiły:
- radar LW-02 dozoru powietrznego – za drugim kominem[4]
- radar DA-01 śledzenia celów powietrznych – na maszcie dziobowym[4]
- radar ZW-01 dozoru nawodnego i wykrywania celów niskolecących – na dachu pomostu bojowego[4]
- radar M45 kierowania ogniem artylerii – na dachu nadbudówki przed masztem[13]
- sonar typu 162 do wykrywania celów (według innych źródeł, CWE-10)[f]
- sonar typu 170B do wypracowywania danych do ataku (według innych źródeł, PAE-1N)[f]
Służba
edytuj_(2158_004043).jpg)
Niszczyciel „Zeeland”, podobnie jak inne okręty tego typu, nie miał epizodów bojowych podczas służby, a znaczną część służby spędził wycofany do rezerwy. Do służby w Koninklijke Marine został wcielony 1 marca 1955 roku jako drugi okręt tego typu[6]. Pierwszą podróż na etapie docierania odbył do Portlandu w Wielkiej Brytanii, po czym powrócił jeszcze do stoczni w celu poprawek[5]. W 1956 roku wziął udział w ćwiczeniach NATO Grand Chance i Cut Loose[5]. W lipcu 1956 roku uczestniczył w wizycie holenderskich okrętów w Leningradzie w ZSRR, w ramach odprężenia międzynarodowego po epoce stalinizmu, razem z krążownikiem „De Zeven Provinciën” i niszczycielem „Friesland”[5]. Wkrótce po powrocie został jednak odstawiony do długotrwałej rezerwy, do listopada 1965 roku[5].
W 1966 roku został włączony w skład Holenderskiej Grupy Zadaniowej (Netherlands Task Group)[5]. W sierpniu 1968 roku zastąpił niszczyciel „Holland” w utworzonym na początku roku międzynarodowym dywizjonie NATO STANAVFORLANT (Standing Naval Force Atlantic)[g]. W 1969 roku w składzie zespołu holenderskiego wziął udział w rewii morskiej NATO na redzie Spithead[5]. Brał także udział także w manewrach i ćwiczeniach NATO, w tym Silent Rain w 1966, Perfect Play w 1967, Silver Tower w 1968, Razor Sharp i Peace Keeper w 1969 roku[5].
W pierwszej połowie lat 70. okręt był wycofany do rezerwy[5]. W lipcu 1976 roku w składzie zespołu okrętów z fregatą rakietową „Tromp” złożył jednak wizytę w Nowym Jorku, biorąc udział w uroczystościach związanych z 200-leciem Stanów Zjednoczonych 4 lipca i paradzie na rzece Hudson[14][3]. 29 września 1978 roku został wycofany ze służby holenderskiej jako ostatni okręt tego typu, po czym w grudniu kolejnego roku sprzedany na złom do Bilbao w Hiszpanii[14].
Uwagi
edytuj- ↑ Tak według Conway’s All the world’s fighting ships 1947–1995 ↓, s. 273 i Jane’s Fighting Ships 1975-76 ↓, s. 245, natomiast Cabo 1995 ↓, s. 29, Visser 2016 ↓, s. 182 i Zawadzki 2020 ↓, s. 40 podają tylko długość całkowitą 111,3 m (z odwróconą kolejnością cyfr)
- ↑ Tak według Conway’s All the world’s fighting ships 1947–1995 ↓, s. 273 i Jane’s Fighting Ships 1975-76 ↓, s. 245, natomiast Cabo 1995 ↓, s. 29 podaje szerokość 11,32 m i zanurzenie 3,88 m
- ↑ Tak według Conway’s All the world’s fighting ships 1947–1995 ↓, s. 273 i Jane’s Fighting Ships 1975-76 ↓, s. 245, natomiast Cabo 1995 ↓, s. 29 podaje załogę 246 osób
- ↑ Tak według Visser 2016 ↓, s. 183, natomiast Cabo 1995 ↓, s. 27 podaje szybkostrzelność 45 strz./min, a Zawadzki 2020 ↓, s. 42 przytacza obie wersje
- ↑ Visser 2016 ↓, s. 183 podaje zasięg od 520 do 820 m, natomiast Zawadzki 2020 ↓, s. 42 zasięg od 1400 do 2230 m oraz masę pocisków do 230 kg, przy tym według niego używane mogły być różne pociski
- ↑ a b Większość publikacji podaje sonary Type 162 i 170B (Conway’s All the world’s fighting ships 1947–1995 ↓, s. 273, Cabo 1995 ↓, s. 27-28 i Zawadzki 2020 ↓, s. 43). Według Visser 2016 ↓, s. 184, okręty miały holenderskie sonary CWE-10 do wykrywania celów i PAE-1N do ataku, z podanymi specyfikacjami. Według Zawadzkiego, Typ 162 (do wstępnego wykrywania celów) był oznaczeniem NATO holenderskiego sonaru PAE 01, a Typ 170B (do ataku) sonaru CWE-10. Nie jest to jasne, gdyż Type 162 i 170 były oznaczeniami brytyjskich sonarów o takim przeznaczeniu (Conway’s... s.484), a przy tym autor ten podaje odwrotnie oznaczenia holenderskie w stosunku do opisów Vissera. Conway’s All the world’s fighting ships 1947–1995 ↓, s. 274 dla okrętów typu 47B podaje jednakże informację, że pierwotne brytyjskie sonary zostały w latach 70. wymienione na holenderskie CWE-610.
- ↑ W jego skład wchodziły wówczas też HMS „Argonaut” (F56) (brytyjski), „Bayern” (D183) (zachodnioniemiecki) i USS „Glennon” (DD-840) (Visser 2016 ↓, s. 184}
Przypisy
edytuj- ↑ Visser 2016 ↓, s. 182.
- ↑ Cabo 1995 ↓, s. 26-27.
- ↑ a b c Cabo 1995 ↓, s. 26.
- ↑ a b c d e Zawadzki 2020 ↓, s. 42.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Visser 2016 ↓, s. 184.
- ↑ a b c Cabo 1995 ↓, s. 29.
- ↑ a b c d e Na podstawie rysunku Cabo 1995 ↓, s. 28
- ↑ a b Zawadzki 2020 ↓, s. 41.
- ↑ a b c d e f Cabo 1995 ↓, s. 27.
- ↑ a b c d e f Conway’s All the world’s fighting ships 1947–1995 ↓, s. 273
- ↑ Jane’s Fighting Ships 1975-76 ↓, s. 245.
- ↑ a b c d e f Visser 2016 ↓, s. 183.
- ↑ Zawadzki 2020 ↓, s. 43.
- ↑ a b Visser 2016 ↓, s. 184-185.
Bibliografia
edytuj- Rob Cabo. Holenderskie niszczyciele typu "Holland" i "Friesland". „Poligon”. Nr 1, s. 26-29, listopad/grudzień 1995. Tarnowskie Góry: Wydawnictwo Okręty Wojenne. ISSN 1425-5863.
- Henk Visser: The Netherlands Type 47A destroyer. W: Warship 2016. John Jordan (red). Conway, 2016, s. 182-185. ISBN 978-1-8448-6438-6. (ang.).
- Wojciech Zawadzki. Wielkie niszczyciele Królestwa Niderlandów. „Morze, Statki i Okręty”. 4-5/2020. XXV (198), maj–czerwiec 2020. Warszawa: Magnum-X. ISSN 1426-529X.
- Conway’s All the world’s fighting ships 1947–1995. Robert Gardiner, Stephen Chumbley (red.). Annapolis: Naval Institute Press, 1995. ISBN 1-55750-132-7. (ang.).
- Jane’s Fighting Ships 1975-76. John Moore (red.). Nowy Jork: Franklin Watts, 1975. ISBN 0-531-03251-5. (ang.).