Hexapla
Hexapla, Heksapla (gr. Εξαπλά – „sześciokształtna”) – datowana na lata czterdzieste III wieku, zachowana we fragmentach, poliglota opracowana przez Orygenesa. Zawierała sześć umieszczonych obok siebie kolumn w następującej kolejności:
- oryginał hebrajski
- transkrypcja tekstu hebrajskiego na język grecki
- przekład grecki Akwili
- przekład grecki Symmachusa
- Septuaginta
- przekład grecki Teodocjona[1]
Według Euzebiusza z Cezarei Hexapla zawierała jeszcze trzy dodatkowe przekłady greckie Psalmów (Quintę, Sextę i Septimę), które jednak się nie zachowały (w sumie 9 kolumn, tzw. Enneapla)[2]. Hexapla była dziełem ogromnej objętości: liczyła ok. 6000 foliałów w 50 tomach i była przechowywana w Bibliotece cezarejskiej. Oryginał zaginął prawdopodobnie w VII wieku wraz ze zniszczeniem biblioteki w 638 roku. Na szczęście zachowało się wiele kopii heksaplarnego tekstu Septuaginty (zachowane manuskrypty zawierają jednak wiele różnic) oraz syryjskie tłumaczenie (Syro-heksapla)[3].
W dziejach chrześcijańskiej egzegezy biblijnej Hexapla uznawana jest za pierwsze dzieło krytyki tekstualnej. Rozbieżności między różnymi wersjami tekstu ST musiały zacząć stwarzać istotne trudności, przede wszystkim w dyskusji z Żydami[4]. Sam Orygenes w Komentarzu do Ewangelii Mateusza wyjaśnił w jakim celu stworzył Heksaplę:
(...) Rozbieżności między rękopisami Starego Testamentu zdołaliśmy z pomocą Bożą zaradzić posługując się świadectwem pozostałych wydań. Te bowiem miejsca w Septuagincie, które z powodu rozbieżności rękopisów budziły wątpliwość, poddaliśmy ocenie na podstawie pozostałych wydań i zgodne z nimi zachowaliśmy, zaznaczając obelosem te, których brak w tekście hebrajskim (nie mieliśmy odwagi usunąć ich całkowicie), a inne dodaliśmy ze znakiem asterysku, aby było widoczne, że lekcje nie występujące w Septuagincie dodaliśmy z pozostałych, zgodnych z tekstem hebrajskim wydań[5].
Były to klasyczne znaki opracowane przez Arystarcha (uważanego za ojca krytyki tekstualnej) i będące już w starożytności w użyciu w Aleksandrii[6].
Dzięki dziełu Orygenesa zachowały się do dzisiaj warianty innych tłumaczeń ST na język grecki, które w swojej oryginalnej formie zaginęły (przekłady Akwili, Symmachusa i Teodocjona).
Orygenes opracował również oddzielne dzieło zwane Tetrapla, gdzie obok przekładu Septuaginty dołączył także przekład Symmachusa, Akwili i Teodocjona[7].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ E. Würthwein: Der Text des Alten Testaments. Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft, 1987, s. 66.
- ↑ Słownik pisarzy antycznych red. Anna Świderkówna WP Warszawa 1982
- ↑ E. Würthwein, The Text of the Old Testament. An Introduction to the Biblia Hebraica. Grand Rapids 1995, s. 58.
- ↑ E. Würthwein, The Text of the Old Testament. An Introduction to the Biblia Hebraica. Grand Rapids 1995, s. 57.
- ↑ Orygenes, Komentarz do Ewangelii według Mateusza, tłum K. Augustyniak, Kraków: WAM 1998, s. 246.
- ↑ E. Würthwein, The Text of the Old Testament. An Introduction to the Biblia Hebraica. Grand Rapids 1995, s. 57-58.
- ↑ Euzebiusz, Historia Kościelna VI/16:4
Linki zewnętrzne
edytuj- Origenis Hexaplorum, Tomus I (1875) na stronie Internet Archive
- Origenis Hexaplorum, Tomus II na stronie Internet Archive
- Hexapla w JewishEncyclopedia.com (ang.)
- Fotografia Hexapla 1
- Fotografia Hexapla 2
